- Opowiadanie: ninedin - Dzikie różyczki

Dzikie różyczki

UWAGA: TEKST W TRAKCIE PRZEBUDOWY :)
Mój pierwszy tekst na tym forum. Luźno planowany jako – być może – początek serii opowiadań, zbudowanej wokół niektórych postaci występujących w tym tekście. Gatunkowo chyba najbliższy urban fantasy, z pewnymi elementami horroru. 
Będę bardzo wdzięczna za wszelkie uwagi i komentarze.

Dyżurni:

Finkla, joseheim, beryl

Oceny

Dzikie różyczki

– Stasiu! – zawołał pan Eustachy po raz szósty, wychylając się przez okno. – Niechże Staś się pospieszy! Co to za brewerie niepotrzebne tam wyprawiacie! Brać mi już te walizy, pudła, wnosić wszystko do powozu! Czasu nie ma!

Staś – dwumetrowy olbrzym w kolorowej liberii pokojowca średnio pasującej do jego postury i miny – przewrócił oczami. Po­nie­wcza­sie przy­szła na­dzie­ja, że pan tego nie za­uwa­ży w noc­nych ciem­no­ściach.

– Jeszcze ładują, jaśnie panie! – odkrzyknął. – Już niedługo!

– Ale wy się trochę pospieszcie! – pan Eustachy jęknął. – Długa droga przed nami, a skoro już muszę się ruszyć z Krakowa, to niechże to będzie jak najszybciej za nami…

– No tylko jaśnie pan nakazał nową trumnę, a ta do powozu wejść nie chce! – za­wo­łał Staś i zaraz się zre­flek­to­wał, że prze­cież nie wszy­scy są­sie­dzi są… z towarzystwa. Co prawda stare świerki zasłaniały willę, dość skutecznie kryjąc ją przed wzrokiem ciekawskich, ale, jak powtarzał pan Eustachy, ostrożność nie zawadzi. Szczególnie, pomyślał Staś ponuro, że to, co robili, nie było tak do końca legalne nawet wedle praw obowiązujących w tak zwanym “towarzystwie”.

– Ale że do powozu, jak do powozu?! – zakrzyknął pan Eustachy. – Powiedz no im tam, niech czekają, już idę. A niedojdy jedne, wszystko trzeba samemu… – mamrotał jeszcze do siebie. Zniknął z okna, a chwilę później Staś zobaczył jego przygarbioną sylwetkę – długi płaszcz podróżny, kapelusz, laseczka w dłoni – w drzwiach.

– No i co to z tą trumną, pogłupieliście kompletnie?! – zapytał, machając na Stasia i idąc w kierunku powozu. – No gdzie do środka, przecie to trzeba z tyłu przymocować!

– Jaśnie panie – Staś uznał, że to może być właściwy moment, by zaryzykować kolejne podejście do dręczącej go od dawna sprawy. – A jakby tak jaśnie pan przemyślał… może by tak zrezygnować z powozu? Samochód by pożyczył, pojechał wygodnie i szybko, a i bezpiecznie. Są nawet takie specjalne do przewozu trumny…

Jeżeli Staś liczył, że sprawę samochodu uda się załatwić, wykorzystując zamieszanie z nową trumną, to się mylił. Pan Eustachy zacisnął zęby i – jak zwykle, kiedy pojawiał się temat – oświadczył Stasiowi, że ani on, ani żaden szanujący się wampir, wynalazkami, które w każdej chwili mogą wybuchnąć i zapalić się żywym ogniem, podróżować nie zamierza. Od podróżowania są powozy.

Staś zawahał się przez moment, rozważając, czy przypomnieć panu o kupce popiołu, która została z hrabiny von Breuner po tym, jak jej powóz przewrócił się w biały dzień na oblodzonej drodze, a z trumny odleciało wieko. Uznał, że nie warto: po poprzedniej wzmiance o hrabinie on i rządca Franciszek spędzili długie dwa tygodnie, noc w noc testując na sobie, na polecenie pana, wytrzymałość rozmaitych systemów zamykania trumny. Po czternastu nocach spędzonych w spadających z powozu, wyrzucanych przez okna, upuszczanych przez tragarzy i bombardowanych spadającymi kamieniami skrzyniach Staś obiecał sobie solennie, że więcej nie wspomni panu Eustachemu o hrabinie i jej wypadku.

Trumnę upchnięto ostatecznie, krzywo i na siłę, we wnętrzu powozu. Stasiowi udało się wyperswadować panu wożenie jej przymocowanej z tyłu. Zadziałało w końcu przypomnienie o atakach ludzkich fundamentalistów na wampirze pojazdy. Atak taki zdarzył się w Polsce, w ciągu ostatnich dziesięciu lat, cały jeden raz, ale pan Eustachy, przewrażliwiony jak zawsze, nawet tego jednego wystraszył się na tyle, by dać się przekonać.

W końcu chłopcy załadowali bagaże. Pan Eustachy w tym czasie wydał rządcy dyspozycje w sprawie hodowli:

– Co do różyczek – powiedział – to Rosa Nigella nie przeżyje, obawiam się. Gdyby przyszło co do czego, niech ją Franciszek zetnie, ale ostrożnie i bez bólu, dobrze? Proszę dbać o Damascenę, ona ma jeszcze szansę się otrząsnąć po zaszczepieniu. No a gdyby przyszedł list z Aleksandrii, proszę zostawić u mnie na biurku.

Staś udał, że nie słyszy.

Już mieli ruszać, kiedy od strony bramki ogrodowej usłyszeli kroki i zobaczyli smugę światła latarki.

Staś nie miał najmniejszych wątpliwości, któż to zawitał w ich progi. Zaklął pod nosem: tego dnia wyjątkowo rolę odźwiernego pełnił Tonio, a ktoś tak młody nie miał żadnych szans przekonać ich gościa, że nie ma tu dzisiaj nic do szukania.

Z drugiej strony – może wreszcie napisze ten liścik. Na samą myśl o tym, że mógłby się na to zdobyć, kręciło mu się w głowie.

Spokojnie, powiedział sobie. Na razie trzeba porozmawiać z gościem i załatwić kwestię wyjazdu. Jest jeszcze chwila, by przemyśleć kwestię listu.

Tymczasem w świetle latarki ukazały się zielona czapeczka i zaróżowiona od szybkiego marszu kobieca twarz.

– Dobry wieczór, panie Stasiuk! – zawołała nowoprzybyła z szerokim uśmiechem, który nader często obiecywał całą masę kłopotów. – Mam nadzieję, że nie przeszkadzam? A może jednak? Bo panowie, jak widzę, wybierają się na przejażdżkę?

– Dobry wieczór, pani kurator – odpowiedział Staś z wymuszonym uśmiechem. Czemu ona zawsze z uporem zwracała się do niego starym ludzkim nazwiskiem?

Kuratorka podeszła do powozu i obejrzała go ze wszystkich stron, podejrzliwie. Zajrzała do środka. Zobaczyła trumnę.

– Oho – powiedziała. – Chyba musimy porozmawiać.

Klnąc w myślach upór pana i jego kolekcjonerskie obsesje oraz nosa kuratorki, która zawsze, ale to zawsze zjawiała się w najmniej odpowiednim momencie, Staś poszedł za nią w kierunku kuchennych drzwi.

 – Co to za pomysł? – zaatakowała natychmiast, kiedy tylko znaleźli się w środku. – Mam szczerą nadzieję, że jedziecie, bo ja wiem, do Myślenic. Do Kalwarii, cholera. Ale nigdzie dalej. Bo ja nic o waszym wyjeździe nie wiem.

Przysunęła sobie krzesło, płaszcz przewiesiła przez oparcie. Staś westchnął ciężko. Znowu musiał się tłumaczyć z pomysłów, których nie aprobował. Pan wymyślał i cudował, a kto za to zbierał, hę?

– Pani kurator – powiedział – wie pani doskonale, że pan Łęcki nie… akceptuje naszych czasów. Żyje po swojemu i w demokratycznym kraju…

– Panie Stasiuk – przerwała mu. – Niech mnie pan nawet nie drażni. Pan z kolei wie doskonale, jaka jest sytuacja polityczna. Konwencja o statusie OM została przyjęta przez Sejm, ale nie ma aktów wykonawczych. Problemy są nawet w Polsce, a przypomnę, nie wszystkie kraje w ogóle ratyfikowały…

Wyłączył się w połowie jej wyjaśnień o zasadach i regulacjach. Kurator Duchacka potrafiła opowiadać o nich długo i w szczegółach.

– … i tak to, niestety, wygląda – dokończyła. – A pana to, skądinąd, serdecznie podziwiam. Jak pan z tym wszystkim wytrzymuje?

Podniósł na nią wzrok, zastanawiając się, skąd ta nagła zmiana tematu. Kuratorka może i wyglądała niepozornie – zebrane w kucyk włosy, dżinsowa kurtka, bluza, która już jakiś rok temu powinna była zostać zdegradowana do roli ciucha wyłącznie domowego – ale Staś znał ją od trzech lat i na własnej skórze się przekonał, że zadzieranie z nią to kiepski pomysł.

– To całe jaśnie panowanie – kontynuowała – te tużurki, surduty, fontazie, meloniki i diabli wiedzą co, nie znam się na tym. Te powozy, te latarnie… panie Mirku, ja naprawdę jestem pełna podziwu. Ja wiem, że pański pracodawca jest, jako wampir, stary, ale pan przecież jest OM raptem jakieś dwadzieścia parę lat, prawda?

– Dwadzieścia dwa – potwierdził, zirytowany.

– No właśnie, tak mi się zdawało. Pan był wicemistrzem kraju w dwa tysiące trzecim, dobrze pamiętam? Jakoś nawet ostatnio gdzieś mi pana imię mignęło na TV Sport, wspominali naszych wybitnych oszczepników z przeszłości, usłyszałam Mirosław Stasiuk, patrzę, rzeczywiście znajoma twarz.

– Tak, tak – przerwał jej: nie chciał się wdawać w tę rozmowę. Od osiemnastu lat, od kiedy się zatrudnił u pana Łęckiego, był, na jego życzenie, Stasiem Ratajem. Prawie zapomniał już o dawnym imieniu i skojarzeniach, jakie niosło.

– Widzi pan – najwyraźniej dotarło do niej, że Staś nie ma najmniejszej ochoty na dyskusję o przeszłości. – Będę szczera. Jest pan jedyną osobą w tym domu, która ma choć odrobinę rozsądku. Wiem, wiem, pański pracodawca nie przyjmuje do wiadomości, że jest wiek XXI. Nie on jeden w Krakowie, i nie mówię tylko o Ontologicznych Mniejszościach. Ale niechże pan zrozumie, ja mam swoje obowiązki, i, do cholery, traktuję je poważnie. Jako kuratorka, której przypadła pod opiekę wasza dzielnica, muszę pilnować, żebyście przestrzegali prawa, tak? A pan Łęcki notorycznie je łamie, co więcej: głupio ryzykuje własnym i waszym – urwała, zmarszczyła jasne brwi – no, powiedzmy, życiem. Wampiry nie są najlepiej postrzeganą Ontologiczną Mniejszością w kraju – zdaje pan sobie chyba z tego sprawę? A wożenie się w trumnie kopią dorożki… czy czego tam – machnęła, ucinając ewentualne wyjaśnienia – nie jest najlepszym pomysłem. Plus, pan akurat wie doskonale, że Łęcki nigdy nie przeszedł superwizji…

– Pan Łęcki – Staś wciął się jej w pół słowa, recytując lekcję, której dobrze wyuczył się przez lata pracy – nie akceptuje faktu, że zmusza się go do poddawania się takim procedurom. Jako obywatel…

– Ale przecież nie jest tak naprawdę obywatelem, prawda? – powiedziała słodko kuratorka. – Nikt z was nie jest. I nieprędko będziecie, zważywszy, jak wygląda obecny skład Sejmu: szanse na akty wykonawcze do konwencji o OM, przyznające mniejszościom ontologicznym pełne obywatelstwo, są chwilowo zerowe. Może mi pan wierzyć albo nie, ale ja też nad tym boleję. W każdym razie: nie ma superwizji, nie ma pewności co do jego… samokontroli – znaczy, nie ma opuszczania miasta bez mojej zgody. A na ten wyjazd się nie zgodziłam. Ba, nic o nim nie wiedziałam.

– Pan Łęcki… – zaczął Staś, ale kuratorka mu przerwała.

– A superwizja, że przypomnę, była pomysłem waszego pełnomocnika w negocjacjach z rządem. Waszej strony, OM, nie naszej. Przykro mi: to nie my, źli śmiertelni, narzucamy takie wymagania pańskiemu pracodawcy, to jego właśni polityczni przedstawiciele. Co z tym wyjazdem?

Staś nie zdążył jeszcze odpowiedzieć, kiedy przez otwarte drzwi zajrzał Tonio.

– Panie Stanisławie, jaśnie pan się niecierpliwi, każe natychmiast ruszać…

– Chwila. chwila! – zawołała kuratorka, kiedy Tonio cofnął się i chciał zniknąć w ciemności. – A pan to kto?

– Al… – zaczął Tonio; Staś jęknął w głębi serca: odzwyczajenie się od Alana (Alana Śmietany, ściślej rzecz ujmując) zajmowało chłopakowi zdecydowanie za dużo czasu. – Znaczy, Tonio. Tonio Szczepanik, miejski… urwis, na usługach pana – wyklepał, miętosząc rękaw kraciastej, za dużej marynarki. Wczuwanie się w rolę miejskiego urwisa też mu kiepsko szło.

– Tonio, powiadasz? – Duchacka spojrzała podejrzliwie na Stasia – A ile masz lat… Tonio?

– Pięt…. – zaczął Tonio naiwnie. Staś zaklął w duchu i przerwał mu:

– Tonio przeszedł przemianę legalnie, w wieku dziewiętnastu ludzkich lat, parę lat temu. Odgrywa piętnastolatka na polecenie pana Łęckiego…

– … który, oczywiście, uważa za konieczne, żeby po ulicach jego findesieclowego Krakowa pałętał się odpowiednio malowniczy miejski urwis – kuratorka nawet nie próbowała ukrywać niechęci. – A co pan właściwie robi, panie Tonio? Pan tu mieszka? Czemu ja pana nie mam w rejestrze domowników?

– Formalnie Tonio nie jest domownikiem – wyjaśnił Staś, zgrzytając zębami. – Ma wpisane w kontrakt, że powinien sypiać na ulicy jako bezdomny miejski urwis, nosić odpowiedni strój, raz dziennie przyjść pokazać się w okolicy domu oraz plus służyć jako chłopiec na posyłki.

Duchacka przez chwilę patrzyła z niedowierzaniem, a potem machnęła ręką.

– W sumie, jeśli tylko pan Łęcki ma z nim umowę – wiążącą, legalną umowę, nie takie dziewiętnastowieczne coś, coście mi ostatnio pokazali w sprawie tego rządcy! – to nic mi do tego. Ja ze swej strony poproszę tylko o certyfikat potwierdzający wiek. Jeżeli przeszedł pan przemianę – odwróciła się do Tonia – jako nieletni, to marny los tych, którzy pana przemienili. Już ja zadbam, żeby sprawiedliwość – wasza własna też, nie tylko państwowa! – dobrała im się do dupy.

– Ale… – zaczął Tonio. Staś spiorunował go wzrokiem (i tak mieli już dość kłopotów) i zwrócił się do Duchackiej:

– Pani kurator – powiedział pojednawczo. – W ciągu… powiedzmy… tygodnia dostarczę jego akt urodzenia; ludzki, znaczy, z datą przyjścia na świat, plus oświadczenie o przejściu przemiany, i do tego umowę. Może być?

Popatrzyła na niego spode łba.

– No może, może – mruknęła. – Mam inne wyjście?

– Panie Stanisławie? – do Tonia najwyraźniej nie dotarło, że powinien zejść kuratorce z oczu. – Bo jaśnie pan…

– A właśnie! – Kuratorka ze zdwojoną podejrzliwością spojrzała na Stasia. – Co z tym wyjazdem?

– No właśnie jestem zdziwiony, że pani nie wie – Staś starał się brzmieć jak najbardziej niewinnie. – Osobiście dzwoniłem…

– Do mnie? – zapytała słodko.

– Nie, do biura. Jak pani wie…

– Wiem, wiem, w tym domu nie przyjmuje się do wiadomości istnienia komórek – prychnęła. – Może i pan dzwonił, choć znając was i wasz dom, wątpię i myślę, że znowu pan coś kombinuje. Mnie w każdym razie nikt z biura nic nie przekazał. To dokąd ta wycieczka? – zapytała z westchnieniem.

 

***

 

 Namówienie Duchackiej, żeby się zgodziła uznać ich wyjazd do Paryża za legalny, zajęło Stasiowi dobrą godzinę. Musiał przyznać: kuratorka była gotowa współpracować, jeżeli tylko przepisy zostaną uszanowane. W końcu zgodziła się na wyjazd, ale tylko pod warunkiem, że Staś (który superwizję, i owszem, przechodził regularnie, bo ktoś w tym domu musiał) pojedzie jako opiekun dla osób ubezwłasnowolnionych – znaczy, pana i Tonia – i zagwarantuje ich właściwe sprawowanie. Wpisała mu w papiery “tłumacz” (ze swoim przyzwoitym angielskim i przeciętnym francuskim i tak zwykle odgrywał tę rolę podczas wyjazdów) i zatwierdziła jego pozycję jako jedynego formalnie dorosłego członka ich wyprawy.

Pana by szlag najjaśniejszy trafił, gdyby wiedział, pomyślał Staś. Dobrze, że nie zniża się do pytania o takie przyziemne rzeczy, że ma inne problemy…

Zmusił się do myślenia o czymś innym. Rozważanie „innych problemów” pana Eustachego nieodmiennie przywodziło mu na myśl piwnicę pod przybudówką i to, co w tej piwnicy żyło – a o tym nie miał ochoty myśleć. Nie teraz.

Skupił się na podróży i na kuratorce. Mimo wszystkich spięć między nimi – Duchacka reprezentowała aparat państwa, a on pracodawcę, któremu z tym aparatem było wyjątkowo nie po drodze – Staś był pewien, że mogli trafić zdecydowanie gorzej. Zgodnie z prawem kuratora do spraw OM mieć po prostu musieli, a Duchacka, przy całym swoim męczącym przywiązaniu do przepisów, była przynajmniej życzliwa i skłonna do kompromisu. Taka przynajmniej wydawała się Stasiowi: pan Łęcki ewidentnie nie podzielał tej opinii i uważał kuratorkę za swego osobistego wroga. Staś nie zgadzał się z panem w kwestii kuratorki… i nie tylko kuratorki. Już od jakiegoś czasu, budząc się w swojej piwnicy w bezsenne południa, zastanawiał się, czy nie powinien jej powiedzieć o problemie, który miał. Małym moralnym problemie z hodowlą. Małym moralnym problemie, o którym zdecydowanie nie chciał myśleć nocą, a który nie dawał mu spać w dzień.

Odruchowo spojrzał w kierunku przybudówki, obrośniętej pnącymi różami. Wiedział dokładnie, co jest pod nią.

Nad schodami, na ścianie, secesyjny plakat z ogrodem różanym. Schody do piwnicy: im niżej, tym ciemniej i zimniej. Wszędzie wizerunku Róży. Drzwi, starannie obite materiałem, żeby nie dało się usłyszeć, co jest za nimi.

Zadrżał. Odwrócił oczy i zmusił się do powrotu do negocjacji z kuratorką.

To, że Duchacka w końcu zgodziła się na wyjazd, generalnie wszystkim ułatwiło życie; kazała tylko zaczekać godzinę, aż przygotuje im konieczne dokumenty. Staś wiedział, oczywiście, że bez problemu udałoby się im przemknąć poza granice Polski bez jej wiedzy – stare wampiry, takie jak pan Łęcki, miały swoje sekrety i umiejętności, o którym ludziom – nawet fachowcom takim jak Kinga Duchacka – się nie śniło. Niemniej, zawsze lepiej było być z nią w dobrych stosunkach. Pana i reszty służby to nie obchodziło, ale to Staś, nie oni, stanowił jednoosobową wampirzą strefę buforową między aparatem państwowym i przepisami a panem Łęckim i jego upartym przekonaniem, że jest rok tysiąc dziewięćsetny.

Była jedna jedyna rzecz, w przypadku której pan Łęcki pozwalał sobie zauważyć upływ czasu i zaakceptować fakt, że był kiedyś w historii rok, powiedzmy sobie, tysiąc dziewięćset siedemnasty. To z jej właśnie powodu pakowali się teraz do powozu i ruszali do Paryża.

 Przypomniał sobie nagle pierwszą rozmowę o Róży, kiedy po miesiącu pracy u pana Łęckiego został w końcu wtajemniczony w główną obsesję pana domu.

– Krwawa Róża – w głosie pana Eustachego nie było ani śladu jękliwego tonu, do którego Staś zdążył się już przyzwyczaić; teraz brzmiało w nim rozmarzenie i duma. – Nazywali ją Tygrysicą i Syreną z Piekieł, ale dla mnie zawsze, od chwili, kiedy ją pierwszy raz ujrzałem, była Krwawą Różą. Moją Różą.

W dalszej rozmowie szybciutko wyszło na jaw, że ta „Moja Róża” była nieco na wyrost. Po pierwsze, pan Eustachy swojej Róży w życiu nie spotkał: widział ją pierwszy raz już po własnej przemianie, kiedy jako stosunkowo młody wampir dał się namówić na nowomodne rozrywki. Po drugie, nawet i wtedy nie spotkali się twarzą w twarz. Po trzecie, pretensjonalne miano Krwawej Róży nadał swojej muzie sam pan Eustachy, na cześć tytułu filmu, w którym ją wtedy zobaczył.

Staś był nieco zaskoczony, kiedy z mętnych enuncjacji pana Łęckiego wydedukował w końcu, że Róża była aktorką. Pan Eustachy, i owszem, płacił spore pieniądze, żeby utrzymać wokół siebie iluzję czasów, kiedy wiek dziewiętnasty stawał się dwudziestym. Nie zmieniało to faktu, że miał anachroniczną obsesję – absolutną, wszechogarniającą obsesję – na punkcie o dwadzieścia lat późniejszej gwiazdy filmowej.

Jej nazwisko nic Stasiowi nie mówiło: kino nigdy go specjalnie nie interesowało, a ze swojej własnej ludzkiej młodości pamiętał głównie ekscytowanie się urodą współczesnych aktorek: do głowy by mu nie przyszło oglądać czarno-białe starocie bez dźwięku! Pan Eustachy kinem jako takim też interesował się średnio: ograniczał się do bohaterki swojej obsesji i tu nie znał miary. Obsesja ta obejmowała oplakatowanie połowy domu posterami z filmów Tygrysicy, urządzenie biblioteczki, gdzie w przeszklonych gablotach spoczywały archiwalne wycinki i notatki z prasy, poświęcone jej karierze, zmuszenie – prośbą, groźbą i podstępem – współudziałowców krakowskiego klubu dla wampirów-tradycjonalistów do zmiany nazwy na “Madame Tajemnica”, na cześć kolejnego pretensjonalnego pseudonimu ukochanej, i, oczywiście, obsesyjne skupowanie pamiątek po niej.

Pamiątek, wśród których czasami, rzadko, znajdowała się mała fioleczka z kilkunastoma kroplami krwi bogini ekranu. Fiolki te były największą kolekcjonerską obsesją pana. I to właśnie taką fiolkę jechali teraz wylicytować na paryskiej aukcji w Hôtel Drouot.

Przez całą drogę Staś nie czuł się najlepiej. Teoretycznie nie było powodu: podróżowali nocą, pan Eustachy z lęku przed wyimaginowanym atakiem ludzkich fundamentalistów w ogóle nie opuszczał trumny i nie zatruwał życia swoim ględzeniem, towarzyszący im w podróży zarejestrowany żywiciel z Braterstwa Krwi okazał się sympatycznym i niekłopotliwym facetem, a Tonio, szczęśliwy, że może na chwilę przestać udawać miejskiego urwisa, większość czasu spędzał z (zakazanym w domu pana) smartfonem. Problem z jego papierami też nie był z tych palących: Staś nie wątpił, że ich sprokurowanie przy użyciu znajomości pana Łęckiego nie będzie trudne. Mimo to ciężko mu było na duszy: pewnie przez tę kartkę, którą wsunął po kryjomu do kieszeni płaszcza Duchackiej, kiedy odbierał od niej papiery na wyjazd.

Długo przewracał się niespokojnie w swojej skrzyni (nienawidził trumien i kategorycznie odmówił traktowania takowej jako dziennego schronienia w podróży). Zasypiał w końcu tylko dlatego, że wiedział – wiedział doskonale – że gdyby nie ta kartka i nie decyzja, żeby ją jednak napisać, sypiałby jeszcze gorzej. Dużo, dużo gorzej: pan Eustachy miał realne szanse wylicytować tę fiolkę, a to – Staś wiedział aż za dobrze – oznaczałoby kolejny krok w hodowli i kolejną klatkę w piwnicy pod przybudówką.

Pan Łęcki był jego pracodawcą, a zarazem bratem, przez krew, obecnej matki wampirzej rodziny, z której sam Staś się wywodził. Zerwanie tych więzów bolało. Czuł się jak ostatni zdrajca – ale mimo to miał nadzieję, że Duchacka znajdzie tę kartkę w swojej kieszeni, i że znajdzie ją jak najszybciej.

 Podróż minęła bez przygód: jechali z dziennymi przerwami, zatrzymując się w sprawdzonych wampirzych oberżach i hotelach. W samym Paryżu – dojechali bezpiecznie nocą, zatrzymali się w niewielkim hoteliku w dawnym opactwie, który specjalizował się w gościach życzących sobie ciszy, luksusu i zaciemnianych okien – wszystko wyglądało nie najgorzej aż do nocy aukcji.

Ten nocy Staś wstał wcześnie, tuż po zmierzchu: trzeba było przygotować rzeczy pana, odprasować strój, jeszcze raz przeliczyć gotówkę, umówić się telefonicznie z żywicielem na godzinę powrotu do hotelu, upewnić się, że powóz podjedzie o umówionej porze… Sprawy wydawały się iść pomyślnie, pan Eustachy był zajęty planowaniem strategii i nie jęczał Stasiowi za uszami, słowem – wyglądało na to, że pójdzie gładko.

I wtedy właśnie Staś usłyszał z pokoju pana najpierw okrzyk “Co takiego?!”, potem “Impertynent! Chamidło”, a potem nieuniknione: “Stasiu! Stasiu, proszę przyjść natychmiast! Już! W tej chwili! Och, moje leki!”.

Z westchnieniem sięgnął po fiolkę z lekiem – pan Eustachy był przekonany, że zawierała nasyconą narkotykami krew potężnego szamana z dalekiej Patagonii, Staś natomiast wiedział doskonale, że był w niej standardowy produkt, jaki każdy wampir mógł otrzymać na każdej stacji żywicielskiej prowadzonej przez Braterstwo Krwi – i zapukał do pokoju pana.

Pan Eustachy w jedwabnym szlafroku siedział przy biurku i ewidentnie gotował się ze złości.

– Patrz! – zawołał, pokazując na leżącą na stoliku kopertę. Staś widział wcześniej Tonia, przynoszącego z recepcji hotelowej pocztę; zlekceważył ten fakt i przeklinał teraz własny brak czujności – Co za chamidło! Bałwan jeden niewychowany śmie do mnie pisać! No niechże Staś weźmie i czyta, do diabła! – syknął ze zniecierpliwieniem.

Staś sięgnął po kopertę. Nie miał wątpliwości, że pana nie oburzyła treść, bo angielskim ni w ząb nie władał – ale wystarczył sam podpis pod listem, żeby wprawić go w furię.

 “Kochany Eustachy”, głosił liścik – “Na pewno bardzo się ucieszysz na wieść, że udało mi się w końcu opchnąć śmiertelnikom stary dom mojej ciotki w Devonie. To znaczy, mój drogi, że mam mnóstwo kasy. Co z kolei oznacza, że nie uda Ci się wykręcić tego numeru, który zrobiłeś poprzednio. Podkupiłeś mi trzy ostatnie fiolki – tym razem nie dam się okpić. Tym razem kropelka Krwawej Róży będzie moja. Nie martw się, wzniosę jej krwią toast za Twoje zdrowie! Całusy, Twój brat krwi, Cecil.”

 Staś starannie pominął “Całusy” w tłumaczeniu, ale nawet w tej postaci treść listu wywołała u pana atak wściekłości. Dokładnie na to zresztą, jak podejrzewał Staś, była obliczona. Pan Eustachy przez kilka godzin miotał się w gniewie, rozważał, czy Macauley ma zdolność honorową i planował, kogo by poprosić na sekundanta w razie pojedynku. Staś w głębi duszy podejrzewał, że wszystkie te rozważania niespecjalnie by ruszyły Macauleya, który był sto lat młodszy od pana, za życia kumplował się głównie z gwiazdami glam rocka, a polski kodeks honorowy musiał być dla niego abstrakcją mniej więcej równie zrozumiałą, jak dla Stasia miłość do niemych hollywoodzkich romansideł.

 Oczywiście Macauley – blond loki, kurteczka w panterkę, makijaż w sześciu odcieniach zieleni – był pierwszą osobą, na jaką natknęli się w domu aukcyjnym. Stał na korytarzu, zajęty rozmową z nieznanym Stasiowi śmiertelnikiem. Na krześle pod ścianą siedziała wampirzyca w kapeluszu z woalką i eleganckim kostiumie. Czytała jakąś niemiecką powieść i – poza tym, że raz zerknęła ze zniecierpliwieniem na śmiertelnika – niespecjalnie zwracała uwagę na świat dookoła.

– Witam szanownych! – zawołał Macauley, kiedy tylko ich zobaczył – Stan, przetłumacz szefowi, że tym razem nic z tego! Będzie niespodzianka!

Wampirzyca siedząca pod ścianą rzuciła Macauleyowi ostre spojrzenie. Zamilkł.

Staś uznał, że należy to zignorować, powiedział panu Eustachemu, że Macauley powiedział tylko “dzień dobry” i szybciutko skierował pana do właściwej sali aukcyjnej. Przez całą drogę, oczywiście, pan Eustachy nie zwracał najmniejszej uwagi na czerwone dywany i kandelabry z kryształu: za bardzo był zajęty rozpamiętywaniem doznanych od rywala krzywd.

Z sześciu fiolek z krwią Syreny z Piekieł, jakie pojawiły się dotychczas na rynku, pan Eustachy kupił cztery. Dwie, nad czym lubił głośno ubolewać, przypadły znienawidzonemu Anglikowi.

– On ją profanuje! – mamrotał teraz, pół do siebie, pół do Stasia. – Nic go nie obchodzi, kim była… czym była, przecież temu degeneratowi jest kompletnie obojętne, czyją krwią się odurzy, byle to był ktoś sławny! Niechże idzie i kupuje tych wyjców, dzikusów, co to jest do nich podobny! Cóż on się tak uparł na moją Różę! To wszystko na złość mnie, Stasiu, z czystej złośliwości to robi. Dawno bym go zabił, gdyby nie to nieszczęsne braterstwo przez naszą wspólną matkę Mariannę, świeć Panie nad jej duszą…

Staś słuchał pana półuchem: nie pierwszy raz słyszał ten monolog i nie pierwszy raz przeklinał w duchu fakt, że rzeczona Marianna w swoich ludzkich czasach układała kwiatowe dekoracje na cesarskim dworze w Wiedniu i że wampirze dzieci dziedziczyły czasami pasje rodziców w dziwaczny, pokrętny sposób. Z drugiej strony, marudzenie pana sprawiało, że nie miał czasu na zastanawianie się nad tym, po co tu przyjechali i co się stanie, jeżeli uda im się wygrać aukcję. Nie chciał myśleć o tym, że w prywatnym muzeum Madame Tajemnicy w domu pana na Woli Justowskiej w Krakowie stoi biedermeierowska gablota, a w niej – cztery kryształowe flakoniki. Cztery idealnie czyste, przejrzyste, puste flakoniki, w których kiedyś była krew bogini ekranu.

W staroświecko eleganckiej sali siedziała już przewidywalna w takich sytuacjach mieszanka klientów. Staś – który zwykle osobiście jeździł licytować dla pana pomniejsze pamiątki po Krwawej Róży – rozpoznawał kilkoro stałych bywalców. Młoda śmiertelniczka, uważająca się wbrew wszelkim faktom za potomkinię aktorki. Smutny działacz Ligi Ludzkiej, chcący, jak zwykle, wykupić krew, by nie wpadła w ręce wampirów. Heidi Heller, dwustuletnia wampirzyca-kolekcjonerka opętana wizją ustanowienia Muzeum Historii i Zastosowań Krwi. Kilka innych figur, których nie kojarzył; trochę gapiów, parę osób, które chciały nabyć inne przedmioty z katalogu. W sumie zajęta była może połowa sali.

Miał cichą nadzieję, że Heller albo rzekoma prawnuczka wygrają licytację. Albo, cholera, że wygra ten bałwan z Ligi; ba, nawet Macauley. Byle nie pan.

Pan gardził ludźmi, ale Róża była wyjątkiem. Była obiektem uwielbiania pana Eustachego, ale była też śmiertelna – i nie żyła od ponad ćwierćwiecza.

Pan Eustachy nigdy się z tym nie pogodził. Pan Eustachy chciał mieć własną Różę, a jeśli pan Eustachy czegoś chciał, to – jako potężny i bogaty stary wampir – zazwyczaj prędzej czy później to dostawał. No tyle że tym razem się nie dało, idolka nie żyła i właśnie dlatego pan wymyślił swój program hodowli, który zrobił ze wszystkich domowników potwory, a ze Stasia – zdrajcę.

Tuż przed początkiem aukcji do sali wmaszerował Macauley. Przez uchylone drzwi Staś widział licytatora w eleganckim garniturze, zaglądającego jeszcze do jakichś papierów. Tuż przed wejściem na salę zatrzymał go ten sam wysoki śmiertelnik, który wcześniej dyskutował z Macauleyem. Staś potrząsnął głową; przez moment wydawało mu się, że widzi obok mysi kucyk i szary żakiecik Kingi Duchackiej.

Mam zwidy, pomyślał. Sumienie mnie gryzie. Ale gryzłoby bardziej, gdyby…

Początek licytacji przerwał mu rozważania.

– Szanowni państwo – zaczął licytator; uśmiechał się, ale Staś zauważył, że raz czy drugi zerknął nerwowo w stronę drzwi. – Rozpoczynamy, bez zbędnych formalności, dzisiejszą aukcję pamiątek po złotej erze Hollywood. Obiekt numer jeden, portret Poli Negri, olej na płótnie, datowany na rok 1927, autorem jest Hermann Schmidt. Cena wywoławcza osiemset euro, czy widzę osiemset pięćdziesiąt?

I tak to się toczyło: portret Negri poszedł za tysiąc euro, potem licytowano kolejne pamiątki, a po nich przyszła w końcu kolej na obiekt numer sześć: niewielką przejrzystą fiolkę. Zamknięta w niej krew filmowej gwiazdy dzięki opracowanej przez wampirzych specjalistów procedurze przechowywania, po wielu latach nadal połyskiwała głęboką purpurą.

– …. kryształowa buteleczka Chaumeta, w środku standardowe osiemnaście kropel, konserwacja metodą Duponta-Morveau, cena wywoławcza tysiąc siedemset euro, czy widzę tysiąc siedemset pięćdziesiąt?

Tabliczka w ręku pana Eustachego poderwała się górę; w tej samej chwili zalicytował i Macauley. Tysiąc osiemset. Dwa tysiące. Dwa pięćset, od rzekomej wnuczki. Trzy dwieście. Siedem, w porywie determinacji ze strony Heidi Heller – Staś podejrzewał, że to koniec jej możliwości licytacyjnych na dziś. Siedem pięćset. Dziewięć, od pana Eustachego. Dwanaście, od Macauleya.

Pan Eustachy zaciskał wargi, mamrotał coś do siebie i obracał w rękach tabliczkę. W końcu, kiedy licytator wywołał dwanaście po raz drugi, zerwał się na równe nogi, rąbnął tabliczką o podłogę i wykrzyknął:

– Dwadzieścia! Dwadzieścia tysięcy, ode mnie!

W rozgardiaszu, jaki wywołał ten wybuch (“Nieważne! Nieważne!”, krzyczał Macaulay, “Skandal!” sekundowała Heller; licytator stukał młotkiem w stół, ktoś się głośno śmiał, a nad tym wszystkim górował głos pana Eustachego, wyklinającego na zmianę po polsku i niemiecku) – w pierwszej chwili nikt nawet nie zauważył, że uchyliły się drzwi i stanął w nich wysoki śmiertelnik, a przy nim wampirzyca w kapelusiku z woalką.

Dopiero ostry dźwięk dzwonka przebił się przez zgiełk panujący w sali.

– Proszę państwa! – za pulpitem licytatora nie wiadomo skąd pojawił się drobny starszy dżentelmen we fraku; Staś ze zdumieniem rozpoznał z nim znanego sobie dotąd tylko z fotografii w katalogach aukcyjnych pana Malraux, dyrektora domu aukcyjnego. – Proszę państwa, proszę natychmiast o spokój! Mamy ważną rzecz do zakomunikowania.

Zapadła cisza; nawet pan Eustachy przestał na chwilę mamrotać i pomrukiwać pod nosem niemieckie przekleństwa.

– Proszę państwa – Malraux skinął na stojącą w drzwiach parę – Niestety, mamy pewien problem. Licytacja obiektu numer sześć zostaje unieważniona…

Krzyki i protesty oburzenia zagłuszyły na moment jego głos.

… – zostaje unieważniona, ponieważ…

– Hańba!

– Skandal!

– Proszę o ciszę….

– Co tu się wyprawia, to są kpiny…

– Skandal!

– Ale ja proszę, cisza….

– Kpiny! Skandal!

– Ciiiiicho! – przez hałas w sali przebił się mocny kobiecy głos. – Zamknąć się, do jasnej cholery!

Zapadło pełne zaskoczenia milczenie, wszystkie spojrzenia zwróciły się ku pulpitowi licytatora i stojącej przy nim kobiecie. Podniosła woalkę. Spod jej kapelusza wymykały się ciemne włosy, czarne oczy pod ciężkimi powiekami patrzyły z ledwie maskowaną złością. Staś miał nieodparte wrażenie, że już gdzieś ją widział.

– Dziękuję za uwagę, panie i panowie – kiedy nie krzyczała, jej głos był niski i zmysłowy. – Pan Malraux ma wam – i mnie – coś do zakomunikowania.

– Madame – Malraux ukłonił się jej z wymuszonym uśmiechem. – Sama pani wie, że to trochę trwało, ale ostatecznie… nasz dom aukcyjny uznał pani zażalenie. Obiekt rzeczywiście pochodzi z kradzieży i jako taki, nie może być sprzedany. Wraca w pani ręce… choć chciałbym, żebyśmy przedyskutowali możliwość odsprzedania obiektu, mogłoby się to okazać dla pani znakomitym interesem….

– Niech pan pogada z moim prawnikiem – wskazała na wysokiego śmiertelnika. – A teraz poproszę flaszeczkę.

– Ale… jak to? – pan Eustachy odzyskał w końcu głos – Jak to? Jakim… jakim prawem? Bo co…?

Kobieta w woalce, już z fiolką krwi w ręku, podeszła do pana Eustachego; Staś nie mógł oderwać od niej oczu.

– Bo to moja krew, dupku – wymruczała aksamitnym głosem, podchodząc tak blisko, że Stasia owionął zapach jej perfum, ciężki i staroświecki. – Skradziona w ‘28 przez mojego lekarza, którego po wielu, wielu latach puściliśmy za to w skarpetkach. Drogi Cecil – skinęła na Macauleya – bardzo mi pomógł i póki nie dało się inaczej, wykupił na moją prośbę dwie fiolki, ale od tej pory koniec z tym handelkiem. Zrozumiano?

– Ale… ale… – pan Eustachy najwyraźniej nie rozumiał. Ciemnowłosa wampirzyca uśmiechnęła się jadowicie.

– Hedy Lamarr, jakby kto pytał – powiedziała. – Właścicielka krwi i fiolek. Serio myślałeś, że zawsze byłam śmiertelniczką, ty bałwanie? Ja, pierwszy wamp Hollywood? Równouprawnienie, słonko: wampirzyce też mogą robić kariery….

Posłała im całusa, skinęła na Malraux i prawnika i otoczona przez nich, wymaszerowała z sali.

Pan Eustachy, w ciężkim szoku, mamrotał do siebie, powtarzając w kółko:

– Ale… jak to? Róża? Różo? Jak to….

– Excusez-moi… monsieur Lecki?

Dopiero wtedy do Stasia dotarło, że stoi przy nich dwóch mężczyzn w mundurach francuskiej policji, a przy nich – nieznany mu młody chłopak i Kinga Duchacka. A więc jednak to ją widział. Przeczucie – sam nie był pewien, czy złe – ścisnęło mu serce.

– Tak – odpowiedział szybko po angielsku, zanim pan zdążył przejąć inicjatywę. – To my. Znaczy, to pan. Ja jestem asystentem… – urwał.

Obaj policjanci popatrzyli na siebie, potem na Kingę.

– Nie, nie – zamachała rękami, wskazując na Stasia, i dodała po angielsku. – To nie ten, to nasz informator. Bierzcie tamtego.

Zanim pan Łęcki zdążył zaprotestować, poświęcone kajdany zacisnęły się na jego nadgarstkach. Staś zmusił się, by nie odwrócić głowy.

– Ale… za co? – Pan Eustachy najwyraźniej dalej nie otrząsnął się z wrażenia, jakie zrobiło na nim nagłe pojawienie się jego idolki wśród… no, mniej więcej żywych. Jego głos był słaby i niepewny. – O co chodzi?

– O co chodzi?! – Duchacka, mimo obecności tamtych, odpowiedziała mu po polsku; pochyliła się nam panem Eustachym i wysyczała: – O te sześć dziewczynek, panie Łęcki. Cztery pogrzebane w ogrodzie, zagłodzone na śmierć. Dwie w tej sekretnej piwnicy, jedna z nich w stanie krytycznym. Nie wiadomo, kim są, ta jedyna przytomna nie mówi po polsku (pewnie, że nie, pomyślał Staś, nowa Róża musiała, jak ta pierwsza, być córką Egipcjanina, co z tego, że nie szejka; pan miał w Aleksandrii dostawcę, który przemycał mu z Bliskiego Wschodu kandydatki). Ja zawsze myślałam, żeście się ucywilizowali, wie pan, wy jako środowisko. Zawsze broniłam OM-ów w dyskusjach, a tu znajduję, u mojego własnego podopiecznego, taki koszmar? Nie dość panu dorosłych, dobrowolnych żywicieli? Po cholerę te dzieciaki panu były?

– Nie rozumiecie – powiedział z bezbrzeżnym smutkiem pan Eustachy. – Nic nie rozumiecie, i nigdy nie pojmiecie, Róża… Ja tylko chciałem… Ona była jedyna, co za szkoda, że zwiędła…

Policjanci patrzyli na niego nic nie rozumiejącym wzrokiem. Dokładnie takie samo niezrozumienie malowało się we wzroku kuratorki.

– Pan Łęcki – Stasiowi z trudem przyszło się odezwać. Choć wiedział, że uratował przynajmniej jedną z ofiar hodowli i miał nadzieję, że od tej pory skończą się nieprzespane dni, zdrada i tak piekła go w gardle. Gdyby ciągle był śmiertelny, pewnie nie zdołałby powstrzymać łez. – On usiłował… próbował… wydawało mu się, że podając kandydatkom preparaty z krwią pani Lamarr, zdoła wyhodować z jednej z tych dziewczynek nową… Różę. Nową panią Lamarr – poprawił się niepotrzebnie; własne słowa wydawały mu się żałosne i pozbawione znaczenia.

– Kandydatkom? – wycedziła Duchacka. – A skąd wyście brali te – nieletnie, bez papierów, niemówiące po polsku, trzymane w nieludzkich warunkach i powoli mordowane – „kandydatki”? O ile wiem, prawo – wasze, cholera, wewnętrzne wampirze prawo! – już od jakiegoś czasu zakłada, że przemieniacie tylko dobrowolnie, tylko dorosłych, w ściśle określonych ilościach rocznie!

– Przemieniacie? – pan Eustachy przerwał jej oburzonym tonem – Ale o co chodzi z tym przemienianiem? Róża nie była wampirem, była człowiekiem, a ja brałem szczepki, sadzonki… no, dziczki z jej rodzinnych stron i próbowałem je zaszczepić…

– Zaszczepić? – powtórzyła z niedowierzaniem Duchacka.

– Zaszczepić na tych dzikich różyczkach szlachetną różę – wyjaśnił pan, jakby tłumaczył jakąś oczywistość wyjątkowo niemądremu dziecku. – Moją Różę.

– I dlatego je pan głodził, trzymał w ciemnościach, robił na nich jakieś eksperymenty z krwią?! Na żywych dzieciach?

Podsunęła panu pod nos wydrukowane na kiepskim papierze, ciemne zdjęcie: piwnica, portrety Róży na ścianach, zapłakane brudne dziecko o wielkich oczach i wychudzonej buzi.

– Stasiu, niech im Staś wyjaśni, bo tu chyba jakieś nieporozumienie zaszło… – pan Eustachy odsunął zdjęcie i spojrzał na Stasia z ufnością w oczach. – Tu się nic nie stało, nie było żadnego nielegalnego przemieniania, wszystko jest całkowicie w porządku. No, może miał miejsce mały przemyt, ale to nie zbrodnia przecież. Ja tylko wykopywałem, metaforycznie rzecz ujmując, te dzikie różyczki, poddawałem reżimowi hodowli, i… Stasiu? Stasiu!

Miał wrażenie, że policjanci i Duchacka patrzyli na i pana, i na niego z niezrozumieniem i potępieniem. Nigdy nie pojmą, jak to działa, pomyślał Staś, a wampirze środowisko w Krakowie nigdy nie pojmie, dlaczego ja zadziałałem tak, jak zadziałałem. Tylko co ja teraz ze sobą zrobię?

– A pan o tym wiedział?! – zapytał jeden z policjantów z niedowierzaniem – I nic nie zrobił, aż do teraz?

– Spokojnie, panowie – młody człowiek, towarzyszący policjantom, odezwał się po raz pierwszy; mówił po angielsku, ewidentnie na użytek Duchackiej. – Nazywam się Jean Caron, jestem lokalnym mediatorem z urzędu, specjalistą od społeczności wampirów. Panowie – zwrócił się do policjantów – rozumiem, że to nie jest łatwe do zrozumienia, ale proszę mi wierzyć, jesteśmy winni panu…

– Stasiukowi – podrzuciła Kinga, a Staś nie zaprotestował.

– Panu Stasiukowi wdzięczność za to, że się przełamał i zawiadomił policję, co się dzieje. Musicie panowie pamiętać, że lojalność w wampirzych rodzinach jest nieco inaczej uwarunkowana, niż w ludzkim świecie. Mocniejsza. Trudniejsza do złamania. Bardziej… fizjologiczna. Fakt, że monsieur Stasiuk się przemógł…

Staś słuchał jednym uchem tych pochwał, myśląc o tym, że panu Łęckiemu wampirzy trybunał Krakowa na pewno każe uciąć głowę – sprawa była zdecydowanie zbyt poważna, by mógł zapaść inny wyrok, a przy tym politycznie wyjątkowo kłopotliwa. Podejrzewał, że skazał nie tylko jego – zarówno ludzka, jak i wewnętrzna wampirza sprawiedliwość zapewne upomni się i o resztę stałych domowników, choć ci mogą się bronić, powołując się na prawo lojalności wobec pracodawcy. Ale wyroki będą, w to nie wątpił. Wiedział też, że wszyscy w wampirzym towarzystwie oficjalnie przyklasną temu wyrokowi, oczywiście, ale jemu, zdrajcy, nigdy już nie podadzą ręki, nie mówiąc o daniu pracy. Był też niemal pewien, że gdy sprawa wyjdzie na jaw, Liga Ludzka znowu wezwie do organizowania bojówek i przeszukiwania wampirzych domów, najlepiej za dnia i przy otwartych oknach, i że będą ofiary, i że te ofiary będą na jego sumieniu.

A potem pomyślał o tej ostatniej dziewuszce, którą przywieźli – wielkookiej i ciemnowłosej jak wszystkie te trzy, które trafiły do willi za jego czasów, przerażonej i nie wiedzącej, co ją czeka. Tej, przy której przestał w końcu być lojalny wobec rodziny.

– Panie Mirku? – Duchacka położyła mu dłoń na ramieniu; zauważył, że byli sami: mediator, policjanci i dogłębnie zszokowany pan Łęcki zniknęli. Rozejrzał się za Toniem: młody wampir stał w kącie, oparty o ścianę, przyglądając się nic nie rozumiejącym wzrokiem całej scenie; trzeba będzie o niego zadbać, pomyślał Staś, znaleźć mu nową pracę… W końcu raz fakt, że jako miejski urwis nie był formalnie domownikiem, zadziała na jego korzyść.

 – Dziękuję – powiedziała kuratorka, wyrywając go z zamyślenia. – Naprawdę, doceniam to, co pan zrobił, i jestem wdzięczna.

Nie odpowiedział, ale jego myśli – „Co mi po tej wdzięczności, moi mi tego nigdy nie wybaczą, co ja do cholery teraz zrobię?” – musiały być widoczne na jego twarzy, bo Duchacka uśmiechnęła się nagle i powiedziała:

– Gdyby nie pan i pański liścik, nie uratowalibyśmy tej ostatniej. Mogę się tylko domyślać, jak piekielnie trudne to musiało być. I wie pan… jeżeli nie ma pan pomysłu, co dalej, to urząd kuratora postanowił ostatnio utworzyć etat dla konsultanta z mniejszości ontologicznej. Będziemy otwierać konkurs w przyszłym miesiącu, może się pan zgłosi?

Spojrzał na nią z niedowierzaniem.

– Nalegam – powiedziała, dalej z uśmiechem na twarzy. – Niech pan spróbuje. Mam wrażenie, że to może być początek pięknej współpracy.

Koniec

Komentarze

Podoba mi się, że tekst jest ładny, dowcipny, rzetelnie trzyma klimat powieści pozytywistycznej i jest pełen nawiązań.

 

Nie podoba mi się struktura. Jest rozwlekle. Liczne są akapity, które nie posuwają akcji do przodu,  nie zawierają też ważnego opisu ani żartu. Mam wrażenie, jakbyś chciała opisać wszystkie wydarzenia sekwencyjnie jedno po drugim, w stylu “z kamerą wśród zwierząt”. Dałbym więcej cięć i skrótów.

 

Przemyślałbym wykorzystanie nawiasów. Moim zdaniem nie są potrzebne, zawarte w nich wtrącenia i dygresje wyglądałyby lepiej jako zdania podrzędne lub zupełnie osobne.

 

Wydaje mi się także, że tekst cierpi na rozdwojenie jaźni i nie może zdecydować się na określony ton. Całe opowiadanie utrzymane jest w dość lekkim, swojsko-frywolnym tonie. Nagle, w finale, dostajemy morderstwa i hodowanie dzieci w ciemnicach. Takie połączenie wydaje mi się epileptyczne, koponent humorystyczny i horrorowy nie sklejają się dla mnie w całość w obecnej wersji. Być może lepiej, gdyby Eustachego przymknięto za jakieś zabawne sprawki, za nieudolność lub wskutek jakiegoś bzdurnego, biurokratycznego przepisu? Byłaby to dobra okazja na mocny żart albo ciekawą niedorzeczność w finale.

 

Powyższa uwaga prowadzi mnie do tematu kulminacji. Uważam, że brakło satysfakcjonującego pierdolnięcia na koniec. Ciemne sprawki starego wampira wypadły nieadekwatnie (jak wspomniałem wyżej) i blado. To chyba najważniejszy zarzut, jaki mogę sformułować pod adresem tekstu. Historia zasługuje na mocniejszą i lepiej dopasowaną puentę.

 

Narysowałaś sobie ciekawe postacie do przyszłych opowiadań, widać, że zwłaszcza urwis, kuratorka i Staś zostali dopieszczeni.

 

Oklaski za przymiotnik “findesiclowy” i ogólne bogactwo języka.

The fair breeze blew, the white foam flew, The furrow followed free: We were the first that ever burst Into that silent sea.

w średnio pasującej mu liberii

Hmm. Może opisz to bardziej? Liberia była przykrótka, czy on po prostu dziwnie w niej wyglądał z proszącą o cegłę fizjonomią?

 przewrócił oczami; miał nadzieję, że w nocnej ciemności pan nie zauważy miny, jaką zrobił

A to warto by skrócić: przewrócił oczami. Poniewczasie przyszła nadzieja, że pan tego nie zauważy w nocnych ciemnościach.

 pan Eustachy powtórzył jękliwym tonem.

Nie powtórzył. Spokojnie wystarczyłoby: jęknął.

jak już MUSZĘ

Nierówna stylizacja: skoro już muszę.

 No tylko jaśnie pan nakazał nową trumnę

No, tylko. I co nakazał z nią zrobić?

 zawołał Staś, po czym zdał sobie sprawę, że to może nie był najlepszy pomysł. W końcu nie wszyscy sąsiedzi

I to jest skracalne: …zawołał Staś i zaraz się zreflektował, że przecież nie wszyscy sąsiedzi są…

 to, co robili, nie było tak do końca legalne nawet w tak zwanym “towarzystwie”.

Legalne to tyle, co dopuszczone prawem. Czy "towarzystwo" ma własne prawo? Dalej w tekście stoi, że owszem, ale w tym miejscu czytelnik jeszcze o tym nie wie. Przy okazji – po "co prawda", "a", no" (i podobnych wykrzyknieniach) i przed "że" powinny być przecinki.

 Pan Eustachy nabzdyczył się, jak zwykle, kiedy pojawiał się temat

Ogranicz "się" – trzy w jednym zdaniu to za dużo. Może tak: Pan Eustachy nabzdyczył się, jak zwykle, kiedy ten temat poruszano.

 atakach ludzkich fundamentalistów

Fundamentalistów czego? Muszą mieć jakiś jasno określony pogląd (chociażby "wampiry są złe").

 Rosa Nigella

Łacińskie nazwy gatunków piszemy małą literą (nazwę rodzajową dużą, o tak: Rosa nigella).

 nie miał najmniejszych wątpliwości, któż to zawitał

Raczej: wiedział bez patrzenia, kto zawitał – to nie jest pytanie.

 nowoprzybyła z szerokim uśmiechem, który nader często obiecywał

Nowo przybyła. Czemu uśmiech "obiecywał"? Może "zwiastował"?

 Nikt z was nie jest. I nieprędko będziecie

Forma musi się zgadzać: nieprędko będzie.

 opiekun dla osób ubezwłasnowolnionych

Rusycyzm. Opiekun osób ubezwłasnowolnionych.

 Była jedna jedyna rzecz, w przypadku której pan Łęcki pozwalał sobie zauważyć upływ czasu i zaakceptować fakt, że był kiedyś w historii rok, powiedzmy sobie, tysiąc dziewięćset siedemnasty.

Mętne zdanie. Ja dałabym tak: Tylko wobec jednej kwestii pan Łęcki uznawał istnienie kalendarza i wypisanego na nim roku.

 z mętnych enuncjacji pana Łęckiego

https://sjp.pwn.pl/sjp/enuncjacja;2556820.html

 kino nigdy go specjalnie nie interesowało, a ze swojej własnej ludzkiej młodości pamiętał głównie ekscytowanie się urodą współczesnych aktorek

To jest trochę sprzeczne – wiem, o co chodzi, ale nie brzmi dobrze.

 oplakatowanie połowy domu posterami

Może lepiej: wytapetowanie połowy domu plakatami?

 bratem, przez krew,

To znaczy – z urodzenia, czy z wyssania?

 jechali z dziennymi przerwami

To już powiedziałaś. Może: Dniami zatrzymywali się… ?

 słuchał pana półuchem

Nie łam idiomów, to rzadko się udaje.

 przewidywalna w takich sytuacjach mieszanka klientów

Mieszanka nie była przewidywalna, a raczej zwyczajna w takich sytuacjach.

 ustanowienia Muzeum

Raczej "ufundowania".

 Staś zauważył, że raz czy drugi zerknął nerwowo w stronę drzwi

Ja dałabym tak: Staś zauważył jedno czy dwa nerwowe zerknięcia w stronę drzwi.

 dzięki opracowanej przez wampirzych specjalistów procedurze przechowywania

Z przodu wtrącenia przecinek.

 połyskiwała głęboką purpurą

No, nie wiem, czy krew połyskuje.

 wyklinającego

"Wyklinać" można kogoś (tj. obłożyć klątwą), a Eustachy raczej przeklina.

 Mamy ważną rzecz do zakomunikowania.

Zgrabniej byłoby: Mamy ważny komunikat.

zagłuszyły na moment jego głos

Powtórzony dźwięk. Może: jego głos utonął w?

coś do zakomunikowania

Nie może tego po prostu powiedzieć? Musi komunikować?

 to trochę trwało, ale ostatecznie… nasz dom aukcyjny uznał pani zażalenie

Skoro rozważali kwestię, czemu wystawili go na aukcję?

otoczona przez nich, wymaszerowała

No, nie wiem. Może: wymaszerowała z sali w ich eskorcie? Ich jest tylko dwóch, to mało na otoczenie.

 ciemnowłosej jak wszystkie te trzy

Ciemnowłosej, jak trzy pozostałe, które…

Tej, przy której przestał w końcu być lojalny wobec rodziny.

Może: Tej, która ostatecznie złamała jego lojalność wobec rodziny.

 zauważył, że byli sami

Consecutio temporum: zauważył, że są sami.

 przyglądając się nic nie rozumiejącym wzrokiem

Wzrok z definicji niczego nie rozumie. Może przyglądał się bezmyślnie?

 

Niezły pomysł i fajnie poprowadzony, chociaż wyraźnie ma służyć jako otwarcie czegoś większego.

 Całe opowiadanie utrzymane jest w dość lekkim, swojsko-frywolnym tonie. Nagle, w finale, dostajemy morderstwa i hodowanie dzieci w ciemnicach.

Właśnie nie tak lekkim – ciągle coś tam miga w tle, choć faktycznie za blado (np. rządca ma “ściąć różę bez bólu” – na początku to wygląda na ekscentryczność, a pod koniec nabiera paskudnego znaczenia). Można by to uwypuklić i wzmocnić stasiowy dylemat z korzyścią dla tekstu.

Gdzie nie ma zasad, tam są kwasy.

@Wisielec: dziękuję za uwagi, przemyślę.

 

@Tarnina: jestem bardzo wdzięczna za uwagi stylistyczne – ponieważ uważam je za słuszne, wprowadzę je do tekstu jak najszybciej. Spojrzenie innego czytelnika jest bezcenne, pozwala dostrzec, gdzie można było coś zrobić dużo, dużo lepiej. Dziękuję.

Z wzmocnieniem dylematu też się zgadzam, ale tu pewnie będę musiała trochę dłużej pomyśleć, jak to sensownie zrobić.  

ninedin.home.blog

Zakończenie nie wybrzmiało jak należy, ponieważ ofiarami zbrodni padły “jakieś” bliżej nieznane dziewczynki. Trudno, aby czytelnik przejął się losem losowych lolitek. Jesli chcesz, żeby puenta trafiła w cel, musiz tą krzywdę wydobyć na pierwszy plan, zawrzeć w opisie, nadać ofiarom imiona.

The fair breeze blew, the white foam flew, The furrow followed free: We were the first that ever burst Into that silent sea.

“Lolitek”? Hmm, miałam wrażenie, że to słowo znaczy jednak trochę co innego niż “porwane i sprzedane przez handlarzy nieletnie dziewczynki”, w co celowałam i co chyba jednak widać w tekście.

ninedin.home.blog

A niechby to były nawet pandy, kocięta, androidy albo małpy-kapucynki. Dopóki nie mają imienia, nikt za nimi nie zapłacze. 

The fair breeze blew, the white foam flew, The furrow followed free: We were the first that ever burst Into that silent sea.

@Wisielec:

Jestem Ci bardzo wdzięczna za komentarze i za staranną lekturę, ale akurat nie do końca zgadzam się z Twoimi uwagami – to znaczy nie tyle się nie zgadzam (bo masz sporo racji w poszczególnych przypadkach), co mam wrażenie, że przy przebudowywaniu tego opowiadania bliżej mi będzie do pomysłu Tarniny (zdecydowanie wzmocnić wskazówki sugerujące, że źle się dzieje w państwie duńskim domu pana Eustachego, i ujawnić fakty, tak jak obecnie, na samym końcu) niż Twojego (odwrócić koncepcję i – zamiast maskować ich obecność i losy niedomówieniami – od początku skupić się na postaciach dziewczynek i ich losie). Mam wrażenie, że ta Twoja idea, choć ciekawa, jest na trochę inny tekst – o podobnej wymowie, ale zupełnie inaczej zaplanowany i napisany. Intrygujący pomysł, ale w zasadzie wymagający napisania nowego opowiadania. 

ninedin.home.blog

Nie próbuję Ci niczego narzucać. Sam nie lubię otrzymywać uwag typu: fajne opowiadanie, ale byłoby lepsze, gdyby zamiast smoków były statki kosmiczne.

Niemniej to, o czym mówię, dałoby się przeprowadzić dość prosto. Wystarczy zaprezentować jedną postać we wstępie, a w kulminacji zdradzić, że ta osóbka padła ofiarą Eustachego. Kulminacja tekstu jest ważna i decyduje o całym brzmieniu utworu. Nie sposób – naprawdę, nie sposób – wzbudzić niechęci do zbrodniarza na tym gruncie, że dręczył bezimienne dziewczynki, które nie są nawet postaciami trzeciplanowymi, bo przecież wcale nie występują w tekście (są tylko wspomniane).

Na ten moment ofiary zbrodni budzą tyle samo współczucia, co kitowcy z pałer rendżersów.

The fair breeze blew, the white foam flew, The furrow followed free: We were the first that ever burst Into that silent sea.

klimat powieści pozytywistycznej

No tu, muszę przyznać, szczęka mi opadła i nadal zbieram ją z podłogi. W czasach, kiedy jeszcze oglądałam “Supernatural”, jednym z moich ulubionych memów o moim ulubionym bohaterze było “life – porn”. No więc dla mnie odległość między “Różyczkami” a powieścią pozytywistyczną jest mniej więcej taka sama i za diabła (skoro już się “Supernatural” pojawił) nie wiem, co autor tego porównania miał na myśli…

 

Dopóki nie mają imienia, nikt za nimi nie zapłacze.

Em, a tu z kolei poczułam się bardzo nieciekawie. Naprawdę musisz znać imiona ofiar, żeby im współczuć? Naprawdę musisz coś więcej o nich wiedzieć? Szczerze mówiąc, jest to dla mnie dość przerażające. A odkrycie w piwnicy anonimowych, zaginionych, nie do zidentyfikowania ofiar wydaje mi się gorsze i bardziej wstrząsające niż łzawa scena z śliczniutkim niewiniątkiem biegnącym sobie po łące i nagle wpadającym w jakąś pułapkę, a następnie odnalezionym w tej piwnicy.

 

Oklaski za przymiotnik “findesiclowy”

Amica Ninedin sed magis amica veritas: ten przymiotnik (poprawnie: findesieclowy, jak w opowiadaniu) jest znany zapewne co najmniej od zaraz po fin de siecle’u (nie chce mi się wstawiać akcentu, bo ten edytor chyba tego nie przewiduje), jeśli nie i w epoce, i notowany przez SJP PWN.

http://altronapoleone.home.blog

Naprawdę musisz znać imiona ofiar, żeby im współczuć?

Tak. Inaczej do skonstruowania przerażającego zbrodniarza na kartach opowiadania wystarczyłoby powiedzieć, że zabił dwieście tysięcy ludzi i jedną pandę.

ten przymiotnik (poprawnie: findesieclowy, jak w opowiadaniu) jest znany zapewne co najmniej od zaraz po fin de siecle’u (nie chce mi się wstawiać akcentu, bo ten edytor chyba tego nie przewiduje), jeśli nie i w epoce, i notowany przez SJP PWN.

Domyślam się, że istniał. Nie znałem go wcześniej. Nie jest używany. Super, że go odgrzebała. Nauczyłem się nowego słowa z lektury opowiadania. Dziękuję autorce. Nie czepiaj się literówek. Koniec depeszy. ;]

 

The fair breeze blew, the white foam flew, The furrow followed free: We were the first that ever burst Into that silent sea.

Dla mnie ktoś, kto zabił dwieście tysięcy ludzi, jest przerażający. Nawet bez pandy. Może kwestia pokoleniowa. I od imion ofiar wolałabym coś więcej o zbrodniarzu.

 

A to, że ty nie znałeś przymiotnika “findesieclowy”, nie znaczy jeszcze, że Ninedin go odgrzebała, sporo ludzi używa go dość często, jeśli mówi o tej epoce… Nie mierz może jednak całej ludzkości miarą swojego obycia językowego ;)

http://altronapoleone.home.blog

Słoma z butów wychodzi. Przepraszam ludzkość. :(

The fair breeze blew, the white foam flew, The furrow followed free: We were the first that ever burst Into that silent sea.

Wisielcze. Nie mam pojęcia, jakie masz wykształcenie i w jakim jesteś wieku, ale miałam okazję poznać trochę Twoją wiedzę o literaturze i języku oraz sposób, w jaki pouczasz innych i nie chcesz zaakceptować ich argumentów. Mam tego dość, więc przestałam być miła, a i tak z akademickiego przyzwyczajenia miałam do Twojej argumentacji bardzo dużo cierpliwości. Wygłaszasz opinie tonem specjalisty, którym najwyraźniej nie jesteś. Masz prawo, oczywiście, do subiektywnego zdania, ale wyrażaj je tak, żeby było czuć subiektywizm (”nie znałem tego słowa, ale fajne słowo” załatwia sprawę), a nie mów ex cathedra o rzeczach, na których się nie znasz. I może zdołasz zrozumieć przynajmniej tyle, że dla osób z wykształceniem filologicznym (a obie z Ninedin takowe posiadamy), część Twoich uwag jest najpierw naiwna i przyzwyczajenie każe próbować je korygować, ale upieranie się przy swoim zaczyna być irytujące i łatwo stracić cierpliwość, zwłaszcza już ostro nadwyrężoną długą, żmudną i do niczego nieprowadzącą dyskusją w kilku innych miejscach. Zapewniam cię, że gdyby przedstawiciel nauk przyrodniczych, albo nawet ktoś z dziedziny, z której posiadam wykształcenie, ale znający się lepiej na konkretnym zagadnieniu, podobnie potraktował moje niespecjalistyczne zdanie, nie upierałabym się za wszelką cenę, że mam rację. I na pewno nie wysunęłabym argumentu ad personam tylko dlatego, że ktoś udowodniłby mi, że nie mam racji w kwestii, w której to on jest specjalistą, nawet gdyby to uczynił w brutalny sposób. Ale to ostatnie na szczęście świadczy głównie o tobie.

http://altronapoleone.home.blog

Faktycznie, trochę to opowiadanie jest podzielone – najpierw sympatycznie, o współczesnych wampirach, jeden bardzo ekscentryczny, mają swoich reprezentantów w parlamencie. Chi, chi, chi… A potem stopniowo zaczyna rozłazić się smrodek, by w końcówce buchnąć jak po otwarciu trumny świeżego trupa.

Ale doceniam oryginalny pomysł na wampirze hobby. To mi się podobało.

Napisane bardzo dobrze, acz masz kilka literówek.

Babska logika rządzi!

Warsztatowo bardzo dobrze. Przeczytałam bez żadnych zgrzytów.

Niestety, trochę jestem negatywnie nastawiona do filmów, a co za tym idzie i opowiadań o wampirach. Jednakże Twój tekst jest trochę inny i mimo uprzedzeń zdołał mnie zainteresować :)

Jeśli chodzi o strukturę, tak jak pisali poprzednicy, też widzę tu pewną rozpaść między początkiem a zakończeniem, ale ogólnie mi się podobało :)

Proszę autorkę o zgodę na napisanie spinoffu.

Tytuł: “Różowe dziczki”

The fair breeze blew, the white foam flew, The furrow followed free: We were the first that ever burst Into that silent sea.

Bardzo wszystkim dziękuję za uwagi – są, w ogromnej większości, bardzo pomocne. W ciągu najbliższych dni zamierzam poddać tekst przeróbkom, wzmocnić pewne sygnały w części “krakowskiej” tak, żeby zakończenie było mniej zaskakujące, i poddać tekst korektom stylistycznym.

ninedin.home.blog

Nie przepadam za opowieściami o wampirach, jednak pomysł na ich bytowanie obok ludzi i traktowanie jak szczególnej mniejszości, wydał mi się nawet zabawny. Pojawienie się wątku sprowadzania i hodowania tytułowych różyczek popsuło całe wrażenie.

Wykonanie pozostawia nieco do życzenia.

 

– … i tak to, nie­ste­ty, wy­glą­da – do­koń­czy­ła. –> Zbędna spacja po wielokropku.

 

– Widzi pan – naj­wy­raź­niej do­tar­ło do niej… –> – Widzi pan. – Naj­wy­raź­niej do­tar­ło do niej

 

– Pięt…. – za­czął Tonio na­iw­nie. –> Zbędna kropka w wielokropku.

 

– … który, oczy­wi­ście, uważa za ko­niecz­ne… –> Zbędna spacja po wielokropku.

 

– W sumie, jeśli tylko pan Łęcki ma z nim umowę – wią­żą­cą, le­gal­ną umowę… –> Sugeruję unikanie w dialogach dodatkowych półpauz. Wprowadzają w błąd i sprawiają, że zapis jest mniej czytelny.

 

Wszę­dzie wi­ze­run­ku Róży. –> Literówka.

 

Ca­łu­sy, Twój brat krwi, Cecil.” –> Kropkę stawiamy po zamknięciu cudzysłowu.

 

– …. krysz­ta­ło­wa bu­te­lecz­ka Chau­me­ta… –> Zbędna spacja po wielokropku. Zbędna kropka w wielokropku.

 

mo­gło­by się to oka­zać dla pani zna­ko­mi­tym in­te­re­sem…. –> Po wielokropku nie stawia się kropki.

 

– Skra­dzio­na w ‘28 przez mo­je­go le­ka­rza… –> – Skra­dzio­na w dwudziestym ósmym przez mo­je­go le­ka­rza

 

wam­pi­rzy­ce też mogą robić ka­rie­ry…. –> Zbędna kropka po wielokropku.

 

– Ale… jak to? Róża? Różo? Jak to…. –> Jak wyżej.

 

po­chy­li­ła się nam panem Eu­sta­chym i wy­sy­cza­ła: –> Literówka.

 

– Na­le­gam – po­wie­dzia­ła, dalej z uśmie­chem na twa­rzy. –> Czy uśmiech może być w innym miejscu, nie na twarzy?

Gdyby ci, którzy źle o mnie myślą, wiedzieli co ja o nich myślę, myśleliby o mnie jeszcze gorzej.

Bardzo dziękuję, oczywiście uwzględnię.

ninedin.home.blog

Chciałem się zabrać za czytanie, ale widzę, że tekst jest w trakcie przebudowy. Daj proszę znać, gdy już skończysz, chętnie przeczytam nową wersję ;)

Won't somebody tell me, answer if you can; I want someone to tell me, what is the soul of a man?

Nie wiem, czy przeczytałem tekst przed przebudową, czy też po, ale muszę przyznać, że w obecnej postaci (03.06.18 godz. 18.34) całkiem mi się podoba. Styl lekki, nieco prześmiewczy, ba, nawet gdzieś tam ocierający się o parodię (a przy tym zgrabny, czytało się gładko i bez potknięć), który znakomicie kontrastuje z fabułą, a ta zabawna wcale nie jest. Jakiegoś nieprzyjemnie zgrzytającego kontrastu między jednym a drugim nie doświadczyłem, już na początku, gdy pan Łęcki wspomniał o różyczkach, przeczuwałem co się kroi, więc na puentę byłem w pewien sposób przygotowany. 

Pomysł bardzo fajny, nie żeby wampiry jako starzy arystokraci byli jakąś nowością, ale przedstawienie ich z takiej perspektywy, w całej tej socjologiczne-prawnej otoczce, jest całkiem świeże.

Jedyne, do czego mogłem się przyczepić, to zbytnie przegadanie rozmowy z panią kurator. Rozumiem chęć pokazania czytelnikowi, że świat jest logiczny, przemyślany i trzyma się kupy, ale myślę, że nie wszystkie informacje z zakresu stosunków społecznych, panujących w Twojej rzeczywistości, są niezbędne. 

Bohaterowie ciekawi, zwłaszcza pan Eustachy. Udało Ci się sprawić, że psychopata i morderca, nawet według wampirzych standardów, potrafi wzbudzić jakiś cień litości w tym swoim upartym zacofaniu, nieuleczalnej obsesji i całkowitym niezrozumieniu okropieństwa swego działania. 

Ogólnie – jestem niezmiernie zadowolony z lektury. 

Pozdrawiam! 

Dla podkreślenia wagi moich słów, Siłacz palnie pięścią w stół!

Przeróbki zdecydowanie dobrze temu opowiadaniu zrobiły :)

http://altronapoleone.home.blog

Wszędzie wizerunku Róży.

Ten nocy Staś wstał wcześnie, tuż po zmierzchu

Literówki.

Czytało mi się dobrze :)

Przynoszę radość :)

Wampirów ostatnio wszędzie tak dużo, że aż się już przejadły. Jednak twoje spojrzenie jest jakieś takie świeże. Nie wiem z czego to wynika, może z samego świata, w którym różne inne stworzenia są w mniejszym lub większym stopniu akceptowalne. Stworzyłaś ciekawe postacie. Podobał mi się Eustachy, taki zastygły w swoim czasie, nie przyjmuje do wiadomości, że świat się zmienił. Pewnie w jego czasach ta hodowla uszłaby mu na sucho.

Ciekawie to poprowadziłaś, od humoreski do prawie że horroru.

Może tylko czasem za dużo tłumaczysz.

A tak w ogóle nie rozumiem, czemu tekst nie jest jeszcze w bibliotece. Należy to jak najszybciej naprawić. :)

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Ale przecież jest.

Babska logika rządzi!

A to dziwne, bo mnie się pokazywało z czterema punktami.

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Nowa Fantastyka