Wszechprawda

Gorycz. Żal, niespełnienie mimo wcielania w życie wszystkich zachcianek – zdaje się, że tak opisywał Kierkegaard owo stadium refleksyjnego estety dumając nad swym „Albo-albo"? Ano tak. Wiem – i co z tego, skoro nic z tego nie wynika? Nie dam się zamknąć w twym ciasnym schemacie dochodzenia do autentyczności, która wcale nie jest autentycznością, a bezwarunkowym poddaństwem. Panie Søren, Abraham nie jest wcale ikoną wolności, a portretem bezmyślnego posłuszeństwa. Wyciągnąć na ołtarz jedynaka po tylu błaganiach, by w ogóle się narodził, z niemoralnego rozkazu kogoś, kto ma być istotą moralności – pięknie dziękuję za taką logikę. Irracjonalizm, zwłaszcza religijny, to jakże wygodna wymówka – nie trzeba w ogóle myśleć. Jesteś irracjonalistą i koniec-kropka, nie musisz się dalej tłumaczyć.

 

„Carpe diem", a wszystko będzie cacy – rzekł Horacy – i co z tego, mój poetycki kolego? Ano nic ino gorycz, żal, niespełnienie i refleksyjny esteta.

 

Zaiste, po tym względem Platon miał rację – poetom nie można ufać. Zamiast cieszyć się światłem prawdy, które im głowy pozłaca, tylko przebierają kukiełkami, by mamić tych biedaków w jaskini, co to głowami pokręcić nie umieją, by zobaczyć.

 

Ano właśnie – tego mi trzeba. Prawdy. Wszechprawdy. „Szukajcie, a znajdziecie"– napisano w pewnej starej księdze. Naszukałem się, naszukałem, gdy byłem wierzący, to się nawet modliłem – i nic. Bóg-poeta też nie chce się podzielić. Precz z nim.

 

Religia, poezja, filozofia – tyle rzeczy obiecywało prawdę, a każda na obiecankach się kończyła. Zostaje więc tylko jedno wyjście. Faustowskie.

 

Ponoć naszemu średniowiecznemu doktorowi się nie udało – ale przecież pisał o tym poeta, w dodatku wiele wieków później opierając się na ludowych klechdach! A takie wtedy mówiono, jakie się plebanom i inkwizytorom podobały. Pewnie ze sto razy zakończenie zmieniali.

 

Dalejże – kółeczko, jakieś przestarzałe ni to runy, ni hieroglify, wyrecytować mieszankę hebrajskiego z wulgarną łaciną. Zapraszam, Mefisto. Przyjdź, rozgość się, wprawdzie nie jest tu tak ciepło, jak w twojej ojczyźnie, ale chyba nie najgorzej, co?

 

Oho, działa – jest tu jakiś jegomość w szarym płaszczu.

 

– Dzień dobry.

 

– Witam – kłania się do kopyt.

 

Jak konwencjonalnie – a przecież z diabłem rozmawiam.

 

– Chce pan prawdy, jak mniemam? – ciągnie dialog.

 

Dlaczego jego ton jest taki służalczy, przecież ma w ręku kawał świata, czyż nie? Pewnie coś kombinuje.

 

– Zgadza się. Samej prawdy, całej prawdy i tylko prawdy. Masz ją może?

 

To ostatnie zdanie rzucam rozkazująco, ten służalczy wizerunek działa, zanim pomyślę – a diabeł na tym właśnie chce mnie złapać, abym pomyślał, że jestem lepszy do niego, i zlekceważył, i urósł w pychę. Nigdy więcej. Pilnować się.

 

– Ależ oczywiście, wielmożny panie – z wewnętrznej kieszeni wyciąga jakąś buteleczkę. – Proszę. Wypije pan, a już od następnego dnia będzie pan widział samą istotę rzeczy, prawdę absolutną – wręcza mi flakonik do ręki. – To skoro tylko o to chodziło, to już pójdę.

 

– Mefisto! zaczekaj. A czy różne księgi nie mówią, że ponoć tylko Stwórca udziela prawdy? Nie nabierasz mnie?

 

– Skąd, wielmożnego pana?

 

– Nie pochlebiaj mi. Mów.

 

Szeroki uśmiech, oblizuje wąskie wargi. Spodziewałem się wężowego języka albo chociaż spiczastych zębów, ale nic z tego – uśmiech bardzo ludzki.

 

– Nie ma Boga. Jestem tylko ja.

 

I znika.

 

Trzymam buteleczkę. Co to ma być – prawda we flakoniku, namacalna i zmierzalna? Tak prosta i dosłowna, że śmieszna, jak owo „wypij mnie" w „Alicji w krainie czarów"?

 

No, ale – nic innego nie pozostaje. Łyknąć i czekać. Smakuje jak wino porzeczkowe, gdyby można je było sprowadzić do konsystencji zagęszczonego mleka parującego zimną mgłą. No proszę, nie tylko prawda w buteleczce, ale jeszcze o nienajgorszym smaku.

 

Czekajmy.

* * *

 

Budzę się. Świadomość bycia przebudzonym jest silna, jak dawka kofeiny w pięciu espresso. Przebudzenie – to stan nadtrzeźwości, przenikania wszystkiego.

 

Pierwsza rzecz, jaką widzę, to pusta buteleczka po prawdzie – z ciemnego, lekko matowanego szkła. I ułamek sekundy później znam całą istotę butelkowatości i szkła – wszystkie techniki wyrabiania naczyń, teraźniejsze przyszłe i przeszłe, wiem, pod jakimi kątami załamują się promienie świetlne napotykając się na to tworzywo, znam doskonale skład chemiczny – wiem absolutnie wszystko, jakbym to tylko przypomniał sobie.

 

Wkrótce widzę cały pokój – i również dostrzegam każdy szczegół. Widzę najmniejszą drobinę kurzu, najdrobniejszy niuans tkaniny firanek, każdy detal dowolnej rzeczy. Dziwne uczucie – przyjemne, ale nieco oszałamiające. Nie, nie oszałamiające – poprawia Wszechprawda – to przeciwieństwo oszołomienia.

 

Wykonuję szereg rutynowych czynności, jak mycie się i ubieranie (po chwili wiem, jak wyglądają trajektorie wszystkich kropel z prysznica i jak się robi kafelki do łazienek). No dobrze, znam wszystkie szczegóły, jakie można sobie wymarzyć – ale czy na tym polega prawda?

 

Diabeł patrzy na mnie i mruga spod grubych powiek.

 

– Nie, wielmożny panie, to tylko uwertura.

 

– To kiedy usłyszę arię?

 

– Gdy tylko wielmożny pan wyjdzie z mieszkania.

 

Na co mam czekać? Zakładam płaszcz i wychodzę.

 

Rzeczywiście – widzę ją, czuję, słyszę i przeczuwam, oddycham nią. Jest jak słońce do nieskończonej potęgi – czuję, że za moment oślepnę.

 

Wytrzymam, pamiętam przecież platońską alegorię jaskini. Ktoś, kto do tej pory widział tylko cienie w ciemności, musi przywyknąć do bolesnego dlań światła, zanim rozezna się, co ono właściwie oświetla. Czekać, patrzeć, przyzwyczajać się.

* * *

 

Czekam. Zamiast przystosować się, jest jeszcze jaśniej, jeszcze bardziej oślepiająco. Cierpliwości.

* * *

 

Dość. Trudno, będę się wolniej przyzwyczajał, ale nie zniosę. Wracam do mieszkania, szczegóły nie są takie złe. Zamek zaszczęka pod kluczem i poczuję ulgę.

 

No nie. Cholera jasna, nie jest lepiej. Te detale tak zaśmiecają łeb, że aż dym uszami wychodzi. Po co mi wiedzieć, jaka jest istota farby i tynku, oraz z czego się składa paprotka? Łazienka, tam wystrój mam minimalistyczny. Szybko.

 

To nic nie daje, nic nie daje – zaczynam już dostrzegać prawdę tam również, gdzie nie jest oczywista. Wiedziałem, że owszem, czasem w oczy kole, ale do tego stopnia?

 

Cholera, Kant, kantowski idealizm transcendentalny – człowiek wszystko poznaje przez odpowiednie filtry, które zawężają przedmiot poznania, ale dzięki którym w ogóle poznanie jest możliwe. Właśnie zrzuciłem i zdeptałem bezpieczne okulary przeciwsłoneczne i spojrzałem na słońce będąc na pustyni, w dodatku przez lunetę astronomiczną – moje zmysły, język, kategorie intelektu – wpatruję się w bezkres oczywistości, a za moment albo oślepnę, albo oszaleję.

 

– Diable! Zabierz to ode mnie! Nie zniosę!

 

Szatańska morda szczerzy się, z wewnętrznej kieszeni wyciąga cyrograf.

 

– A za to już należy się dusza.