Tajemniczy klient

– Czy ma pan kartę ra­ba­to­wą? – Chudy ka­sjer w za du­żych oku­la­rach spoj­rzał na mnie, ob­da­rza­jąc jed­no­cze­śnie ser­decz­nym uśmie­chem.

Po­krę­ci­łem głową i od­wza­jem­ni­łem uśmiech o dzie­sięć pro­cent mniej ser­decz­ny, ale nadal na wy­so­kim po­zio­mie sym­pa­tii. Nie chcia­łem być nie­grzecz­ny.

– Przy sobie, czy w ogóle? – Ka­sjer zda­wał się nie mru­gać.

– W ogóle – od­po­wie­dzia­łem po krót­kim na­my­śle.

Je­dy­na karta lo­jal­no­ścio­wa, jaką wy­ro­bi­łem, po­zwa­la­ła na otrzy­ma­nie co dzie­sią­te­go ze­sta­wu pie­ro­gów z serem gra­tis i taki po­ziom lo­jal­no­ści wobec spo­łecz­no­ści sprze­daw­ców uwa­ża­łem za cał­ko­wi­cie wy­star­cza­ją­cy.

– To może wy­ro­bi­my? – Żaden mię­sień na jego twa­rzy nie drgnął.

Uśmiech po­zo­sta­wał nie­zmien­nie szcze­ry i na­tu­ral­ny.

– Dzię­ku­ję. – Zmru­ży­łem oczy i na­bra­łem po­wie­trza, uwa­ża­jąc, aby at­mos­fe­ra tego przy­ja­zne­go spo­tka­nia nie ulot­ni­ła się z sy­kiem.

– Na­praw­dę warto. Mamy ra­ba­ty. – Ka­sjer był go­to­wy za­trzy­mać całą ko­lej­kę, aby zre­ali­zo­wać swój cel.

Po­krę­ci­łem tak­tow­nie głową. Wresz­cie wró­cił do ka­so­wa­nia ja­błek, grec­kie­go jo­gur­tu, szyn­ki, ke­czu­pu i paru in­nych rze­czy.

Kiedy pa­ko­wa­łem siat­kę do ba­gaż­ni­ka po­my­śla­łem sobie, że w sumie to miły in­cy­dent. Ów czło­wiek na­praw­dę sta­rał się być sym­pa­tycz­ny. Na­stęp­nym razem po­dej­mę roz­mo­wę, aby nie wyjść na gbura. To w końcu naj­bliż­szy su­per­mar­ket od mo­je­go domu.

Kiedy we wsi, w któ­rej miesz­kam, za­czę­ła się bu­do­wa sie­cio­we­go skle­pu spo­żyw­cze­go, wszy­scy drob­ni skle­pi­ka­rze psio­czy­li, na­rze­ka­li lub wy­ra­ża­li obawy, co z nimi bę­dzie. W trak­cie roz­mów, które od­by­wa­łem przy oka­zji czę­stych za­ku­pów, sta­ra­łem się ich uspo­ka­jać, że to na­tu­ral­na kolej rze­czy. Duża sieć może sobie po­zwo­lić na dużo niż­sze ceny i ogól­no­kra­jo­wą re­kla­mę, więc nie po­win­ni się czuć za­sko­cze­ni. Na ko­niec po­cie­sza­nia oznaj­mia­łem zwy­kle, że szko­da tylko, że w sieci jest taki ustan­da­ry­zo­wa­ny asor­ty­ment, co nie daje szan­sy prze­ży­cia małym wy­twór­com kieł­bas, pie­czy­wa czy na­bia­łu. I roz­sta­wa­li­śmy się spo­koj­ni, bo pewni nie­unik­nio­nej przy­szło­ści. Drob­ne skle­py zo­sta­ły wkrót­ce zli­kwi­do­wa­ne i duży su­per­mar­ket mógł za­gar­nąć cały rynek.

Mimo że po­do­ba­ła mi się ano­ni­mo­wość ty­po­wa dla du­żych sieci de­ta­licz­nych, to jed­nak przy­jem­nie za­sko­czy­ła mnie ser­decz­ność i bez­pre­ten­sjo­nal­ność ob­słu­gi, gdy po raz pierw­szy od­wie­dzi­łem su­per­mar­ket w mojej wsi.

W ciągu na­stęp­nych dni wspo­mnie­nia z wi­zy­ty su­per­mar­ke­cie prze­nio­słem do od­le­głych re­jo­nów pa­mię­ci dłu­go­trwa­łej. Więc po­czu­łem się nie­swo­jo, gdy pod­czas ko­lej­nych od­wie­dzin roz­my­śla­nia w ko­lej­ce prze­rwał ła­god­ny ton:

– Czy ma pan kartę ra­ba­to­wą?

Przy­glą­da­łem się ka­sje­ro­wi, po­cząt­ko­wo nie ro­zu­mie­jąc py­ta­nia. Wresz­cie po­krę­ci­łem głową.

– Przy sobie, czy w ogóle? – padło dru­gie py­ta­nie.

– W ogóle – od­par­łem.

– Dla­cze­go? – trze­cie py­ta­nie było szyb­kie.

Na tyle szyb­kie, że opu­ści­łem gardę i za­czą­łem za­sta­na­wiać się nad wy­ja­śnie­niem ta­kie­go stanu rze­czy. W końcu od­na­la­złem pa­su­ją­cą od­po­wiedź, krót­ką i bły­sko­tli­wą.

– Bo nie po­trze­bu­ję – od­burk­ną­łem uprzej­mie, choć uśmiech zre­du­ko­wa­łem do po­zio­mu “cie­szę się, że już mogę sobie pójść”.

Przyj­rzał mi się ba­daw­czo. Pu­en­ta mu­sia­ła tra­fić, bo kon­ty­nu­ował ka­so­wa­nie ja­błek, jo­gur­tów grec­kich, ke­czu­pu, szyn­ki i cze­goś tam jesz­cze. Jed­nak po szyn­ce po­wró­cił do swo­je­go wątku.

– Na­praw­dę warto. Dużo ra­ba­tów jest, na przy­kład ten ba­to­nik można kupić… – Wska­zał pal­cem regał na­prze­ciw­ko i od­cze­kał chwi­lę dla efek­tu, po czym dodał – ta­niej.

Roz­cią­gną­łem usta w uśmie­chu i prze­ko­na­łem go, że na­praw­dę nie za­mie­rzam wy­ra­biać sobie tej karty. Pro­ces na­by­wa­nia to­wa­rów udało mi się za­koń­czyć bez dal­szych kon­wer­sa­cji.

Ko­lej­ne kilka za­ku­pów cał­ko­wi­tym przy­pad­kiem do­ko­ny­wa­łem w in­nych go­dzi­nach i przez dwa ty­go­dnie nie spo­tka­łem owego chu­de­go ka­sje­ra w za du­żych oku­la­rach. Re­gu­lar­nie ga­wę­dzi­łem sobie z młodą dziew­czy­ną o czar­nych wło­sach, przy­jem­nej buzi, choć po­dziu­ra­wio­nej po przej­ściu trą­dzi­ku.

– O humus. Bar­dzo lubię. – Za­śmia­ła się uro­czo. – Zie­lo­ny. Dobry jest.

– Ja też lubię – od­par­łem, co było oczy­wi­ste skoro zna­lazł się w moim ko­szy­ku.

– A jadł go pan kie­dyś z fetą i ma­ka­ro­nem? I z su­szo­ny­mi po­mi­do­ra­mi jesz­cze. – Spoj­rza­ła mi w oczy.

Unio­słem brwi, wy­ra­ża­jąc mo­de­lo­wo zdzi­wie­nie. Dziew­czy­na znowu się za­śmia­ła ser­decz­nie. A ja po­my­śla­łem, że przy­cho­dze­nie do skle­pu spo­żyw­cze­go na­bra­ło no­wych barw.

– Jakie pięk­ne jabł­ko – rzu­ci­ła chwi­lę póź­niej z nie­kła­ma­nym en­tu­zja­zmem. – Teraz takie przy­wieź­li?

Nie zro­zu­mia­łem uwagi. Nie była lo­gicz­na, prze­cież dziew­czy­na tu pra­co­wa­ła.

– Tak. – Wska­za­łem pal­cem na rząd re­ga­łów. – Stam­tąd je wzią­łem, chyba jakaś no­wość.

Znowu per­li­sty śmiech i ko­men­tarz:

– To musi być bar­dzo słod­kie.

Za­bra­łem za­ku­py bez torby, bo jak sobie szyb­ko skal­ku­lo­wa­łem dam radę utrzy­mać wszyst­ko w rę­kach. Przy ła­do­wa­niu do ba­gaż­ni­ka jabł­ka po­to­czy­ły się pod auto. Jed­nak źle po­ra­cho­wa­łem, muszę to sobie za­pa­mię­tać.

Re­la­cja z młodą ka­sjer­ką przy ko­lej­nych od­wie­dzi­nach za­czę­ła prze­cho­dzić na wyż­sze po­zio­my, bo oka­za­ło się, że jej nie­kła­ma­ną ra­dość wy­wo­łu­je szyn­ka cotto, pasz­tet we­gań­ski, sos taj­ski, ale ła­god­ny, bo nie lubi ostre­go, czy ma­ka­ron udon.

W pew­nym mo­men­cie po­sta­no­wi­łem uroz­ma­icić za­ba­wę. Wpa­dłem na prze­kor­ny po­mysł. Za­mie­ni­łem ety­kie­ty ce­no­we mię­dzy ar­ty­ku­ła­mi. Jabł­ka otrzy­ma­ły kod kre­sko­wy sosu ta­tar­skie­go keto, a sos ja­błek. Z za­cie­ka­wie­niem i nie­po­ko­jem sta­łem przy ta­śmo­cią­gu i ob­ser­wo­wa­łem jak to­wa­ry pod­jeż­dża­ją do czyt­ni­ka. Wresz­cie dziew­czy­na wzię­ła do ręki owoce, roz­le­gło się pik­nię­cie. Unio­sła głowę i z ra­do­ścią oznaj­mi­ła.

– Też uni­kam cukru. – Za­śmia­ła się w ty­po­wy dla sie­bie spo­sób. – To zdro­wo. Mamy jesz­cze ma­jo­nez keto. Chce pan? Tam, w dru­giej alej­ce.

Po­krę­ci­łem głową po­wo­li, ale nie­śmia­ła myśl za­czę­ła mi kieł­ko­wać w gło­wie. Myśl nie­po­ko­ją­ca na tyle, że ro­zej­rza­łem się po su­fi­cie w po­szu­ki­wa­niu kamer. Nikt mnie jed­nak nie ob­ser­wo­wał, a przy­naj­mniej takie od­nio­słem wra­że­nie.

– Ale dzi­siaj wieje – nagle do­da­ła ra­do­śnie.

Od­wró­ci­łem się. Za oknem fak­tycz­nie ze­rwał się wiatr. Muszę zro­bić eks­pe­ry­ment na­stęp­nym razem. Spró­bu­ję cze­goś spoza jej skryp­tu. Może coś o geo­po­li­ty­ce, albo nowej wer­sji sys­te­mu Win­dows? Jak się za­cho­wa, czy po­cią­gnie spój­ną kon­wer­sa­cję? Dokąd sięga jej sce­na­riusz roz­mo­wy?

Na­stęp­nym razem jed­nak przy kasie po­ja­wił się chudy w oku­la­rach i po­czu­łem mro­wie­nie w sto­pach. Był je­dy­nym ka­sje­rem w skle­pie i mu­sia­łem na niego się na­pa­to­czyć. Jakoś to przej­dę, po­my­śla­łem.

– Karta ra­ba­to­wa jest? – za­py­tał, nie uno­sząc wzro­ku.

Po­krę­ci­łem głową. Prze­rwał ka­so­wa­nie pro­duk­tów i spoj­rzał na mnie wy­mow­nie. Nie uśmie­chał się. Nie­zręcz­ność sy­tu­acji coraz bar­dziej mi cią­ży­ła.

– Nie – po­wie­dzia­łem ostroż­nie.

– Przy sobie, czy w ogóle? – dodał opa­no­wa­nym tonem.

– W ogóle.

Za­pa­dło mil­cze­nie. I co teraz? Szach mat, ko­le­go. Spo­tka­łeś kogoś, dla kogo re­la­cje spo­łecz­ne są jak kred­ki na sta­cji ko­smicz­nej. Wy­wo­łu­ją py­ta­nie – a jak to się tu zna­la­zło? Tak sobie my­śla­łem, gdy wresz­cie ka­sjer pod­jął.

– A dla­cze­go?

– Bo nie po­trze­bu­ję. – Od­po­wiedź mia­łem przy­go­to­wa­ną od ostat­niej roz­mo­wy z tym je­go­mo­ściem.

– Ale dla­cze­go? Mamy – za­wie­sił głos w swoim stylu – ra­ba­ty. Na przy­kład…

– Na­praw­dę dzię­ku­ję – prze­rwa­łem mu.

– Traci pan. Już wy­ra­biam i bę­dzie pan miał na przy­szłość. Jaki numer te­le­fo­nu? – cią­gnął nie­stru­dze­nie.

Na­praw­dę mu za­le­ża­ło. Wy­chy­li­łem się, aby zo­ba­czyć jego ekran. Po­my­śla­łem, że sys­tem pod­po­wia­da mu ko­lej­ne kwe­stie tej iry­tu­ją­cej roz­mo­wy. Ale nie, mówił z głowy.

– Nie muszę się tłu­ma­czyć – prze­rwa­łem.

Zmarsz­czo­ne czoło i ścią­gnię­te brwi mu­sia­ły go prze­ko­nać o sta­now­czo­ści mojej opi­nii.

Za­bra­łem za­ku­py, pa­mię­ta­jąc o pa­pie­ro­wej tor­bie i wró­ci­łem do auta. 

Po­wo­li wi­zy­ty w tym skle­pie za­czy­na­ły wy­wo­ły­wać we mnie nie­po­kój. A py­ta­nie “przy sobie, czy w ogóle?” sie­dzia­ło mi w brzu­chu jak kawał nie­prze­tra­wio­ne­go chle­ba. 

Dziw­ne, że ten sklep nie ma kas au­to­ma­tycz­nych. Przy ko­lej­nej oka­zji za­py­ta­łem mło­de­go czło­wie­ka roz­kła­da­ją­ce­go towar o powód tego braku. Oznaj­mił, że ten sklep to eks­pe­ry­ment i coś tam te­stu­ją.

Dwa­dzie­ścia minut póź­niej sta­łem w ko­lej­ce i wi­dzia­łem nie­unik­nio­ne. Ten w oku­la­rach już tam sie­dział. Nie za­uwa­żył mnie jesz­cze, albo uda­wał, że nie do­strze­ga. Ja sta­ra­łem się za­cho­wy­wać neu­tral­nie, ale skrę­po­wa­nie na­ra­sta­ło. Wresz­cie padło sa­kra­men­tal­ne:

– Przy sobie, czy w ogóle?

– Bo nie – od­po­wie­dzia­łem.

Za­milkł, spoj­rzał na ekran kom­pu­te­ra, na trzy­ma­ny w ręce grec­ki jo­gurt. Uśmiech­nął się uprzej­mie i oznaj­mił.

– Mamy fajne ra­ba­ty. I punk­ty można zbie­rać. Może jed­nak wy­ro­bię?

– Nie sądzę – burk­ną­łem.

Na mojej twa­rzy nie było nawet pię­ciu pro­cent uśmie­chu. Ktoś mógł­by wręcz ode­brać moje za­cho­wa­nie jako gbu­ro­wa­te. Jed­nak po­świę­ca­łem się dla nauki. To był mój oso­bi­sty eks­pe­ry­ment.

 – Traci pan. Dużo by pan za­osz­czę­dził – mó­wiąc to, ka­so­wał ko­lej­ne ar­ty­ku­ły.

– Jaki numer te­le­fo­nu? – za­py­ta­łem i przy­glą­da­łem mu się ba­daw­czo.

Spoj­rzał na mnie ła­god­nie.

– Pana. To wy­ro­bić naszą kartę ra­ba­to­wą? – prze­rwał pracę.

– Ale wieje. – Zi­gno­ro­wa­łem jego py­ta­nie.

– A miało być słoń­ce. Ma­li­ny może po­ła­mać. – Ob­da­rzył mnie uśmie­chem, jakby wy­ma­zał z pa­mię­ci moje za­cho­wa­nie przed chwi­lą. – Sadzi pan ma­li­ny?

– Nie mam ogród­ka – skła­ma­łem bez wa­ha­nia.

– Fajna rzecz, można sobie coś ob­siać – sko­men­to­wał roz­ma­rzo­nym tonem.

Po­wró­cił do ka­so­wa­nia pro­duk­tów. Po­sta­no­wi­łem za­ata­ko­wać z innej stro­ny zanim skoń­czy.

– Ty­dzień temu za­sa­dzi­łem pod domem dwa dęby, ale się nie przy­ję­ły. W ogóle nie rosną – oznaj­mi­łem.

Raz, dwa, trzy od­li­cza­łem. Trzy se­kun­dy za­ję­ło mu prze­tra­wie­nie in­for­ma­cji i wy­ge­ne­ro­wa­nie od­po­wie­dzi.

– Dziki lubią żo­łę­dzie. Zna­jo­my jest my­śli­wym – od­parł ra­do­śnie.

Spa­ko­wa­łem szyn­kę, jo­gurt, jabł­ka, ke­czup i kilka in­nych ar­ty­ku­łów do pa­pie­ro­wej torby i z prze­peł­nia­ją­cą mnie sa­tys­fak­cją wró­ci­łem do auta. Po­wo­li za­czy­na­łem ro­zu­mieć film, który roz­gry­wał się przede mną przy każ­dej wi­zy­cie w tym dziw­nym skle­pie. To za­czy­na­ło być cie­ka­we.

Ko­lej­ne ty­go­dnie na­tra­fia­łem to na młodą, dzio­ba­tą, to na chu­de­go w oku­la­rach. Na prze­mian wy­mie­nia­łem uwagi o ape­tycz­no­ści fugi ła­zien­ko­wej, die­te­tycz­no­ści noży har­to­wa­nych, czy war­to­ściach zdro­wot­nych pasty do butów albo o po­wo­dach in­we­sty­cji w kryp­to­wa­lu­ty, kur­sie wy­mia­ny kart ra­ba­to­wych na ręcz­ni­ki, czy opcjach na nie­ku­pio­ne w pro­mo­cyj­nej cenie pie­lu­chy.

Dia­log re­se­to­wał się, gdy prze­cho­dzi­łem na te­ma­ty po­go­do­we, ale tylko wtedy, gdy moje uwagi od­no­śnie aury to­tal­nie nie zga­dza­ły się z rze­czy­wi­stym sta­nem wa­run­ków at­mos­fe­rycz­nych.

Aż pew­ne­go dnia przy kasie nie było ani jego, ani jej.

W gnieź­dzie ka­sjer­skim sie­dzia­ła ko­bie­ta w śred­nim wieku. Wy­glą­da­ła na zmę­czo­ną. Wcze­śniej prze­mknę­ła mi kil­ku­krot­nie mię­dzy regałami, ale po raz pierw­szy spo­tka­łem ją sie­dzą­cą za kasą. Nie uśmie­cha­ła się, nie za­ga­ja­ła, po pro­stu sta­ra­ła się mak­sy­mal­nie szyb­ko prze­pu­ścić pro­duk­ty przez czyt­nik przy mi­ni­mal­nym wy­dat­ku ener­ge­tycz­nym. Krót­kie, oszczęd­ne ruchy, spoj­rze­nie utkwio­ne w ekra­nie kom­pu­te­ra. Praw­dzi­wy pro­fe­sjo­na­li­sta. W kil­ka­na­ście se­kund upo­ra­ła się z moimi za­ku­pa­mi.

– Dwie­ście sie­dem­dzie­siąt osiem zło­tych. – Do­pie­ro teraz po­pa­trzy­ła na mnie.

A w jej oczach była de­spe­ra­cja. Wy­glą­da­ła, jakby spoj­rze­niem chcia­ła dać mi znać, że za ple­ca­mi ma kart­kę z na­pi­sem “Po­mo­cy. Oni mnie za­bi­ją”.

Po­sta­no­wi­łem wy­cią­gnąć dłoń i za­ga­ić.

– A gdzie resz­ta ob­słu­gi? – za­py­ta­łem.

– Po­psu­li się – mruk­nę­ła.

Unio­słem brwi.

– To dla­te­go pani musi robić za trzech? Nie za­zdrosz­czę.

Aku­rat nie było ni­ko­go in­ne­go przy kasie, więc ko­bie­ta uzna­ła, że ma tro­chę czasu na zła­pa­nie od­de­chu.

– Przy­sy­ła­ją nam cią­gle świe­żyn­ki. Czło­wiek nigdy nie jest pe­wien – wy­ja­śni­ła. – Nieco więk­sze ob­cią­że­nie i nie dają rady.

Po­ki­wa­łem głową ze zro­zu­mie­niem. 

– Pani tutaj rzą­dzi? – za­py­ta­łem, ro­biąc za­fra­so­wa­ną minę.

Taka wy­da­ła mi się naj­od­po­wied­niej­sza w tym mo­men­cie.

– Nie, ja ich tylko ser­wi­su­ję. Ale jak cała zmia­na pad­nie, to i czło­wiek musi usiąść za kasą. Szcze­gól­nie, że ma­so­wo cen­tra­la pod­sy­ła nam boty od­gry­wa­ją­ce ta­jem­ni­czych klien­tów.

Po­krę­ci­ła głową z iry­ta­cją, a ja za­du­ma­łem się nad wy­mo­wą tego, co po­wie­dzia­ła. Po ode­bra­niu prze­le­wu za za­ku­py od­da­li­ła się na za­ple­cze. Tego dnia po raz pierw­szy za­po­mnia­łem za­brać szyn­kę.