Za odmianę losu nie zawsze płaci się złotem

Mistrz Twar­dow­ski, jak za­wsze, kiedy pla­no­wał coś du­że­go, uło­żył na ławie karty. Stary Mur­ner za­warł w nich tak wiele in­for­ma­cji, że po­sia­da­ją­cym wie­dzę, po­zwa­la­ły bez trudu czy­tać se­kre­ty ludzi i losu.

Wie­dział, jak się do tego za­brać. Od­su­nął od sie­bie pra­gnie­nia i obawy, od­ciął myśli od świa­ta. Potem po­chy­lił się i ana­li­zo­wał na chłod­no to, co mu się po­ka­za­ło.

Wy­da­wa­ło się, że po­wi­nien do­ko­nać nawet wię­cej, niż sobie za­mie­rzył. Król i tuz two­rzy­li front prze­ciw damie, Orion zwia­sto­wał wiel­kie zmia­ny, a Mer­ku­ry miał nie­wąt­pli­wie syp­nąć zło­tem.

Tylko czemu kogut na bliź­nię­tach… i jesz­cze na wieży? – za­sta­na­wiał się, ana­li­zu­jąc układ kart.

Drgnął, kiedy roz­le­gło się upo­rczy­we, choć nie­śmia­łe stu­ka­nie do drzwi. Do­my­ślił się, że pe­tent nie jest nikim waż­nym, ale ma do niego, w swoim mnie­ma­niu, istot­ną spra­wę.

Ge­stem ręki na­ka­zał swemu słu­dze, Wawrz­ko­wi otwar­cie drzwi. Do pra­cow­ni we­szła wiedź­ma Trasz­ka. Jej wy­gląd bu­dził w wiel­bią­cym pięk­no magu od­ra­zę, lecz mimo to zer­k­nął, aby upew­nić się, czy baba je­dy­nie gnie się w ukło­nie, czy coś jej do­le­ga. Była stara i ohyd­na, jak za­wsze, ale wy­raź­nie ugi­na­ła się pod cię­ża­rem pa­kun­ku.

– Jak Trasz­ka coś obie­ca, to do­trzy­ma, szla­chet­ny panie – wy­sa­pa­ła ast­ma­tycz­nie. – Za­wsze do­trzy­ma.

Baba zwana Trasz­ką od lat do­star­cza­ła mu in­gre­dien­cji, któ­rych nie mógł po­zy­ski­wać, jeśli nie chciał bru­dzić rąk, czy ry­zy­ko­wać gar­dłem.

Rzu­cił Wawrz­ko­wi pół­grosz i po­le­cił:

– Idź coś zjeść i napij się piwa. Za zdro­wie szla­chet­ne­go mi­strza Twar­dow­skie­go! – dodał pysz­nie.

Sługa, przy­wy­kły do ta­kich sy­tu­acji, ukło­nił się i wy­szedł bez słowa.

– Co dla mnie masz? – spy­tał.

– To, czego ka­za­łeś mi szu­kać. Skarb. – Stara wy­szcze­rzy­ła w uśmie­chu żółte, wy­szczer­bio­ne zęby.

Z wy­sił­kiem po­sta­wi­ła kosz na ławie i ostroż­nie roz­chy­li­ła płót­no. We­wnątrz spało nie­mow­lę.

– Chło­piec?

– Zdro­wy, krzep­ki, sama bym ta­kie­go chcia­ła.

– Co wiesz o jego ro­dzi­cach?

– Matka to szla­chet­nie uro­dzo­na panna, mło­dziut­ka i na­iw­na… Jakiś łap­ser­dak za­wró­cił jej w gło­wie. Nie­ste­ty nie wiem, kim był. Ro­dzi­na od­da­ła mi ma­łe­go, a dla dzie­wecz­ki mają już miej­sce, w któ­rym bę­dzie mogła od­po­ku­to­wać wy­stę­pek.

– Roz­wiń! – roz­ka­zał.

– Obu­dzi się i bę­dzie be­czał.

– Sama wiesz, że cza­sem ku­pu­ję kota w worku, ale nie za­po­mi­naj­my, do czego ich uży­wam – Mistrz mruk­nął jak kot. Stara pod jego spoj­rze­niem za­drża­ła i bez ocią­ga­nia roz­wi­nę­ła śpią­ce nie­mow­lę.

Mistrz Jan zaj­rzał do kosza z pew­nym nie­sma­kiem. Dziec­ko było bar­dzo małe, jego skóra miała nie­po­ko­ją­cą, ró­żo­wą barwę, a z brzu­cha ster­cza­ła mu, za­wią­za­na sznur­kiem, krwi­sto­czer­wo­na rurka.

– Widzi szla­chet­ny pan jaki do­rod­ny?! – wy­sa­pa­ła stara. – Ledwo go do­nio­słam. Bę­dzie z niego krzep­ki wojak albo pa­ro­bek… – Za­wa­ha­ła się, spo­glą­da­jąc nie­pew­nie na swego zle­ce­nio­daw­cę.

– Jest zdro­wy? – spy­tał z pewną wąt­pli­wo­ścią.

– Przy takim ma­leń­stwie nie da się stwier­dzić tego z całą pew­no­ścią, ale sam szla­chet­ny pan chciał takie ledwo ulę­gnię­te! Kształt­ny jest, silny i ła­ko­my. Na­kar­mi­łam go mle­kiem z kroch­ma­lem, żeby go dłu­żej trzy­ma­ło. – W jej gło­sie sły­chać było za­do­wo­le­nie z wy­ko­na­nia zle­ce­nia.

– Dam ci za niego pięć gro­szy. Jeśli prze­ży­je pół roku – do­pła­cę jesz­cze trzy.

Babka ki­wa­ła głową i wy­glą­da­ła na bar­dzo za­do­wo­lo­ną. Ni­cze­go nie po­dej­rze­wa­ła, to go uspo­ko­iło. Nie chciał ob­sy­py­wać jej zło­tem, żeby nie za­czę­ła za­sta­na­wiać się nad przy­czy­ną zle­ce­nia. Zresz­tą Trasz­ki mógł po­zbyć się w do­wol­nym mo­men­cie.

Za­pła­cił, od­cze­kał chwi­lę i za­czął szy­ko­wać się do drogi.

 

***

Ko­lej­nym czło­wie­kiem, któ­re­go los miał ob­ró­cić się jak rzu­co­ny w po­wie­trze pół­grosz, rów­nież był no­wo­ro­dek. Jego matką była Agata, haf­ciar­ka na dwo­rze Tar­now­skich. Dziew­czy­na od­kła­da­ła znacz­ną część za­rob­ków na wiano, li­cząc na dobre za­mąż­pój­ście. Nie­ste­ty, za­wró­cił jej w gło­wie aktor z wę­drow­nej trupy. Gdy od­kry­ła, że jest brze­mien­na, wy­sta­ra­ła się o za­ję­cie w sto­li­cy. Do ostat­niej chwi­li ukry­wa­ła swój stan, ści­ska­jąc brzuch gor­se­tem. Syna uro­dzi­ła w na­ję­tej izbie w Kle­pa­rzu. Na­za­jutrz za­nio­sła no­wo­rod­ka do Du­cha­ków.

Oj­ciec Alek­san­der na­tknął się na chłop­ca krót­ko po nonie. Nio­sąc malca do szpi­ta­la, przy­tknął nos do jego na­giej głowy i z roz­ko­szą wcią­gnął za­pach nie­mow­lę­cia.

Wy­bie­ra­jąc klasz­tor­ną furtę, bez żalu zre­zy­gno­wał z ma­jąt­ku i spraw cie­le­snych, ale dzie­cię­cy szcze­biot, czy moż­li­wość trzy­ma­nia w ra­mio­nach nie­mow­lę­cia, było tym, czego nie umiał się wy­rzec. Dla­te­go chęt­nie wziął na sie­bie rolę opie­ku­na pod­rzut­ków. Nad­zo­ro­wał ko­bie­ty zaj­mu­ją­ce się chłop­ca­mi, pil­nu­jąc, by mal­com nie za­bra­kło jadła, aby ich izby były cie­płe i żeby miał ich kto przy­tu­lić.

Star­szych chłop­ców uczył czy­ta­nia i pi­sa­nia, a nade wszyst­ko sta­rał się zna­leźć im dobre miej­sce do życia.

Zba­dał malca i z za­do­wo­le­niem stwier­dził, że był zdro­wy i do­rod­ny. Ochrzcił go z wody i prze­ka­zał sta­rej Mi­cha­ło­wej, żeby go na­kar­mi­ła. Potem po­szedł do skryp­to­rium, gdzie za­cze­pił pierw­sze­go na­po­tka­ne­go wy­cho­wan­ka.

– Krzy­siu. – Po­ło­żył dłoń na ra­mie­niu re­zo­lut­ne­go dzie­się­cio­lat­ka. – Za­nie­siesz wia­do­mość. Tylko nie zwle­kaj, bie­gnij pro­sto na Krze­mion­ki.

– Do­brze ojcze Alek­san­drze.

 

***

Twar­dow­ski na­su­nął kap­tur głę­biej na czoło. Za­przągł muła do wózka, na któ­rym ukrył ko­szyk z nie­mow­lę­ciem. Już miał ru­szać w drogę, kiedy na po­dwór­ko przed pra­cow­nią wbiegł zdy­sza­ny, mały ulicz­nik.

– Mi­strzu! – wy­krzy­czał. – Mi­strzu! Oj­ciec Alek­san­der ma dla was dar.

Twar­dow­ski nie mu­siał za­da­wać żad­nych pytań. Po pro­stu nagle zro­zu­miał, co mó­wi­ły karty. Dla­te­go, za­miast kie­ro­wać się na wschód, po­je­chał na pół­noc, w stro­nę bramy nowej.

Mięły dwa pa­cie­rze, zanim sta­nął pod szpi­ta­lem Du­cha­ków. Przy­wią­zał muła do drąż­ka, pod­szedł do bramy i kil­ka­krot­nie ude­rzył ko­łat­ką.

Chudy mło­dzik, peł­nią­cy funk­cję fur­tia­na, zer­k­nął na niego i szep­nął:

– Już poślę po ojca Alek­san­dra.

Po krót­kiej chwi­li zja­wił się sam Alek­san­der, dźwi­ga­ją­cy ko­szyk.

– Krzep­ki chło­pa­czek. Uro­dzo­ny dziś rano lub wczo­raj wie­czo­rem, nie wcze­śniej.

Mistrz za­wa­hał się przez mo­ment, ale ski­nął głową. Po­mysł do­star­cze­nia dwóch chłop­ców po­do­bał mu się z każdą chwi­lą coraz bar­dziej. Ode­brał od za­kon­ni­ka ko­szyk i umo­co­wał na wózku.

Oj­ciec Alek­san­der pa­trzył, jak od­da­la­ją się ulicą Szro­tar­ską. Czuł rów­no­cze­śnie smu­tek i dumę. Wy­pusz­czał z rąk ko­lej­ne­go chłop­ca, tak, jak w po­przed­nim życiu, wy­pusz­cza­li na łą­kach nie­opo­dal dworu ura­to­wa­ne je­rzy­ki.

– Leć Alku – szep­nął. 

Chłop­ców, któ­rzy zo­sta­wa­li na dłu­żej, na­zy­wał imio­na­mi pa­tro­nów dni ich zna­le­zie­nia, a ci któ­rych mu­siał oddać od razu, otrzy­my­wa­li jego imię.

 

***

Droga do zamku my­śliw­skie­go za­ję­ła mu z tuzin pa­cie­rzy. Tro­chę czasu stra­cił, cze­ka­jąc na prze­pra­wę przez Wisłę. Potem prze­mie­rzał pusz­czę, pło­sząc sarny i cie­trze­wie. Jego ła­du­nek, uko­ły­sa­ny jazdą, spał smacz­nie, .

Na chwi­lę przed za­cho­dem słoń­ca, do­tarł na miej­sce. Straż­ni­cy po­zna­li go i wpu­ści­li bez zbęd­nych pytań. Pa­mię­ta­li do­brze czasy, kiedy bywał tu każ­de­go dnia i każ­dej nocy. Po śmier­ci nie­szczę­snej kró­lo­wej Bar­ba­ry le­czył ciało i umysł króla, upusz­czał mu krew, po­da­wał ma­gicz­ne wy­wa­ry i przy­wo­ły­wał ducha kró­lew­skiej żony.

Zo­sta­wił na dzie­dziń­cu muła i wózek, a sam wziął do rąk dwa kosze.

Wy­glą­dam jak baba idąca na targ – po­my­ślał nie­chęt­nie – ale czego się nie robi dla swego wład­cy.

Po­szedł pro­sto do ko­ry­ta­rzy­ka przy kan­ce­la­rii. Z ulgą od­sta­wił kosze, usiadł na krze­śle przy oknie i cze­kał.

Nie trwa­ło to długo. Otwo­rzy­ły się drzwi i wpusz­czo­no go do nie­wiel­kiej, taj­nej kom­na­ty. Bi­skup Sa­mu­el Ma­cie­jow­ski, od nie­daw­na kanc­lerz wiel­ki ko­ron­ny, wy­szedł mu na­prze­ciw i spoj­rzał na niego z uwagą.

Mistrz Twar­dow­ski prze­łknął ślinę. Za­wsze czuł się przy nim jak żak przy­ła­pa­ny na kra­dzie­ży w kra­mach.

– Masz?

– Wasza mi­łość po­win­na już wie­dzieć, że szla­chet­ny mistrz Jan Twar­dow­ski jest nie­za­wod­ny! – mruk­nął cheł­pli­wie. – Przy­wio­złem nie jed­ne­go, ale dwóch no­wo­na­ro­dzo­nych, zdro­wych chłop­ców.

– Dwóch?

– Po­sia­dam pewne in­for­ma­cje… – Twar­dow­ski za­sta­na­wiał się, ile może wy­znać bi­sku­po­wi. – Dwóch da nam więk­sze szan­se na suk­ces.

– Może i racja. Przy ma­łych dzie­ciach i tak nie mo­że­my być pewni jutra, ale jesz­cze za­py­tam o zgodę… Was to jed­nak nie do­ty­czy. Mo­że­cie wra­cać do sie­bie Mi­strzu – dodał po chwi­li. Za­pła­tę ure­gu­lu­je­my i mam na­dzie­ję, że ro­zu­mie­cie…

– Tłu­ma­cze­nia są zbęd­ne – od­parł z god­no­ścią.

 

***

Król zja­wił się w pry­wat­nych kom­na­tach mał­żon­ki, wy­wo­łu­jąc nie­po­kój i za­mie­sza­nie wśród dam dworu. Kró­lo­wa i tak była nie w hu­mo­rze, odkąd na­ka­zał jej przy­je­chać do Nie­po­ło­mic.

Oczy­wi­ście by­wa­ły czasy, kiedy od­wie­dzał al­ko­wę kró­lo­wej nie­mal każ­dej nocy, ale odkąd ogło­si­ła, że jest brze­mien­na, zja­wił się za­le­d­wie dwa razy. To­wa­rzy­szą­cy kró­lo­wi dwo­rza­nie przy­nie­śli do al­ko­wy in­kru­sto­wa­ne ma­ci­cą per­ło­wą sto­licz­ki i uło­ży­li na nich mi­secz­ki z oliw­ka­mi, wi­no­gro­na­mi, orze­cha­mi i kan­dy­zo­wa­ny­mi owo­ca­mi. Przy­nie­śli rów­nież kie­li­chy i dzban wina.

Kró­lo­wa Ka­ta­rzy­na nie pod­nio­sła się. Le­ża­ła pod­par­ta licz­ny­mi po­dusz­ka­mi, nawet nie sta­ra­jąc się ukryć braku za­do­wo­le­nia.

– Dzię­ku­ję za twoją tro­skę naj­ja­śniej­szy panie, ale nie czuję się dziś zbyt do­brze. To ko­bie­ce do­le­gli­wo­ści… – wes­tchnę­ła nie­na­gan­ną włosz­czy­zną.

– Pra­gnę spę­dzić z tobą je­dy­nie parę chwil – od­parł król z uśmie­chem. Jed­nak można było za­uwa­żyć, że i on jest spię­ty. Pod­szedł do sto­li­ka, nalał wina i podał żonie kie­lich. – Pij – za­chę­cił – to wę­gier­skie wino z zio­ła­mi, które wzmac­nia krew.

Kró­lo­wa przy­mknę­ła oczy, wy­glą­da­ła, jakby miała się roz­pła­kać. Ujęła kie­lich i zo­ba­czy­ła, że jest zdo­bio­ny sym­bo­li­zu­ją­cy­mi mi­łość ru­bi­na­mi, co roz­pa­li­ło w jej sercu iskier­kę na­dziei.

– Zyg­mun­cie – szep­nę­ła – tyle jest gnie­wu mię­dzy nami, a prze­cież czuję w sercu, iż mo­że­my być sobie bli­scy… Gdy­byś obie­cał, że wy­zna­my sobie wszyst­ko, a potem od­pu­ści­my sobie na­wza­jem winy i za­cznie­my wspól­ne życie od nowa…

Król są­czył wino, spo­glą­da­jąc na nią ciem­ny­mi, nie­od­gad­nio­ny­mi ocza­mi.

Chcąc po­ka­zać mu, że do­ce­nia jego tro­skę, rów­nież wy­pi­ła kilka du­żych łyków wina. Na ustach osiadł jej lekko pie­ką­cy po­smak cy­na­mo­nu i gorz­ka­wych ziół. Wy­pi­ła jesz­cze tro­chę, żeby go zmyć.

 – Mówią, że je­stem ła­ska­wy Ka­ta­rzy­no, ale są wy­stęp­ki, które nie­ła­two mi wy­ba­czyć…

– Pew­nie szpie­dzy wy­czy­ta­li coś w moich li­stach do ce­sa­rza i do­nie­śli naj­ja­śniej­sze­mu panu. To wszyst­ko bła­host­ki – za­pew­ni­ła żar­li­wie. – Chcę być dobrą żoną!

Ka­ta­rzy­na zbla­dła, oczy jej po­ciem­nia­ły, a z ust wy­do­by­ło się wes­tchnie­nie.

– We­zwij, pro­szę Ade­laj­dę i zo­staw mnie w dam­skim to­wa­rzy­stwie. Źle się czuję.

– Jako czło­wiek może mógł­bym ci wy­ba­czyć, lecz jako wład­ca nie mogę. Muszę my­śleć o Rze­czy­po­spo­li­tej.

Wy­pi­ła łap­czy­wie wino, po czym od­rzu­ci­ła kie­lich z nie­chę­cią i spoj­rza­ła na niego prze­ra­żo­na.

– To wino! Otru­łeś mnie!

– Nie mał­żon­ko – od­parł, bio­rąc jej drżą­ce dło­nie w swoje ręce. – Ten napój za­szko­dził­by ci tylko w jed­nym przy­pad­ku – gdy­byś mnie oszu­ka­ła i nie była w isto­cie brze­mien­ną! Gdy­byś wła­śnie cier­pia­ła na mie­sięcz­ną nie­czy­stość. Wtedy umar­ła­byś na krwo­tok…

– Wie­dzia­łeś! – Za­szlo­cha­ła.

– Nie oszu­ku­je się króla! Nie wiem, co za­mie­rza­li Habs­bur­go­wie, nie wiem jakie moje se­kre­ty po­zna­li, ale nie igra się ze spra­wą na­stęp­stwa tronu!

– Mi­ło­wa­łam cię! – Ka­ta­rzy­na pró­bo­wa­ła pod­nieść się z łoża.

Zyg­munt po­pa­trzył na nią chwi­lę. Potem za­dzwo­nił srebr­nym dzwon­kiem i dodał chłod­nym tonem:

– Twoje damy za­pro­szo­no na wspól­ne śpie­wy. Na pewno szyb­ko nie wrócą, skoro je ode­sła­li­śmy i mogą wziąć udział w igrach.

– Mo­głeś mnie od­da­lić – wes­tchnę­ła, opa­da­jąc na po­dusz­ki.

Uchy­li­ły się drzwi i Ka­ta­rzy­na pa­trzy­ła z na­dzie­ją, dokąd nie zo­ba­czy­ła bi­sku­pa Ma­cie­jow­skie­go w to­wa­rzy­stwie po­tęż­nej ko­bie­ty, która tu­li­ła w ra­mio­nach dwa za­wi­niąt­ka.

– Po­sta­no­wi­łem zo­sta­wić obu. – Król po­chy­lił się nad uchem żony. – Dwóch synów, dzie­dzi­ców kró­le­stwa. Teraz już nie po­trze­bu­ję kró­lo­wej.

– Skąd?! Jak mo­głeś?! – szep­nę­ła i za­mknę­ła oczy.

– Chodź­my do są­sied­niej kom­na­ty, mój królu – po­wie­dział bi­skup. – A ty – po­wie­dział pa­trząc na grubą nie­wia­stę – przy­go­tuj tu wszyst­ko jak trze­ba.

 

***

Dwo­rza­nie spę­dza­ją­cy wie­czór w sali bie­siad­nej zamku unie­śli głowy.

– Dzwo­nią – szep­nę­ła Ade­laj­da von Au­ers­berg – muszę bu­dzić panią. Pew­nie stara kró­lo­wa ode­szła.

– Ważna jakaś spra­wa – do­da­ła Anna Tę­czyń­ska – sły­chać Zyg­mun­ta.

W tej samej chwi­li do sali wszedł sam król w to­wa­rzy­stwie kanc­le­rza i het­ma­na Je­rze­go Ra­dzi­wił­ła.

– Umi­ło­wa­na mał­żon­ka  na­sze­go króla, szla­chet­na i po­boż­na kró­lo­wa Ka­ta­rzy­na, go­dzi­nę temu po­ro­dzi­ła dwóch zdro­wych chłop­ców i nie­ste­ty roz­sta­ła się z tym świa­tem, prze­no­sząc się do domu Naj­wyż­sze­go. Kró­le­wi­cze otrzy­ma­ją imio­na Alek­san­der Ol­bracht i Wła­dy­sław Zyg­munt.

Jedni dwo­rza­nie pła­ka­li, inni wi­wa­to­wa­li, jesz­cze inni szep­ta­li coś po ką­tach. Po­wstał gwar jak na kra­kow­skim rynku w dni tar­go­we.

Tylko Ma­tyl­da von Har­rach po­de­rwa­ła się na równe nogi. Stała na środ­ku kom­na­ty ga­piąc się wy­trzesz­czo­ny­mi ocza­mi na króla i kanc­le­rza, z tru­dem ła­piąc od­dech, ale nie ode­zwa­ła się ani sło­wem.  To ona, doj­rza­ła ma­tro­na i wdowa,  przy­się­ga­ła na bi­blię, że kró­lo­wa jest brze­mien­na i teraz do­sko­na­le wie­dzia­ła, że nie może temu za­prze­czyć. Być może do­my­śla­ła się jesz­cze cze­goś…

 

***

 

„Pani na Har­rach, co spa­dła ze scho­dów

Lu­bi­ła tań­czyć i śpie­wać za młodu…”

 

Jan Twar­dow­ski nucił pod nosem pio­snecz­kę, którą wy­my­ślił kilka lat temu. Zmru­żył oczy i jesz­cze raz spraw­dził me­cha­nizm wal­czą­cych ry­ce­rzy. Obie ku­kieł­ki uno­si­ły po­kry­te ema­lią ra­mio­na i, z po­mo­cą sznur­ków, za­da­wa­ły ciosy srebr­ny­mi mie­czy­ka­mi. Ruchy za­ba­wek były sztyw­ne, ale można się było spo­dzie­wać, że i tak za­chwy­cą sze­ścio­lat­ków.

Jak co roku, otrzy­mał za­pro­sze­nie na uro­dzi­ny kró­le­wi­czów Alek­san­dra i Wła­dy­sła­wa. I nie­ste­ty mu­siał się o nie po­sta­rać nieco moc­niej, niż po­przed­nie­go roku. Ko­niecz­ność wrę­cza­nia ła­pó­wek pod­rzęd­nym urzęd­ni­czy­nom, płasz­cze­nia się i za­bie­ga­nia o łaskę bu­dzi­ła w nim gniew.

Był w sta­nie pojąć lo­gi­kę ta­kie­go po­stę­po­wa­nia, był wszak uczo­nym i mę­dr­cem, ale jako czło­wiek czuł go­rycz od­rzu­ce­nia. Po tym czego do­ko­nał, na co po­rwał się i czym ry­zy­ko­wał, chciał do­stą­pić za­szczy­tu za­ży­ło­ści z wład­cą. Ta tę­sk­no­ta tar­ga­ła nim, od kiedy usta­wiał srebr­ne zwier­cia­dło, by ukoić ból króla Zyg­mun­ta po stra­cie uko­cha­nej.

Bywał na Wa­we­lu i w in­nych sie­dzi­bach króla, znał nie­zli­czo­ne zam­ko­we se­kre­ty, a mimo to nie mógł prze­kro­czyć tafli lo­do­we­go zwier­cia­dła, od­dzie­la­ją­cej go od wład­cy.

Myśl o lo­do­wym bla­sku przy­wo­ła­ła do umy­słu maga wizję z od­le­głej prze­szło­ści.

Pew­nej zimy, kiedy wę­dro­wał po kraju jako na­jem­ny cy­ru­lik, po­ka­za­no mu dziew­kę po­są­dzo­ną o czary. Oczy­wi­ście była już mar­twa. Tkwi­ła pod za­mar­z­nię­tą taflą je­zio­ra, w któ­rym pła­wi­li ją wie­śnia­cy. Jej por­ce­la­no­wo biała twarz przy­po­mnia­ła mu sta­ro­żyt­ną rzeź­bę, ja­kich wiele wi­dział pod­czas stu­diów w Ita­lii.

Mar­twa cza­row­ni­ca pa­trzy­ła przed sie­bie bia­ły­mi ocza­mi, skła­da­jąc do po­ca­łun­ku po­zba­wio­ne krwi, pełne wargi. Do­ko­ła głowy ła­god­nie fa­lo­wa­ły zie­lo­ne wo­do­ro­sty… a może to były włosy.

Ta dziew­czy­na śniła mu się póź­niej po wie­lo­kroć. Jed­nak nie bał się jej ani nie czuł od­ra­zy. Sny z jej udzia­łem bu­dzi­ły w nim dziw­ną tę­sk­no­tę.

Pew­ne­go dnia opo­wie­dział o niej kró­lo­wi, ale ten tylko skrzy­wił się z nie­sma­kiem. Mo­nar­cha nie zno­sił za­rów­no bla­dej skóry, jak i psze­nicz­nych wło­sów. Twar­dow­ski nie był w sta­nie roz­strzy­gnąć, czy była to bar­dziej nie­chęć do trzę­są­cej całym jego świa­tem matki, czy do dwóch bla­dych i ozię­błych mał­żo­nek.

Do­sko­na­le pa­mię­tał ten wie­czór, kiedy do­star­czył do pry­wat­nych apar­ta­men­tów wład­cy eg­zo­tycz­ne i nie­zwy­kle dro­gie spe­cy­fi­ki ma­ją­ce wzmac­niać i prze­dłu­żać mi­ło­sną roz­kosz. Król za­pro­sił go na wie­cze­rzę i był mu życz­li­wy. Ko­rzy­sta­jąc z pa­nu­ją­cej swo­bod­nej at­mos­fe­ry, Jan od­wa­żył się za­gad­nąć:

– Mam na­dzie­ję, że kró­lew­ska para bę­dzie rada z moich usług. Chciał­bym…

– Nie licz na to, mój drogi magu – prze­rwał mu mo­nar­cha – ja z pew­no­ścią będę rad, a kró­lo­wej nie będę kło­po­tać.

– My­śla­łem, że…

– Ja za to nie mia­łem zbyt wiel­kiej na­dziei. Jed­nak wszyst­ko skoń­czy­ło się tego wie­czo­ru, kiedy za­czę­ła pode mną śpie­wać psal­my do mę­czen­ni­ków.

Wtedy mistrz snuł jesz­cze da­le­ko­sięż­ne plany. Dzi­siaj otrzy­my­wał je­dy­nie co mie­siąc mie­szek złota z kró­lew­skie­go skarb­ca. Mie­szek za­miast nadań, god­no­ści i przy­jaź­ni.

 

***

Do­strzegł, że Ariel bacz­nie mu się przy­glą­da, więc od­su­nął złe myśli i ostat­ni raz po­pra­wił sznur­ki wo­jow­ni­ków.

– A ty co są­dzisz o moim dzie­le? – spy­tał uro­dzi­we­go, ja­sno­wło­se­go mło­dzień­ca, któ­re­go najął do służ­by na miej­sce Wawrz­ka.

– Ide­al­na za­baw­ka dla chłop­ców. Nigdy nie wi­dzia­łem zmyśl­niej­szych wo­ja­ków! – od­parł tam­ten, ze swoim nie­od­łącz­nym, przy­mil­nym uśmie­chem.

– Przy­go­tuj mi zatem beret z cza­plim pió­rem, złoty ki­tlik i te dwu­ko­lo­ro­we plu­dry, które przy­sła­li wczo­raj od kraw­ca.

– Będą tacy, któ­rzy zzie­le­nie­ją z za­zdro­ści. – Ariel czy­ścił szczot­ką rze­za­ne trze­wi­ki swego pana. – Będą pa­so­wać barwą do be­re­tu…

Za­do­wo­lo­ny z sie­bie mag otwo­rzył ku­fe­rek z ce­dro­we­go drze­wa i za­czął wy­szu­ki­wać pier­ście­nie i spin­ki, któ­ry­mi za­mie­rzał do­peł­nić swój wi­ze­ru­nek.

Go­dzi­nę póź­niej za­brał ze sobą sługę, jako ostat­nią ozdo­bę, która miała zwra­cać na niego uwagę i kazał się wieźć po­wo­zem na zamek.

Pro­wa­dze­ni przez lo­ka­jów we­szli do apar­ta­men­tów dzie­cię­cych, gdzie od­by­wa­ła się uro­czy­stość. W kom­na­cie pa­no­wał tłok i gwar. Chłop­cy sie­dzie­li na krze­słach, po obu stro­nach króla, a nie­zli­cze­ni dwo­ra­cy pre­zen­to­wa­li im po­dar­ki.

Twar­dow­ski co rusz skła­niał głowę od­po­wia­da­jąc na po­zdro­wie­nia i z uśmie­chem przyj­mo­wał za­chwy­co­ne spoj­rze­nia zgro­ma­dzo­nych gości oboj­ga płci. Nie prze­szka­dza­ło mu, że nie­któ­re z nich skie­ro­wa­ne były na jego sługę, wszak ten rów­nież był jego wła­sno­ścią.

Opony w kom­na­cie dzie­ci były barw­niej­sze, ale skrom­niej­sze, niż te w po­miesz­cze­niach na­le­żą­cych do króla. Nie po­sia­da­ły srebr­nych i zło­tych ha­ftów, przed­sta­wia­ły sceny ry­cer­skie, które za­pew­ne miały za­chę­cać chłop­ców do cno­tli­we­go i pięk­ne­go życia. Pod oknem stał glo­bus i po­tęż­na, ciem­na szafa.

Cze­ka­jąc na swoją kolej Twar­dow­ski, tak­so­wał zgro­ma­dzo­nych i ofia­ro­wy­wa­ne przez nich pre­zen­ty.

Były wśród nich dary od ce­chów, a więc mie­czy­ki, trze­wi­ki i je­dwab­ne ko­szu­le z ha­fto­wa­ny­mi man­kie­ta­mi. Ra­dzi­wił­ło­wie, jak co roku, przy­wieź­li szcze­nię­ta i sa­ra­ceń­skie łuki, a stara kró­lo­wa po­da­ro­wa­ła wnu­kom spro­wa­dzo­ne z Flo­ren­cji księ­gi.

Nie mógł na­pa­trzyć się na roz­pro­mie­nio­ną Bonę. Pa­mię­tał czasy, kiedy wi­dział w niej już tylko gniew i śmierć. Teraz, po­go­dzo­na z synem, roz­piesz­cza­ła wnuki i za­drę­cza­ła ich na­uczy­cie­li. Twarz miała po­god­ną a biał­ka oczu jasne.

Po­ży­je jesz­cze ze dwa­dzie­ścia lat… Uży­wa­jąc dwóch pod­rzut­ków, zmie­ni­łem losy ko­ro­no­wa­nych głów i świa­ta – po­my­ślał tak pysz­nie, że aż obej­rzał się, czy nikt tego nie usły­szał.

Kiedy przy­szła jego kolej kła­niał się nisko i cza­ro­wał uśmie­chem. Chłop­cy do tej pory grzecz­nie sie­dzą­cy u boku króla, teraz po­rwa­li swo­ich ry­ce­rzy i, wśród aplau­zu zgro­ma­dzo­nych, roz­po­czę­li tur­niej.

Oni też go zdu­mie­wa­li. Nigdy nie przy­pusz­czał, że z takim po­cho­dze­niem mogą oka­zać się po­jęt­ny­mi i uło­żo­ny­mi ucznia­mi, że będą wy­ka­zy­wać się od­wa­gą i siłą cha­rak­te­ru. Twar­dow­ski po­dej­rze­wał w tym jakiś ro­dzaj magii, ale nie po­tra­fił wy­czuć jej źró­dła.

Obaj kró­le­wi­cze byli do sie­bie nie­zwy­kle po­dob­ni. Obaj mieli jasne loki i po­god­ne, by­stre twa­rze. Alek­san­der miał nie­bie­skie oczy, a Wła­dy­sław ciem­ne – zu­peł­nie jak Zyg­munt, był też nieco niż­szy od brata.

– Mi­strzo­wi znowu udało się prze­bić po­dar­kiem wszyst­kich in­nych! – za­wo­łał Jan Krzysz­tof, syn het­ma­na Tar­now­skie­go.

Twar­dow­ski spu­ścił skrom­nie oczy, roz­ko­szu­jąc się tą cu­dow­ną chwi­lą. Do­strzegł, że nie wszyst­kim było to w smak. Na szczę­ście wład­ca spoj­rzał na niego z uśmie­chem i skło­nił głowę.

Król Zyg­munt był szczę­śli­wy i naj­wy­raź­niej w pełni sił. Nie było po nim widać czter­dzie­stu wio­sen.

Ob­ser­wu­jąc go spod wpół­przy­mknię­tych po­wiek, mag po­czuł za­ra­zem dumę i po­czu­cie krzyw­dy.

 

***

 

Ro­dzi­na kró­lew­ska spę­dza­ła czas w Wil­nie, wi­zy­tu­jąc front wojny z Rosją. Kra­ków w tym cza­sie stał się cichy i ospa­ły, jakby za­padł w nie­zwy­kle długi, zi­mo­wy sen. Jan Twar­dow­ski po­sta­no­wił wy­ko­rzy­stać spo­koj­ny czas z mniej­szą ilo­ścią zle­ceń do re­ali­za­cji pew­nych pla­nów.

Zle­cił swoim klien­tom do­wie­dze­nie się tego i owego w mie­ście i oko­li­cy, a sam wy­słał kilka pism. Potem przez kilka ty­go­dni ana­li­zo­wał ze­bra­ne in­for­ma­cje. Teraz je­chał do miej­sca, które wy­ty­po­wał. Tam­tej je­sie­ni tylko tuzin córek ze szla­chec­kich rodów wstą­pi­ło do klasz­to­rów. Kiedy od­rzu­cił te, które po­szły za furtę mając około trzy­dzie­stu lat i te, które już po­mar­ły, zo­sta­ły mu le­d­wie dwie kan­dy­dat­ki do roz­mo­wy.

Teraz jego koń prze­mie­rzał kłu­sem bród na Du­naj­cu, a on wdy­chał po­wie­trze pełne woni sosen i lip.

Spo­glą­dał na zie­lo­ne góry wzno­szą­ce się do­ko­ła, na pięk­ną karą grzy­wę swo­je­go ru­ma­ka i czuł się pod­nie­co­ny i szczę­śli­wy.

Jak na kró­lew­skim po­lo­wa­niu – po­my­ślał, a potem za­śpie­wał ko­lej­ną pio­sen­kę. Tę chęt­nie śpie­wa­li ry­bał­ci:

 

By do­trzy­mać kroku żonie, po­szedł Miler za Pe­lia­sem

Mistrz Twar­dow­ski go od­mło­dził, stary bur­mistrz wy­grał z cza­sem…

 

Póź­nym po­po­łu­dniem do­je­chał do klasz­to­ru kla­ry­sek w Sta­rym Sączu, gdzie po­pro­sił o roz­mo­wę z matką Różą.

Żeby zdo­być za­ufa­nie za­kon­ni­cy pla­no­wał przy­brać pozę uczo­ne­go i dwo­rza­ni­na, mó­wiąc po­wo­li i uży­wa­jąc czę­sto ła­ci­ny, jed­nak kiedy matka Róża we­szła do roz­mów­ni­cy, wpa­try­wał się w nią, nie mogąc zna­leźć słów. Nie cho­dzi­ło je­dy­nie o fakt, że za­kon­ni­ca była wy­jąt­ko­wo pięk­na i młoda. Wszak­że tego mógł się do­my­ślić. We­dług jego ob­li­czeń cał­kiem nie­daw­no skoń­czy­ła ćwierć wieku. Miała wszyst­ko co może za­chwy­cać u ko­bie­ty: ol­brzy­mie oczy, kształt­ny nos, pełne usta, wy­so­kie kości po­licz­ko­we i długą szyję. Rów­nież nie to spra­wi­ło, że za­bra­kło mu tchu. Matka Róża do złu­dze­nia przy­po­mi­na­ła młodą cza­row­ni­cę z jego snów.

W wy­ra­zie jej twa­rzy, spoj­rze­niu było coś nie­ma­te­rial­ne­go, jakby w roz­mów­ni­cy zja­wił się anioł, albo jakby Twar­dow­ski po raz ko­lej­ny śnił swój mroź­ny sen.

– Co spro­wa­dza słyn­ne­go mi­strza Twar­dow­skie­go do mojej sa­mot­ni? – spy­ta­ła nie za­in­try­go­wa­na, lecz zdzi­wio­na.

– Do­wie­dzia­łem się… – za­czął, ale słowa nie chcia­ły przejść przez gar­dło i mu­siał od­chrząk­nąć – … z pew­nych źró­deł, że sza­now­na matka po­sia­da wie­dzę do­ty­czą­cą in­te­re­su­ją­cych mnie spraw.

– Nie mam żad­nej wie­dzy o świe­cie za mu­ra­mi – od­par­ła cicho.

Czuł się głu­pio, ale po­sta­no­wił brnąć dalej.

– Jako za­ufa­ny sługa mi­ło­ści­wie nam pa­nu­ją­ce­go króla, mam do­stęp do in­for­ma­cji… je­stem za­an­ga­żo­wa­ny w roz­ma­ite spra­wy…

Pod­nio­sła wzrok i pa­trzy­ła, jakby przez niego, gdzieś w dal.

– Ja zaś je­stem poza nimi – od­par­ła. – Zbli­ża się pora mszy i będę mu­sia­ła wra­cać do sie­bie.

– Sły­sza­ła może matka o szczę­śli­wym na­ro­dze­niu na­stęp­ców tronu i śmier­ci nie­szczę­snej kró­lo­wej Ka­ta­rzy­ny Ra­ku­skiej?

– Tak, chyba o tym mó­wio­no, ale to było dawno temu.

– Tak. Stało się to w tym samym roku, w któ­rym szla­chet­na matka wstą­pi­ła do klasz­to­ru… – Ostroż­nie ski­nę­ła głową. – … po­mo­głem wtedy nieco kró­lo­wi po­ko­nać trud­no­ści, które się po­ja­wi­ły… Dość, że chłop­cy rosną zdro­wo, są by­strzy i będą mieć wspa­nia­łe życie.

Nic nie od­po­wie­dzia­ła, ale unie­sie­nie ciem­nych brwi, nagłe po­więk­sze­nie się źre­nic i ru­mie­niec, który wy­kwitł jej na po­licz­kach, zdra­dził mu wszyst­ko.

 

***

Ariel, wy­ko­nu­jąc zle­ce­nie tego, który nim wła­dał, roz­chy­lił ak­sa­mit skry­wa­ją­cy szkla­ną kulę i, obej­mu­jąc ją obu­rącz, zaj­rzał w zło­ci­sty blask.

– Pa­mię­tasz szcze­gó­ły za­da­nia?! – za­py­tał su­ro­wo pan, mę­drzec i wład­ca.

– Każdy szcze­gół – od­parł z za­pa­łem. – Nie mogę się już do­cze­kać…

– Nie­cier­pli­wość jest błę­dem! – skar­cił go lo­do­wa­tym gło­sem. – Ty wiesz naj­le­piej, że cza­sem pro­wa­dzi do zguby.

– Tak, wiem. Będę ostroż­ny i skrzęt­ny. Wy­zby­łem się sła­bo­ści i po­tra­fię być cier­pli­wy. Chyba długą służ­bą tutaj już tego do­wio­dłem?!

– Za­pa­mię­taj, że przy­dat­no­ści do­wo­dzi się bez końca – syk­nął tam­ten, a kula za­czę­ła pa­rzyć dło­nie mło­dzień­ca.

Ariel nic nie po­wie­dział, za­ci­snął zęby i ski­nął głową. Potem de­li­kat­nie otu­lił wciąż lśnią­cą kulę ak­sa­mi­tem i za­mknął wieko skrzy­ni, po czym wró­cił do ucie­ra­nia w moź­dzie­rzu ko­rze­nia dzie­więć­si­łu.

– Skoń­czy­łeś – za­py­tał szorst­ko Twar­dow­ski, który wła­śnie wró­cił z wi­zy­ty u ja­kie­goś za­moż­ne­go pa­cjen­ta.

Chło­pak zro­zu­miał, że coś po­szło nie po myśli maga. Pysz­ny panek nie nucił, nie pod­krę­cał wąsa ani nie szu­kał swego od­bi­cia w zwier­cia­dłach za­wie­szo­nych na ścia­nach.

– Już pra­wie – od­parł skwa­pli­wie. – Man­dra­go­ra się suszy, a ko­rze­nie utar­te. Alem­bik za­czął pisz­czeć, zga­si­łem ogień.

– Po­jęt­ny z cie­bie uczeń – mruk­nął z nie­chęt­nym uzna­niem. – Dla­te­go mam dla cie­bie na­gro­dę. Przez kilka na­stęp­nych dni będę miał na gło­wie sporo pracy. Muszę też za­ła­twić kilka de­li­kat­nych spraw. Mo­żesz wy­je­chać, za­ba­wić się i od­po­cząć. – Nagle jakby znie­cier­pli­wio­ny wła­sny­mi sło­wa­mi, pod­niósł głos i dodał: – Dam ci mie­szek, a ty idź gdzie chcesz. Do nie­dzie­li nie będę cię po­trze­bo­wał.

– Dzię­ku­ję mi­strzu, to bar­dzo ła­ska­we.

Przez chwi­lę mil­cze­li. Uczeń ucie­rał zioła, a mistrz uda­wał, że czyta księ­gi.

– Sły­sza­łeś no­wi­ny z Wilna – spy­tał po­zor­nie obo­jęt­nie.

– Całe mia­sto huczy! W Wil­nie ko­ro­no­wa­no obu kró­le­wi­czów.

– Tak, Alek­san­der bę­dzie wła­dał Kró­le­stwem, a Wła­dy­sław Litwą. Nie wrócą do Kra­ko­wa, aż do Godów – po­wie­dział Twar­dow­ski uro­czy­stym gło­sem, a potem mruk­nął pod nosem – sam sobie ujeż­dżę pstre­go konia.

 

 

***

Mistrz Twar­dow­ski cze­kał na po­słań­ca. Po świę­tym Mar­ci­nie wy­słał do Wied­nia pismo, z enig­ma­tycz­ną wia­do­mo­ścią, na które kilka dni póź­niej otrzy­mał od­po­wiedź.

„Jeśli uczo­ny rze­czy­wi­ście ma in­for­ma­cje, mo­gą­ce za­in­te­re­so­wać Naj­ja­śniej­sze­go Ce­sa­rza, może spo­dzie­wać się na­gro­dy, któ­rej so­wi­tość za­sko­czy nawet słyn­ne­go Mi­strza Twar­dow­skie­go”.

So­wi­tość za­sko­czy – sma­ko­wał tę frazę po raz nie wia­do­mo który, czu­jąc roz­kosz­ny dreszcz, ja­kie­go już dawno nie da­wa­ły mu mi­ło­sne uści­ski.

Oni też uwa­ża­ją mnie za pa­zer­ne­go nu­wo­ry­sza! Ale skoro so­wi­tość mnie za­sko­czy, może już nikt wię­cej się nie od­wa­ży…

Wie­dział, że po­sła­niec zjawi się dziś, lub jutro wie­czo­rem. Roz­pa­lił ogień w ata­no­rze i wziął się do pracy. To go uspo­ka­ja­ło i do­da­wa­ło mu po­wa­gi. Ostroż­nie ucie­rał skład­ni­ki tynk­tu­ry, kiedy usły­szał stu­ka­nie ko­łat­ki.

Pod­szedł do drzwi i zaj­rzał przez za­kra­to­wa­ne okien­ko. Do­strzegł nie­wy­so­kie­go, si­we­go, do­stat­nio odzia­ne­go męż­czy­znę, któ­re­mu to­wa­rzy­szy­ło czte­rech osił­ków. Wszy­scy przy­by­sze ga­pi­li się na białe, wa­pien­ne skały, w któ­rych Twar­dow­ski kazał wykuć swoje lokum.

Za­do­wo­lo­ny z ich re­ak­cji otwo­rzył drzwi, ale rów­no­cze­śnie ob­wie­ścił:

– Szla­chet­ne­go pana za­pra­szam do środ­ka na wę­gier­skie wino i tytoń z Alep­po. Słu­dzy szla­chet­ne­go posła mogą dalej oglą­dać moje dzie­ło.

Gość roz­ka­zał dra­bom cze­kać przy po­wo­zie, po czym uśmiech­nął się do Twar­dow­skie­go i wszedł do pra­cow­ni.

Księ­życ w pełni oświe­tlał wa­pien­ne skały i po­tęż­ne drze­wa. Ciszę prze­ry­wa­ło je­dy­nie po­hu­ki­wa­nie sowy.

Spo­kój za­cho­wy­wa­li rów­nież straż­ni­cy, któ­rzy po­czę­sto­wa­ni piwem, po­upa­da­li jeden na dru­gie­go, pro­sto w błoto.

Sie­lan­ka trwa­ła do mo­men­tu, kiedy pod oknem wy­ku­tym w skale po­ja­wił się Ariel, z wor­kiem na ple­cach.

Ostroż­nie zaj­rzał do wnę­trza pra­cow­ni, bie­sia­do­wa­li, obaj za­do­wo­le­ni i w do­sko­na­łej ko­mi­ty­wie. Prze­mknął się ci­cha­czem do ogro­du. Tam zna­lazł przy­go­to­wa­ny wcze­śniej pa­ku­nek. Była to am­fo­ra wiel­ko­ści głowy dziec­ka, za­pa­ko­wa­na w pod­szy­wa­ną pur­pu­ro­wym atła­sem wil­czu­rę mi­strza Twar­dow­skie­go. Mło­dzie­niec de­li­kat­nie pod­wa­żył nożem lak. Od woni uwol­nio­nej sub­stan­cji aż za­krę­ci­ło mu w nosie. Na całym świe­cie tylko ten, który nim wła­dał, znał re­cep­tu­rę se­kre­tu Bi­zan­tyj­czy­ków.

Naj­pierw ciszę nocy prze­ciął wrzask za­rzy­na­ne­go ko­gu­ta, ale ni­ko­go to nie za­nie­po­ko­iło.

Ariel kurzą krwią na­pi­sał na bia­łej skale czte­ry li­te­ry: R O M A.

Potem krzyk­nął to słowo kil­ka­krot­nie, a usły­szaw­szy po­ru­sze­nie w pra­cow­ni, wrzu­cił do wnę­trza am­fo­rę. W tym samym mo­men­cie padł na zie­mię, okry­wa­jąc się wil­czu­rą.

Po­ma­rań­czo­wa kula ognia, która eks­plo­do­wa­ła w pra­cow­ni, wy­try­snę­ła przez okna i przez wy­rwa­ne siłą wy­bu­chu drzwi.

 

***

Na­stęp­ne­go dnia Ariel udał się na Wawel. Dzię­ki pier­ście­nio­wi z se­kret­nym zna­kiem zo­stał bez prze­szkód wpusz­czo­ny przed ob­li­cze no­we­go kanc­le­rza – Wa­len­te­go Dem­biń­skie­go. Wie­dział, że jego urok nie dzia­ła na star­ca, więc bez zbęd­nych wstę­pów ra­por­to­wał:

– Mistrz na­wią­zał kon­takt z dwo­rem ce­sar­skim. Wczo­raj wie­czo­rem do­szło do spo­tka­nia.

– Co wie­dzą?

– Nic. Ich po­sła­niec zgi­nął razem z mi­strzem.

– Je­steś pe­wien?

– Ogień grec­ki pło­nie nawet w wo­dzie. Z pra­cow­ni zo­sta­ła je­dy­nie za­wa­lo­na skała i na­pi­sa­ne krwią słowo.

– Krzyk­ną­łeś je?!

– Tak jak mi roz­ka­za­no.

– Mały ko­niec, wiel­kie­go czło­wie­ka – wes­tchnął kanc­lerz. – Weź­miesz to pismo i udasz się do skarb­ca do mego sługi pana Kor­cza­ka, który wy­pła­ci ci pię­cio­let­nie za­słu­gi mi­strza Twar­dow­skie­go.

Ariel ode­brał złoto i wię­cej się nie po­ja­wił