Imię dziecka

Ogień trza­skał we­so­ło. Wie­czór był po­god­ny. Gar­niec z cie­płą wodą przy­pra­wio­ną won­ny­mi zio­ła­mi prze­cho­dził z rąk do rąk. W kręgu sie­dzia­ła grup­ka chłop­ców, któ­rym to­wa­rzy­szy­ło dwóch star­ców. Ci pierw­si byli zbyt mło­dzi, by pra­co­wać w polu, ci dru­dzy już zbyt nie­do­łęż­ni. Z dę­bo­we­go lasu do­la­ty­wa­ły od­gło­sy że­ru­ją­cych świń, które się tam pod ich stra­żą pasły. Wło­cha­te te stwo­rze­nia tym się róż­ni­ły od dzi­ków, że były mniej oka­za­łej po­stu­ry i nie miały sza­bel. Zgro­ma­dze­ni w kręgu lu­dzie już od mie­sią­ca czu­wa­li nad bez­pie­czeń­stwem trzo­dy. Pa­li­li ogni­ska, któ­rych blask od­stra­szał dra­pież­ni­ki. W dzień uży­wa­li do tego celu ko­ła­tek. Tę­sk­ni­li już jed­nak mło­dzian­ko­wie za mat­ka­mi, oj­ca­mi, dzia­du­nia­mi, bab­cia­mi i ro­dzeń­stwem. Za­sta­na­wia­li się, ile jesz­cze dni minie, nim za­pło­nie so­bót­ka. Wtedy spo­tka­ją się wszy­scy razem i będą się we­se­lić. Po­rzu­cą na dzień żmud­ne za­ję­cie i przy­kre to­wa­rzy­stwo sę­dzi­wych go­spo­da­rzy, nie­ma­ją­cych zro­zu­mie­nia dla ich po­trze­by do­ka­zy­wa­nia, za­ba­wy i cie­ka­wo­ści świa­ta.

Nagle jeden ze star­ców wstał. Oparł się na sę­ka­tym ko­stu­rze i syk­nię­ciem na­ka­zał wszyst­kim ciszę. Wy­szedł poza krąg i spoj­rzał w ciem­ność. Jego szyb­ko po­ru­sza­ją­ce się noz­drza sta­ra­ły się uło­wić na wpół za­po­mnia­ny za­pach. Serce ło­mo­ta­ło w pier­si. Dło­nie po­ci­ły się ponad miarę. Do­strzegł to pod­nie­ce­nie drugi z naj­star­szych miesz­kań­ców Ja­dow­nik. Sam też za­pa­trzył się w ciem­ność. Nie do­strzegł jed­nak ani nie usły­szał nic. Żadna też woń nie zmą­ci­ła jego spo­ko­ju. Nie ru­sza­jąc się z miej­sca, rzekł do­no­śnie:

– Wra­caj, stary! Zmar­z­niesz ino. Wróć­że się do ognia. Dzie­cia­ków nie strasz!

Ten pierw­szy drgnął na te słowa. Po­stał jesz­cze chwi­lę, po czym po­wo­li po­czła­pał na swoje miej­sce.

– Napij się, chło­pie. Cóżeś tam ta­kie­go zo­ba­czył? Dziwo jakie? Dym pro­sto ku niebu idzie. Przy ta­kiej po­go­dzie nawet la­taw­ca nie upa­trzysz.

– Zda­wa­ło mi się, że syn wraca… – od­rzekł za­gad­nię­ty.

– Od­staw ten gar­niec. Mam tu coś lep­sze­go. Po­sma­kuj miodu i nie martw się. Jesz­cze wróci!

Chłop­ców po­ru­szył ten krót­ki dia­log. To stary Kruk miał syna? Znali całą wio­skę. O synu Kruka nikt im nigdy nie mówił. Skąd ma wró­cić? Gdzie po­szedł i kiedy po­szedł? Hi­sto­ria ta za­in­te­re­so­wa­ła ich bar­dzo. W końcu naj­od­waż­niej­szy za­gad­nął cicho:

– Gdzież to wasz syn, stary Kruku?

Zda­wa­ło się, że za­py­ta­ny nie do­sły­szał. Mło­dzień­cy po­my­śle­li, że znowu ich zbył, jak to nie­raz by­wa­ło, gdy go za­ga­dy­wa­li o różne głosy do­bie­ga­ją­ce z lasu. Wie­dzie­li też, że nie ma co po­wta­rzać py­ta­nia. Star­czy upór był nie do zmięk­cze­nia. Za­pa­trzy­li się znowu w pło­mie­nie, wtedy Kruk nagle prze­mó­wił:

– W świe­cie…

„No, to i rzekł” po­ja­wi­ło się w dzie­cię­cych głów­kach. „Jak: w świe­cie, gdzie: w świe­cie, co robi, co upra­wia, czy pasie? Dla­cze­go nie wraca i dla­cze­go dotąd o nim nie sły­sze­li?” – Py­ta­nia gnały przez ich umy­sły jak sza­lo­ne. Sta­rzec w tym cza­sie po­cią­gnął łyk miodu i oddał bu­kłak. Wstał, roz­pro­sto­wał zgar­bio­ne prze­waż­nie plecy. Pod­niósł swój kij i rzekł:

– No, pora na mnie. No, do­bra­noc. – Od­szedł do pa­ster­skie­go sza­ła­su, nie po­wie­dziaw­szy już słowa do ni­ko­go.

Mło­dzian­ko­wie od­pro­wa­dzi­li go wzro­kiem. Gdy znik­nął we wnę­trzu, ener­gia chłop­ców sku­pi­ła się na dru­gim ze sta­rusz­ków. Pierw­szy ode­zwał się ten, który za­gad­nął wcze­śniej Kurka. Po chwi­li do­łą­czy­li doń inni:

– A wy nam, co wię­cej, po­wie­cie?

– Nie daj­cie się pro­sić! Opo­wiedz­cie!

– Gdzie ten jego syn? Jak mu na imię? Co robi?

Żaden łucz­nik tak szyb­ko nie zdo­łał­by na­cią­gnąć cię­ci­wy i wy­pu­ścić strza­ły, jak pa­da­ły py­ta­nia. Ton był ich tak żar­li­wy, że sta­rzec uśmiech­nął się mimo woli. Był nieco młod­szy od Kruka. Prze­waż­nie też w jego cie­niu, bo to tam­ten od­po­wia­dał przed resz­tą wsi za opie­kę nad trzód­ką. To nagłe za­in­te­re­so­wa­nie było mu miłe. Po­cią­gnął zdro­wo z bu­kła­ka. Otarł usta wierz­chem dłoni i za­py­tał:

– A nie je­ste­ście stra­chli­wi?

– Nie! Gdzież­by tam! Nigdy! – za­pew­ni­ły go licz­ne głosy.

– No, to wam i opo­wiem, ale to nie bę­dzie we­so­ła hi­sto­ria.

Chłop­cy za­mil­kli wiel­ce za­cie­ka­wie­ni tym, co też zaraz usły­szą.

– Miał Kruk syna. Je­de­na­ste to jego dzie­cię było. Po­przed­nich dzie­sięć złe zdła­wi­ło. Mó­wi­li po wsi że kto prze­klął albo, że wiedź­my zdu­si­ły. Szu­ka­li z żoną spo­so­bu, by mieć po­tom­ka i taki zna­leź­li, ale o tym potem. Gdy Kru­ko­wa uro­dzi­ła zdro­we­go chłop­ca, cała wieś się cie­szy­ła. Kiedy rok prze­żył, znów za­cią­ży­ła, ale w po­ło­gu zmar­ła i ona, i dzie­cię. Tak tedy dwóch ich zo­sta­ło na świe­cie – Kruk i syn. Ostat­ni dwaj z tego rodu. Szyb­ko pa­cho­lę rosło. Cie­ka­wy świa­ta był, śmia­ły, w no­gach chyży, w ciele gibki. Gdy mi­nę­ło mu sie­dem wio­sen, po­ma­gać za­czął przy wy­pa­sie trzód­ki na­szej, jako i wy.

Tu sta­rzec prze­rwał. Usta mio­dem zwil­żył. Po­tarł dło­nią czoło i wró­cił do prze­rwa­nej opo­wie­ści:

– Pew­ne­go wie­czo­ru nie mogli ognia roz­pa­lić. Ciem­ność jakaś strasz­na za­pa­dła, a hubka wciąż od krze­si­wa nie chcia­ła się zająć. Nagle z chło­dem wiel­kim wiatr po­wiał. Strach wszyst­kich zdjął taki, że z krzy­kiem ze­rwa­li się i po­gna­li każdy w inną stro­nę. Wpa­da­li w mroku na różne prze­szko­dy i na sie­bie na­wza­jem. Syn Kruka też uciekł. Po­wia­da­li potem, że cała ta ciem­ność i mróz za nim jed­nym ru­szy­ły. Po chwi­li niebo się od­sło­ni­ło gwieź­dzi­ste. Gdy zdo­ła­li wresz­cie ogień wznie­cić, ru­szy­li go szu­kać. Jeden przy wa­trze zo­stał, na­stęp­ny po ojca chło­pa­ka po­gnał. Ten po­bu­dził wszyst­kich męż­czyzn ze wsi. Z po­chod­nia­mi, uzbro­je­ni, w co kto miał, szli i na­wo­ły­wa­li. Zna­leź­li go do­pie­ro rano. Leżał w jamie w dę­bo­wym lesie i drżał cały. Zda­wa­ło się jed­nak, że nic mu się nie stało, że uciekł jak wszy­scy, wpadł do dziu­ry i tam noc spę­dził. Ra­do­wa­li się po­szu­ki­wa­cze, że tak szczę­śli­wie się przy­go­da skoń­czy­ła. Tylko chło­piec mil­czał i ojca na krok nie opusz­czał. Za­bra­no go tedy do wsi, żeby mu otar­cia opa­trzyć i dać od­po­cząć od grozy, któ­rej nie­chyb­nie do­znał.

Tu stary po­dra­pał się w kark. Krza­cza­stą brew pal­cem po­tarł. Spoj­rzał w stro­nę sza­ła­su. Upew­niw­szy się, że wej­ście jest za­sło­nię­te, pod­jął opo­wieść, ale cich­szym gło­sem.

– Dzia­dek po­wia­da­li, że na­stęp­nej nocy z krzy­kiem się Kru­ko­wy syn obu­dził i uspo­ko­ić go nie mogli. W końcu hi­sto­rię swą opo­wie­dział ojcu, a ten po­wtó­rzył na ze­bra­niu star­szy­zny. Ujaw­nił, że gdy ta nagła ciem­ność na­sta­ła, ucie­kał w stro­nę wsi, do ojca. Wtem zie­mia się pod nim otwo­rzy­ła. Spadł gdzieś głę­bo­ko. Gdy spoj­rzał w górę, otwór się szyb­ko za­skle­pił. Coś go schwy­ci­ło, spę­ta­ło nogi i po­cią­gnę­ło przez mrocz­ne tu­ne­le. Nie wie, jak długo się przez nie prze­miesz­czał. Nie pa­mię­tał, czy krzy­czał, czy nie. W końcu wy­lą­do­wał w głę­bo­kim dole. Ści­ska­ją­cy go węzeł się roz­luź­nił. Wstał i ro­zej­rzał się w ciem­no­ściach. Gwiazd nie było widać. Je­dy­nie szum drzew do­cie­rał do jego uszu. Wtem na skra­ju po­ja­wi­ły się syl­wet­ki czar­niej­sze niźli noc. Sku­lił się prze­ra­żo­ny. Wów­czas taki dia­log usły­szał:

„– Zabić go, zabić, ple­mię to wresz­cie wy­ple­nić! – rze­kła jedna z po­sta­ci.

– Znasz jego imię. Przez nie stał się jed­nym z nas – od­parł drugi głos z na­ci­skiem.

– Zabić go, zabić! Nigdy nie bę­dzie nasz! Za­wsze bę­dzie ich! Nie­na­wi­dzi­my ich!

– Dur­naś! Znasz jego imię prze­cie! Sama na się karę ścią­gniesz, gdy co mu się sta­nie!

– Ty mi po­mo­żesz!

– Nigdy! Znasz jego imię. Bę­dzie jed­nym z nas!

– Nie bę­dzie, nie bę­dzie! Zabić to szcze­nię!”

Tu ozwa­ło się wil­cze wycie. Znać wa­ta­ha na łów się zbie­ra­ła. Ten drugi głos, ode­zwał się z trwo­gą i na­ga­ną:

„I coś durna na­ro­bi­ła?! Swo­ich na pomoc zwo­łu­je! Chcesz mieć z nimi spra­wę?! Na ożogi i wie­je­my!”. Obie po­wie­dzia­ły coś szep­tem. Potem świ­snę­ło i tylko z od­da­li usły­szał krzyk: „Nie da­ru­ję! Sama jedna to ple­mię wy­tra­cę! Z czar­tem pakt zawrę, a znisz­czę do cna!” Po­wia­da­li, że dalej sły­szał już tylko szum liści i cichy a szyb­ki krok mięk­kich łap. Zda­wa­ło mu się też, że te na chwi­lę przy­sta­nę­ły nad dołem, ale nie był tego pe­wien.

Sta­rzec wyjął z za­na­drza pod­pło­myk. Od­gryzł ka­wa­łek i żuł po­wo­li. Chłop­cy mil­cze­li. Każdy dumał o tej nocy, pod­czas któ­rej Kru­ko­wy syn zło spo­tkał. Mieli na­dzie­ję, że to jesz­cze nie ko­niec opo­wie­ści. Nie śmie­li jed­nak prze­rwać po­sił­ku. Wresz­cie do­cze­ka­li się ciągu dal­sze­go.

– Z po­cząt­ku nie chcie­li mło­dzian­ko­wi wie­rzyć. Wresz­cie zna­leź­li jamę wy­ko­pa­ną na ścież­ce. Ktoś ją sple­cio­nym gęsto ły­kiem na­krył. Na dole miała otwór jakby po­czą­tek tu­ne­lu. Za­sy­pa­ny był, ale kie­ru­nek wiódł w stro­nę dę­bo­we­go lasu. Prze­ra­ził się Kruk i star­szy­znę o pomoc po­pro­sił. Nim się znowu ze­bra­li, bo prac w polu było wiele, złe rze­czy za­czę­ły się dziać. Mleko kwa­śnia­ło. Dzie­cia­ki w nocy ja­kieś zmory mę­czy­ły tak sro­dze, że pła­ka­ły wnie­bo­gło­sy. By­dlę­tom tak kolka do­ku­cza­ła, że zie­larz nie dążył na­pa­rów dla nich szy­ko­wać. Ze­bra­li się wresz­cie wszy­scy, by ura­dzić, co czy­nić. Wielu uwa­ża­ło, że to Kru­ko­we­go syna wina. Na czym by miała po­le­gać, o tym nikt nie my­ślał. Co on niby sam do dołu wpadł, nie­wi­dzial­ną mocą ły­kiem go na­krył, prze­lazł przez tunel, który za sobą za­sy­pał, noc sam jeden bez okry­cia w dę­bo­wym lesie spę­dził, a teraz wsi całej szko­dzi? Nie było w tym i krzty praw­dy, ale wie­dział i Kruk, i star­szy­zna, że chłop­cu nie­bez­pie­czeń­stwo grozi. Jak nie od wiedźm i czar­tów, to od są­sia­dów. Ura­dzi­li tedy, że wszy­scy muszą się spo­tkać, żeby de­cy­zja całej wsi była. Wielu, bar­dzo wielu, na­pa­dło Kruka o to, że mu to jedno dziec­ko przy po­ro­dzie nie umar­ło. Za­rzu­ca­li mu, że ma­gicz­nie je oca­lił, że dla­te­go Wilk mu dali na imię. Ten od­parł, że gdy jego żona ob­cho­dzi­ła z dzie­cię­ciem ukry­tym w za­wi­niąt­ku so­bót­kę, to wszy­scy się przy­łą­czy­li i każdy za­py­tał: „co tam masz”? A ona zgod­nie z ra­da­mi od­po­wia­da­ła „wilcz­ka”, żeby złe nie wie­dzia­ło, że się im zdro­wy chło­pak uro­dził. Wresz­cie star­si ura­dzi­li, że mło­dzia­nek Ja­dow­ni­ki opu­ścić musi. Za­mar­twiał się Kruk, nie wie­dząc, co czy­nić. Wtedy ry­cerz wę­drow­ny do wsi za­je­chał i o go­ści­nę po­pro­sił. Opo­wie­dział, że złe wiódł dotąd życie i, żeby Boga za nie prze­pro­sić, rusza w góry, by jako ere­mi­ta do końca swych dni jeno Panu słu­żyć. Opo­wie­dzie­li mu chło­pi o ostat­nich wy­pad­kach i de­cy­zji o wy­gna­niu chło­pię­cia. Wy­słu­chał mąż po­sęp­ny tej hi­sto­rii i do­strzegł w niej oka­zję do do­bre­go uczyn­ku. Za­szedł tedy do chaty, w któ­rej sie­dział Kruk z sy­necz­kiem. Przed­sta­wił im się. Po­wie­dział, że Wię­cła­wik ma na imię i że od samej sto­li­cy w te stro­ny przy­je­chał. Po dro­dze spo­tkał wę­drow­ca, któ­re­go zwano Lis. Ten też przed złem ucho­dził, bo go z ro­dzin­nych stron wy­gna­no. Stary już był, ale krzep­ki i mądry. Gdy za­czy­nał opo­wia­dać, jak ka­zno­dzie­ję go trak­to­wa­no. Piel­grzy­mo­wał stale i mo­dlił się dużo. Może on co po­ra­dzi? Żeby chłop­cu nikt ni­cze­go złego nie zro­bił, wy­ru­szy­li o świ­cie owego Lisa szu­kać. Po kilku dniach sam Kruk do wsi po­wró­cił. Po­wie­dział, że syn w drogę ze sta­rym wę­drow­cem wy­ru­szył, za grze­chy ro­dzi­ców prze­bła­ga­nia szu­kać i że nim dwie zimy miną po­wró­ci. Źli nie­któ­rzy na tę za­po­wiedź byli, ale star­szy­zna stwier­dzi­ła, że jeśli po po­wro­cie Wilka mleko się nie bę­dzie psuło, dzie­cia­ków zmory nie będą drę­czyć, a bydło nie bę­dzie cier­pia­ło, może chło­piec w Ja­dow­ni­kach ostać. Jakiż szczę­śli­wy był Kruk! Mi­nę­ły jed­nak dwie zimy, a syn jego nie wró­cił. Szep­ta­li po do­mach, że go w polu sa­miut­kie­go wiedź­my do­pa­dły i zdu­si­ły. Nie wie­rzył w to oj­ciec. Sprze­dał swą cha­łu­pę i zie­mię i ru­szył w świat dziec­ka szu­kać. W gro­dzie nikt o Lisie i Wilku nie sły­szał. Drogi ich nie znał. Długo po świe­cie tych dwóch piel­grzy­mów szu­kał, ale choć­by od­ci­sku stopy w pyle nie zna­lazł. Po­szedł, więc w góry Wię­cła­wi­ka zna­leźć. Tu też spra­wę miał nie­ła­twą. Gdy wresz­cie do eremu do­tarł, je­dy­nie kości w zbroi zna­lazł. Po­cho­wał tedy ry­ce­rza. Zo­stał na jego miej­scu i mo­dlił się szcze­rze. Po kilku la­tach trwo­ga go zdję­ła. Zda­wa­ło mu się, że syn wróci i go nie za­sta­nie. Ru­szył więc z po­wro­tem. Na świ­nio­pa­sa się najął, bo drogą wzdłuż dę­bo­we­go lasu je­dy­nie do wsi dojść można, a chciał mieć na nią ba­cze­nie. Dalej już prze­cie tylko roz­sta­je i dzień cały drogi do naj­bliż­szej karcz­my. No i odtąd tu go­spo­da­rzy. W naj­tęż­sze mrozy w sza­ła­sie miesz­ka. Co rano pod­cho­dzi do roz­wi­dle­nia i czuj­nie się roz­glą­da. Spraw­dza, czy syn nie wraca.

Przy­krość ogrom­na serca chłop­ców wy­peł­ni­ła. My­śle­li o ich rów­no­lat­ku, który z obcym czło­wie­kiem w da­le­ką drogę wy­ru­szył. Prze­sta­li na chwi­lę pra­gnąć przy­gód. A każdy chciał tylko tę noc w domu spę­dzić z matką i ojcem. Sta­rzec też sie­dział za­sę­pio­ny. Tylko ogień trza­skał we­so­ło i od­stra­szał złe moce.