Bestseller

Be­st­sel­ler

Do mo­je­go pod­ca­stu „Stra­chy na Lachy” tra­fia ostat­nio coraz wię­cej zgło­szeń od róż­nych czub­ków. Za­czy­na­li­śmy (a wła­ści­wie – za­czy­na­łem) od prze­two­rzo­nych i uno­wo­cze­śnio­nych kla­sycz­nych hi­sto­ry­jek o du­chach, upio­rach, wiedź­mach, to­pie­li­cach i tak dalej. Nic trud­ne­go – ot, choć­by taki po­mysł: da­je­my ru­sał­ce do­stęp do por­ta­lu rand­ko­we­go. Temat roz­wi­ja się w za­sa­dzie sam, a kilka ty­się­cy ko­lej­nych subów wska­ku­je na kanał. Tro­chę kre­atyw­no­ści, sporo żmud­nej pracy, nieco wy­rze­czeń… Po­mysł na pod­cast chwy­cił. Kasa z so­cial­me­diów za­czę­ła ście­kać – po­cząt­ko­wo sła­biut­kim, a z cza­sem coraz bar­dziej wart­kim stru­mycz­kiem. To, plus wpły­wy od spon­so­rów spra­wi­ły, że po roku mo­głem po­zwo­lić sobie na po­dzle­ca­nie nie­któ­rych prac. Ze­spół roz­sze­rzył się o pro­fe­sjo­nal­ne­go re­ali­za­to­ra dźwię­ku, udało mi się też zna­leźć fajne (i co ważne – nie­dro­gie) głosy oraz nie­złe­go fa­chow­ca od efek­tów spe­cjal­nych audio.

Nie­ste­ty, wła­sne źró­deł­ko z po­my­sła­mi dość szyb­ko za­czę­ło wy­sy­chać. Dla­te­go parę mie­się­cy temu za­trud­ni­łem pierw­sze­go – jak to się teraz mówi – „re­se­ar­che­ra”. Już wy­ja­śniam – nie po­wiem, że na­rze­kam na brak od­ze­wu ze stro­ny słu­cha­czy. Fani co rusz pod­sy­ła­ją wła­sne sce­na­riu­sze prze­ra­ża­ją­cych hi­sto­rii. Szko­puł w tym, że ory­gi­nal­ność tego „wsadu” po­zo­sta­wia wiele do ży­cze­nia. Ponad po­ło­wa zgło­szeń to hi­sto­ryj­ki o bia­łych da­mach na­wie­dza­ją­cych ruiny zamku. Nigdy nie zga­dli­by­ście jak kre­atyw­ni po­tra­fią być wło­da­rze gmin, gdy w grę wcho­dzi moż­li­wość zor­ga­ni­zo­wa­nia dar­mo­we­go mar­ke­tin­gu. Druga ka­te­go­ria to wy­ssa­ne z brud­ne­go pa­lu­cha bzdu­ry od na­wie­dzeń­ców i wy­znaw­ców teo­rii spi­sko­wych. Te są naj­gor­sze, bo naj­mniej ory­gi­nal­ne, a ich au­to­rzy po­tra­fią dzia­łać na gra­ni­cy stal­kin­gu. Co poza tym? Sztam­pa – upio­ry na stry­chu lub w piw­ni­cy, ta­jem­ni­cze wi­ze­run­ki po­ja­wia­ją­ce się na szy­bach okien­nych, no i oczy­wi­ście „złoty po­ciąg”. Co ten ostat­ni ma wspól­ne­go z te­ma­ty­ką mo­je­go pod­ca­stu? Tak samo jak wy nie mam zie­lo­ne­go po­ję­cia! Cza­sa­mi jed­nak tra­fia­ją się hi­sto­rie, które mogę wy­ko­rzy­stać. Bar­dzo, ale to bar­dzo rzad­ko do­sta­ję wrzut­ki na­praw­dę nie­po­ko­ją­ce, pra­wie że pod­gry­za­ją­ce moją cy­nicz­ną ra­cjo­nal­ność. Ale… bez prze­sa­dy. Nie będę się prze­chwa­lał, ale mój pod­cast, po trud­nych po­cząt­kach zdo­był sobie pewną re­no­mę. Dla­te­go za­wsze we­ry­fi­ku­ję hi­sto­rie, które (po twór­czej ad­ap­ta­cji) po­sta­na­wiam wy­ko­rzy­stać. W końcu – za coś płacę re­se­ar­che­ro­wi!

Na­gra­nie audio prze­sła­ne e-ma­ilem, data otrzy­ma­nia 1 lipca 2021 (for­mat: .ogg, wiel­kość pliku: 11,3 MB, nadaw­ca – adres do wia­do­mo­ści re­dak­cji)

Teraz już nie pa­mię­tam, czy moją uwagę przy­ku­ła okład­ka, czy tytuł. Książ­kę wy­pa­trzy­łem na sto­isku dwor­co­we­go bu­ki­ni­sty. Zwy­kle za­opa­tru­ję się w lek­tu­rę przed po­dró­żą, tak aby umi­lić sobie przy­go­dę z PKP, ale tym razem aku­rat wra­ca­łem do domu. Prze­cho­dzi­łem pod­ziem­nym pa­sa­żem pro­wa­dzą­cym z pe­ro­nów na przy­sta­nek tram­wa­jo­wy. Czy zgo­dzi się pan ze mną, że szla­chet­ny fach dwor­co­we­go han­dla­rza książ­ka­mi z dru­giej ręki pod­upadł w ostat­nich la­tach? Co ja mówię, pod­upadł! On jest w za­ni­ku! On, pro­szę pana, umie­ra! Kie­dyś sto­iska cią­gnę­ły się przez co naj­mniej pół dłu­go­ści przej­ścia pod­ziem­ne­go. A teraz? Pożal się Boże! Zo­sta­ły dwa, czy trzy na krzyż. Dziś pro­wa­dzą je spad­ko­bier­cy daw­nych wła­ści­cie­li. Wie pan – gów­nia­rze­ria na­sta­wio­na na szyb­ki zysk, ży­ją­ca z wy­prze­da­ży odzie­dzi­czo­nych za­so­bów. Zwy­kle nie od­na­wia­ją za­pa­sów, a jeśli nawet to robią, to je­stem prze­ko­na­ny, że ku­pu­ją swój towar na wagę w sku­pie ma­ku­la­tu­ry. Żal wiel­ki i serce się kraje! Cho­ciaż, wie pan, z dru­giej stro­ny, zwa­żyw­szy na to, co mnie spo­tka­ło, to może i le­piej. Prze­pra­szam… wy­glą­da na to, że zbo­czy­łem z te­ma­tu, tak już mi się przy­tra­fia, gdy je­stem zde­ner­wo­wa­ny.

Czy­ta­łem już ten kry­mi­nał dawno… ja­kieś dzie­sięć lat temu – to był wtedy praw­dzi­wy be­st­sel­ler. Nie po­da­ję na­zwi­ska au­tor­ki, bo i tak ma obec­nie wy­star­cza­ją­cy roz­głos. Jak się wkrót­ce pan dowie, nie ma tu ono więk­sze­go zna­cze­nia. Ostat­nio modne jest stro­je­nie sobie żar­tów, wie pan – że pro­duk­cja ta­śmo­wa, że to „se­ryj­na au­tor­ka”, że ob­ni­ży­ła loty i od­ci­na ku­po­ny od suk­ce­su, że to już nawet nie ona pisze, tylko jacyś wy­na­ję­ci gho­stw­ri­te­rzy. Ale, czego by nie po­wie­dzieć, pierw­sze tomy tej serii były na­praw­dę nie­złe. A ten na sto­isku miał zde­cy­do­wa­nie nie­ty­po­wą okład­kę. Jak by to ująć… old­sku­lo­wą. Tak jakby książ­kę wy­da­no nie dzie­sięć, ale… bo ja wiem, dwa­dzie­ścia, albo trzy­dzie­ści lat temu, gdzieś na po­cząt­ku lat dzie­więć­dzie­sią­tych? Po­my­śla­łem sobie, że może to jakiś „pirat”, albo rzad­kie wy­da­nie. Uro­iłem sobie nawet, że taki eg­zem­plarz może być coś warty. Krót­ko mó­wiąc – ku­pi­łem. Wska­za­łem pal­cem mój wybór, a dziew­czy­na ob­słu­gu­ją­ca sto­isko na­pie­prza­jąc non-stop przez ko­mór­kę przy­ję­ła pie­nią­dze i po­da­ła mi towar z obo­jęt­ną miną.

W tram­wa­ju myśl o książ­ce spo­czy­wa­ją­cej w ple­ca­ku nie da­wa­ła mi spo­ko­ju. Czy spra­wiał to wy­łącz­nie mój wy­mysł o jej po­ten­cjal­nej war­to­ści ma­te­rial­nej? Nie wiem. Ku­si­ło mnie, aby przej­rzeć ją od razu, w za­tło­czo­nym wa­go­nie. Osta­tecz­nie po­sta­no­wi­łem jed­nak za­cze­kać. Jak to jed­nak zwy­kle bywa, na­tych­miast po prze­kro­cze­niu progu do­pa­dła mnie bie­żącz­ka i do­pie­ro kilka go­dzin, kil­ka­na­ście roz­mów te­le­fo­nicz­nych i kil­ka­dzie­siąt prze­czy­ta­nych e-ma­ili póź­niej, mo­głem przejść od obo­wiąz­ków do przy­jem­no­ści. Za­pa­dał już wie­czór, chcąc zła­pać reszt­ki na­tu­ral­ne­go świa­tła, usia­dłem tyłem do okna.

Pro­jekt okład­ki mocno trą­cił mysz­ką. Wie pan, jak to teraz mówią – „tak zła, że aż dobra”. Rze­czy­wi­ście, po­sia­da­ła wszyst­kie nie­zbęd­ne atry­bu­ty sen­sa­cyj­nej gra­fi­ki z nie­szczę­sne­go okre­su na­sze­go wcze­sne­go ka­pi­ta­li­zmu – bo­ha­ter w gar­ni­tu­rze, czy też może smo­kin­gu – a la agent 007, biu­ścia­sta blon­dyn­ka z nie­bie­ski­mi ocza­mi i wy­ra­zem prze­ra­że­nia za­sty­głym na krwi­sto­czer­wo­nych ustach, sa­mo­cho­dy w po­ści­gu, broń, roz­bły­ski wy­strza­łów, w tle nie­zbyt dys­kret­ne plamy krwi, no i syl­wet­ka cza­ją­ce­go się w mroku prze­stęp­cy (któ­re­go po­zna­je­my po pro­chow­cu i lśnią­cych szpa­recz­kach oczu). Wszyst­ko to w krzy­kli­wych ko­lo­rach skon­tra­sto­wa­nych z czer­nią tła. Okład­ka nie pa­so­wa­ła mi do zna­nej sprzed lat fa­bu­ły książ­ki. Ow­szem, for­mal­nie więk­szość te­ma­tów się zga­dza­ła – był przy­stoj­ny bo­ha­ter, i o ile do­brze pa­mię­ta­łem – ko­bie­ta też się tam po­ja­wia­ła. Broń palna i plamy krwi miały swoje uspra­wie­dli­wie­nie fa­bu­lar­ne, tro­chę go­rzej z tymi sa­mo­cho­da­mi. No i cała przed­sta­wio­na sce­ne­ria była jakaś taka bar­dzo ame­ry­kań­ska, pod­czas gdy akcja wszyst­kich ksią­żek z tej serii roz­gry­wa się, jak do­brze wiemy, w Pol­sce. Opra­wa była wy­ko­na­na nie­chluj­nie – znów dość ty­po­we dla ta­niej, ma­so­wej pro­duk­cji wcze­snych lat dzie­więć­dzie­sią­tych. Wy­star­czy­ło roz­ło­żyć stro­ny, by roz­legł się trzask wy­schnię­te­go kleju, a kilka kar­tek wy­su­nę­ło się spo­mię­dzy resz­ty. Nie­zra­żo­ny stu­dio­wa­łem dalej swoje zna­le­zi­sko. Tam, gdzie po­win­na znaj­do­wać się stop­ka re­dak­cyj­na, wkle­jo­no eks­li­bris. Jego ręcz­nie i dość cha­łup­ni­czo wy­ko­na­ny wzór od­ci­śnię­ty zo­stał, jak się zdaje, gu­mo­wą pie­czę­cią. Przed­sta­wiał, o ile do­brze pa­mię­tam, coś w ro­dza­ju wiru. Je­stem jed­nak nie­mal pe­wien, że stop­ki re­dak­cyj­nej nie było wcale – eks­li­bris był zbyt mały, aby ją w ca­ło­ści za­kryć. Ostroż­nie prze­ło­ży­łem roz­sy­pu­ją­ce się stro­ny i przy­stą­pi­łem do lek­tu­ry. Roz­cza­ro­wa­nie przy­szło na­tych­miast. Je­dy­ne co ta pu­bli­ka­cja miała wspól­ne­go z ory­gi­na­łem na­szej mi­strzy­ni su­spen­su to tytuł i na­zwi­sko au­tor­ki. Tekst był, albo bar­dzo nie­udol­nym tłu­ma­cze­niem ja­kie­goś nie­zna­ne­go mi ame­ry­kań­skie­go kry­mi­na­łu typu „noir”, albo też jesz­cze bar­dziej nie­udol­ną próbą na­śla­dow­nic­twa ta­kie­goż. Małą prób­kę pierw­sze­go roz­dzia­łu mogę przy­to­czyć z pa­mię­ci, może mylę się co do dro­bia­zgów, ale za­czy­nał się mniej wię­cej tak:

„Było późne po­po­łu­dnie. Nad mia­stem za­padł zmrok. Na ulice ze swo­ich dzien­nych nor za­czę­ły wy­peł­zać wszel­kie męty i po­dej­rza­ne typki. Jak ro­ba­le z gni­ją­ce­go owocu – po­my­ślał Phi­lip Strong. Pry­wat­ny de­tek­tyw splu­nął cel­nie do sto­ją­cej na biur­ku po­piel­nicz­ki i ob­rzu­cił obo­jęt­nym wzro­kiem swoją pierw­szą tego dnia klient­kę”.

A dalej było jesz­cze go­rzej. Mó­wiąc naj­kró­cej – nie da­wa­ło się tego czy­tać. Prze­kart­ko­wa­łem pierw­szy roz­dział. Autor naj­wy­raź­niej in­spi­ro­wał się Ham­met­tem i Chan­dle­rem, szko­da, że wy­łącz­nie w za­kre­sie po­wierz­chow­nych di­da­ska­liów. Czę­sto za­sta­na­wia­łem się nad cy­klem ży­cio­wym ta­kiej twór­czo­ści. Po pierw­sze – ktoś to na­pi­sał. Gra­fo­ma­nów nie bra­ku­je, ale mimo wszyst­ko – skle­ce­nie jako ta­kiej fa­bu­ły, na­pi­sa­nie dia­lo­gów, i tak dalej, wy­ma­ga mi­ni­mal­ne­go po­my­ślun­ku. Dla­cze­go autor nie użył go, aby po­wstrzy­mać się od pi­sa­nia? Dalej – ktoś to mu­siał po raz pierw­szy prze­czy­tać, pod­jąć de­cy­zję o druku, ktoś inny wy­ko­nał ko­rek­tę. No i naj­waż­niej­sze – dzie­ło zna­la­zło zbyt. Praw­dzi­wa seria nie­szczę­śli­wych zda­rzeń. Bar­dzo prze­pra­szam… Znów od­sze­dłem od te­ma­tu.

Znie­sma­czo­ny chcia­łem odło­żyć gnio­ta – co za po­mysł, aby wydać tego typu czy­ta­dło, pod­szy­wa­jąc się pod twór­czość zna­nej pol­skiej au­tor­ki? Plus ta dziw­na okład­ka – jakiś żart, sa­miz­dat, albo wręcz od­rzut z błęd­ne­go skła­du? Ob­sta­wi­łem ostat­ni z tych wa­rian­tów – w dru­kar­ni po­my­lo­no okład­ki, może z po­wo­du oszczęd­no­ści wy­cią­gnię­to pro­jekt z ja­kie­goś dawno za­po­mnia­ne­go ar­chi­wum? Znu­dzo­ny i po­iry­to­wa­ny kart­ko­wa­łem dalej. Co kil­ka­na­ście stron znaj­do­wa­ły się ilu­stra­cje. Pa­mię­tam moją pierw­szą myśl – am­bit­ny gra­fik nie po­prze­stał na okład­ce. Ale… my­li­łem się. Ob­raz­ki we­wnątrz na pewno nie były dzie­łem pro­jek­tan­ta okład­ki. Czar­no-bia­łe, ry­so­wa­ne bru­tal­ną kre­ską, to­por­ne, a jed­nak – nie­po­ko­ją­ce i wcią­ga­ją­ce za­ra­zem. Pierw­sza przed­sta­wia­ła pusty pokój. Biur­ko, na nim po­piel­nicz­ka i lamp­ka. Dalej krze­sło, szafa z kil­ko­ma roz­rzu­co­ny­mi se­gre­ga­to­ra­mi, prze­krzy­wio­ny, za­po­mnia­ny wie­szak na płasz­cze i ka­pe­lu­sze. Drzwi z szybą z mro­żo­ne­go szkła. Nic wię­cej, żad­ne­go wy­po­sa­że­nia, żad­ne­go szyl­du. Ko­lej­ne ilu­stra­cje przed­sta­wia­ły mia­sto – ame­ry­kań­ską me­tro­po­lię, w któ­rej za­pew­ne miała to­czyć się akcja kry­mi­na­łu. Jed­nak, za­miast scen po­ści­gów, strze­la­nin i bi­ja­tyk, względ­nie wi­ze­run­ków ma­fij­nych bos­sów i ich flam, ilu­stra­cje po­ka­zy­wa­ły wy­lud­nio­ne ulice mia­sta – puste aleje, ogro­dzo­ne wy­so­ki­mi par­ka­na­mi place i ślepe za­uł­ki, w któ­rych pod ścia­ną po­nie­wie­ra­ły się po­obi­ja­ne po­jem­ni­ki na śmie­ci. Żad­nych tak zwa­nych „iko­nicz­nych” wi­do­ków – żad­ne­go mostu Bro­okliń­skie­go, syl­we­tek dwóch wież WTC, czy pa­no­ra­my cen­trum Los An­ge­les. Styl ilu­stra­cji był ko­mik­so­wy, od­py­cha­ją­cy, ale i zna­jo­my za­ra­zem. Po­chy­la­łem się nad ko­lej­ny­mi i stu­dio­wa­łem je uważ­nie. Mimo pro­sto­ty kre­ski po­sia­da­ły jakąś hip­no­ty­zu­ją­cą, nie­po­ko­ją­cą moc. Przy­wo­ły­wa­ły wspo­mnie­nia… Nie, ra­czej wy­wo­ła­ły prze­czu­cie, któ­re­go nie mo­głem do­brze uchwy­cić. Na ostat­nim ob­raz­ku w zwę­ża­ją­cym się ka­nio­nie alei bie­gną­cej mię­dzy wie­żow­ca­mi można było do­strzec syl­wet­kę po­je­dyn­czej ucie­ka­ją­cej po­sta­ci. Była ma­lut­ka – le­d­wie sa­mot­ny prze­ci­nek. Wpa­try­wa­łem się w nią długo. Gdy pod­nio­słem wzrok znad książ­ki zo­rien­to­wa­łem się, że za­pa­dła ciem­ność. Jak mo­głem oglą­dać ob­raz­ki, jeśli teraz w nie­oświe­tlo­nym miesz­ka­niu nie wi­dzia­łem nic na wy­cią­gnie­cie ręki?

Wy­ma­ca­łem przy­cisk lampy i włą­czy­łem świa­tło. Za­baw­ne, ale pierw­sze, na co zwró­ci­łem uwagę to kurz uno­szą­cy się w po­wie­trzu. Ro­zu­mie pan – nie taki swoj­ski kurz, jaki wi­dzi­my w po­ko­ju w ja­snej smu­dze świa­tła, ani taki wi­ru­ją­cy na ulicy w go­rą­cym let­nim po­wie­wie. To była po­wietrz­na za­wie­si­na, gruby pył, jaki unosi się na przy­kład w sto­lar­ni. Więc kurz nie był swoj­ski. Resz­ta też nie. Nie byłem już w moim miesz­ka­niu. Wiem, co pan myśli – „bied­ny wa­riat zaraz powie, że ock­nął się w po­ko­ju z tej pierw­szej ilu­stra­cji”. Roz­cza­ru­ję pana – nie. Rze­czy­wi­ście, to nie był mój pokój, ani nie było to biuro książ­ko­we­go de­tek­ty­wa. Zna­la­złem się w cał­ko­wi­cie obcym po­miesz­cze­niu, nie wiem jak to ująć – nie­na­tu­ral­nym, po pro­stu sztucz­nym. Przy­znam się, że nie my­śla­łem w tym mo­men­cie zbyt kla­row­nie. Wsta­łem i wy­sze­dłem na ulicę. Moje miesz­ka­nie jest na dru­gim pię­trze ka­mie­ni­cy, a tu… pro­sto na ulicę, nie przy­po­mi­nam sobie nawet ja­kie­goś przed­po­ko­ju czy klat­ki scho­do­wej. Byłem w nie­zna­nym mi mie­ście, i tak – tro­chę przy­po­mi­na­ło to z ilu­stra­cji w książ­ce.

Ale było cał­ko­wi­cie re­al­ne – wie­żow­ce, ka­mie­ni­ce, chod­ni­ki, hy­dran­ty, la­tar­nie, zej­ścia do metra. Bra­ko­wa­ło za to ludzi. Jak okiem się­gnąć cią­gnę­ły się puste ulice. Pa­no­wa­ła cisza. Może nie cał­ko­wi­ta – drob­ne śmie­ci, ja­kieś pa­pie­ry sze­le­ści­ły go­nio­ne po chod­ni­ku lek­kim po­wie­wem wia­tru. Cza­sa­mi roz­legł się stłu­mio­ny hałas. Coś szu­mia­ło – jakiś wy­ciąg, kli­ma­ty­za­cja? Nie były to jed­nak od­gło­sy wiel­kie­go mia­sta, ra­czej – mia­sta-wid­ma. Prze­sze­dłem kilka blo­ków, za­głę­bia­łem się w za­uł­ki, za­glą­da­łem w okna skle­pów i biur. Spo­dzie­wa­łem się po­cząt­ko­wo – sam nie wiem czego… Tru­pów, śla­dów walki, oznak na­głej, pa­nicz­nej ewa­ku­acji? Na nic ta­kie­go nie na­tra­fi­łem.

Lu­dzie znik­nę­li, a może nigdy ich tu nie było? Ale nie tylko lu­dzie, także – ro­śli­ny, ptaki, owady. Po kilku go­dzi­nach wę­drów­ki nie na­tkną­łem się na żadną formę życia. Przed wi­try­na­mi skle­pów i pod mar­ki­za­mi ho­te­li stały puste do­ni­ce. Na chod­ni­kach w re­gu­lar­nych od­stę­pach stra­szy­ły bez­drzew­ne kwa­dra­ty za­pie­czo­nej ziemi. Spo­strze­głem też ko­lej­ną ano­ma­lię – na do­mach, w wi­try­nach skle­pów, na zna­kach dro­go­wych nie było żad­nych na­pi­sów. Bra­ko­wa­ło re­klam, pla­ka­tów, haseł. Nie za­uwa­ży­łem też ani jed­ne­go graf­fi­ti. Na ścia­nach przy­twier­dzo­no ta­blicz­ki z nu­me­ra­mi: „1157, 1159, 1161” – tylko tyle – bez nazw ulic czy pla­ców. No i sa­mo­cho­dy – trud­no wy­obra­zić sobie ja­ką­kol­wiek me­tro­po­lię bez nich, praw­da? Ale tu ulice, tak jak chod­ni­ki, były puste. Żaden po­jazd nie za­trzy­my­wał się na sy­gna­li­za­cji świetl­nej. Co wtedy czu­łem, co my­śla­łem? Nie wiem. Może byłem w szoku, nie dzia­ła­łem ra­cjo­nal­nie. Z dru­giej stro­ny – jakie po­win­no być ra­cjo­nal­ne za­cho­wa­nie w ta­kiej sy­tu­acji?

Pró­bo­wa­łem po­pchnąć drzwi pierw­sze­go z brze­gu skle­pu – były za­mknię­te. Spró­bo­wa­łem z ko­lej­ny­mi, efekt był taki sam. Przez za­ku­rzo­ne szyby widać było tylko przy­pad­ko­we przed­mio­ty zgro­ma­dzo­ne na wy­sta­wach. Nie byłem w sta­nie się­gnąć wzro­kiem głę­biej. Mi­ną­łem kilka prze­cznic. Biu­row­ce ustą­pi­ły miej­sca niż­szym, kil­ku­pię­tro­wym ka­mie­ni­com. Wej­ścia do nich znaj­do­wa­ły się na gan­kach, na które pro­wa­dzi­ły schod­ki z ozdob­ny­mi me­ta­lo­wy­mi ba­lu­stra­da­mi. Co mia­łem do stra­ce­nia? Wspią­łem się na ganek i na­ci­sną­łem klam­kę – za­mknię­te. Tak samo ko­lej­ne drzwi… i na­stęp­ne. Coś mnie tknę­ło – nawet bar­dzo po­rząd­ne drzwi po­ru­szą się choć odro­bin­kę, jeśli się na nie na­prze, nieco ustą­pią, gdy szarp­nie się klam­kę. Te spra­wia­ły wra­że­nie atrap przy­kle­jo­nych do muru. Przyj­rza­łem się uważ­nie miej­scu, w któ­rym sty­ka­ły się z fra­mu­gą. Nie było żad­nej szcze­li­ny. Farba olej­na z oścież­ni­cy płyn­nie prze­cho­dzi­ła na skrzy­dło drzwi. Klam­ka i szyl­dzik za­ma­lo­wa­ne były tym samym ciem­no­brą­zo­wym ko­lo­rem. Tego było już za wiele. Za­bra­łem z ganku ka­mien­ną do­nicz­kę i za­wró­ci­łem. Prze­czni­cę wcze­śniej mi­ną­łem ga­le­rię sztu­ki abs­trak­cyj­nej z oka­za­łą wi­try­ną. Za­mach­ną­łem się… tra­fio­na cię­ża­rem szyba roz­sy­pa­ła się na ty­sią­ce drob­nych krysz­tał­ków. Od­ru­cho­wo ro­zej­rza­łem się na boki i ostroż­nie wsze­dłem do wnę­trza.

Par­ter był roz­le­gły i prócz zde­mo­lo­wa­nej prze­ze mnie eks­po­zy­cji cał­ko­wi­cie pusty. Nie widać było żad­nych mebli ani wy­po­sa­że­nia. W po­wie­trzu uno­sił się zna­jo­my mi kurz. Pod­nio­słem wzrok i zo­ba­czy­łem wzno­szą­cą się na wy­so­kość kilku pię­ter ścia­nę zro­bio­ną z ja­kie­goś drew­nia­ne­go pre­fa­bry­ka­tu. Była pod­par­ta skom­pli­ko­wa­nym sys­te­mem belek, krzy­żu­ją­cych się desek i me­ta­lo­wych kla­mer. Tu i tam zwi­sa­ły grube liny. Sko­ja­rze­nie było na­tych­mia­sto­we – ku­li­sy te­atru. Tak od za­ple­cza wy­glą­da­ją de­ko­ra­cje te­atral­nej sceny – dla widza fa­sa­da zamku, a z dru­giej stro­ny su­ro­we deski i pro­wi­zor­ka. Pchną­łem obu­rącz ścia­nę – drgnę­ła lekko, a z wy­so­ko­ści po­sy­pa­ły się na mnie drob­ne tro­ci­ny.

Nie wiem jak długo ga­pi­łem się na wnę­trze tego bu­dyn­ku-wy­dmusz­ki. Oczy­wi­ście po­sta­no­wi­łem spraw­dzić inne. Nie oka­za­ło to się trud­ne, nie mu­sia­łem nawet ucie­kać się do roz­bi­ja­nia szyb wy­sta­wo­wych – w bocz­nych ulicz­kach okna i drzwi czę­sto zro­bio­ne były z pa­pie­ru albo dykty. Wszę­dzie na­tra­fia­łem na to samo – de­ko­ra­cje, atra­py i wszech­obec­ny kurz.

Gdzie się zna­la­złem? Wy­obraź­nia pod­su­wa­ła mi różne po­my­sły. Więk­szość była rzecz jasna zwią­za­na z prze­klę­tą książ­ką. Naj­prost­szym wy­tłu­ma­cze­niem byłby sen, albo jakiś nar­ko­tycz­ny trans, wy­wo­ła­ny rzecz jasna przez tok­sy­nę, którą na­są­czo­ne były kart­ki książ­ki. Jawa czy sen? – od­wiecz­ny dy­le­mat. Jed­nak nigdy wcze­śniej nie mia­łem tak re­ali­stycz­nych snów… Druga moż­li­wość była dość oczy­wi­sta – umar­łem i tra­fi­łem w za­świa­ty, i to w ten mniej przy­jem­ny wa­riant. Czy miał­bym przez wieki błą­kać się po bez­lud­nej me­tro­po­lii? Były też inne wy­tłu­ma­cze­nia, po­my­sło­wość ludz­ka na­praw­dę nie ma gra­nic, i chyba wszyst­ko co dało się w tym za­kre­sie wy­my­ślić i po­wie­dzieć zo­sta­ło już kie­dyś za­ser­wo­wa­ne w po­sta­ci książ­ki lub filmu. Tak, mam na myśli choć­by: dzia­ła­nia de­mo­nicz­ne­go ar­te­fak­tu, który swoje ofia­ry prze­no­si w inny, rów­no­le­gły wy­miar, upro­wa­dze­nie przez ko­smi­tów, eks­pe­ry­ment eks­cen­trycz­ne­go mul­ti­mi­lio­ne­ra, tajny pro­jekt rzą­do­wy do­ty­czą­cy kon­tro­li umy­słu, „błąd w sys­te­mie”, i tak dalej i tym po­dob­ne… Wszyst­ko te roz­wa­ża­nia nie przy­bli­ża­ły mnie jed­nak do klu­czo­wej kwe­stii – jak wy­rwać się z tego kosz­ma­ru, pie­kła czy też gi­gan­tycz­ne­go la­bo­ra­to­rium?

Za­głę­bia­łem się w mia­sto, choć nie wiem, czy mogę tak po­wie­dzieć. Za­głę­bie­nie ozna­cza­ło­by prze­miesz­cza­nie się od pe­ry­fe­rii w kie­run­ku ja­kie­goś cen­trum. Tu nie mia­łem wra­że­nia ruchu „od” ani „do”. Przy­glą­da­łem się za­ku­rzo­nym wy­sta­wom, ka­wiar­nia­nym ogród­kom, w któ­rych nikt nie za­sia­dał. Pa­trzy­łem na oka­za­łe fron­to­ny ban­ków, w któ­rych nikt nie li­czył zy­sków i strat. Skrę­ci­łem w bocz­ną ulicz­kę, pro­wa­dzą­cą do oto­czo­ne­go wy­so­kim par­ka­nem bo­iska do ko­szy­ków­ki. Wy­ma­lo­wa­ne na as­fal­cie linie i przy­mo­co­wa­ne do ta­blic ob­rę­cze były jak okrut­na drwi­na. Tylko kilka razy na­tkną­łem się na sa­mo­cho­dy za­par­ko­wa­ne na po­bo­czu. Po­dob­nie jak bu­dyn­ki, one też były je­dy­nie atra­pa­mi z cien­kiej bla­chy, tek­tu­ry i pla­sti­ku. Nad mar­twym mia­stem nie świe­ci­ło słoń­ce, niebo miało nie­okre­ślo­ną barwę i do­brze wie­dzia­łem, że nigdy nie spad­nie tu deszcz, śnieg, ani grad. Zi­mo­wy wiatr nigdy nie po­nie­sie śnież­nych płat­ków wzdłuż jego dłu­gich alei, ani wil­got­ny letni upał nigdy nie ob­le­pi pu­stych gma­chów.

Byłem zmę­czo­ny, ale nie mo­głem spać. Pró­bo­wa­łem – uło­ży­łem się w ja­kimś za­uł­ku i bez rze­czy­wi­stej po­trze­by okry­łem ka­wał­kiem tek­tu­ry. Sen nie przy­cho­dził, zmę­cze­nie nie mi­ja­ło. Wy­trzy­ma­łem w ten spo­sób około go­dzi­ny, wsta­łem i ru­szy­łem dalej. Mój ze­ga­rek dzia­łał i po­ka­zy­wał, że mi­nę­ła już ponad doba od mo­men­tu, w któ­rym ock­ną­łem się w tym miej­scu. Od­czu­wa­łem też głód i pra­gnie­nie, ale po kil­ku­na­stu go­dzi­nach zo­rien­to­wa­łem się, że zwią­za­ne z bra­kiem wody i je­dze­nia symp­to­my nie po­gar­sza­ją się. Nie byłem od­wod­nio­ny, ani osła­bio­ny. Czyż­by hi­po­te­za o za­świa­tach była traf­na?

Mia­sto nie miało końca. Pró­bo­wa­łem wró­cić do miej­sca, w któ­rym zna­la­złem się… na po­cząt­ku. Są­dzi­łem, że może znaj­dę tam ja­kieś przej­ście, por­tal, coś, co po­zwo­li mi wró­cić. Nie od­na­la­złem tego bu­dyn­ku. Wy­da­je mi się jed­nak, że nic by to nie dało. Sta­ra­łem się do­trzeć do ja­kiejś gra­ni­cy, czy ba­rie­ry, choć­by nawet miało się oka­zać, że za nią już nic nie bę­dzie. Po ja­kichś dwóch do­bach bez­sen­sow­nej wę­drów­ki wła­ma­łem się do środ­ka wy­jąt­ko­wo wy­so­kie­go gma­chu. Wy­glą­dał jak sie­dzi­ba ja­kiejś firmy, choć przy braku na­pi­sów na fa­sa­dzie trud­no było to jed­no­znacz­nie stwier­dzić. Wdra­pa­łem się po tych we­wnętrz­nych rusz­to­wa­niach na samą górę, do­brych kil­ka­na­ście pię­ter. Sufit (i jed­no­cze­śnie dach) był zro­bio­ny z nie­zbyt mocno przy­twier­dzo­nej do rusz­to­wań dykty. Udało mi się ode­rwać spory jej kawał – wyj­rza­łem na ze­wnątrz. Mia­sto cią­gnę­ło się we wszyst­kich kie­run­kach, w dal­szej per­spek­ty­wie wyż­sze bu­dyn­ki sku­tecz­nie za­sła­nia­ły widok. Żad­nej, nawet naj­mniej­szej obiet­ni­cy końca, gra­ni­cy czy ba­rie­ry. Wy­pa­trzy­łem smu­kły i bar­dzo wy­so­ki wie­żo­wiec. Po­my­śla­łem, że z jego szczy­tu uda mi się do­strzec jakiś… kres. Gdy znów zna­la­złem się na ulicy, pró­bo­wa­łem do niego do­trzeć, ale bez­sku­tecz­nie. Zresz­tą, teraz wiem, że nic by to nie dało, zo­ba­czył­bym tylko jesz­cze wyż­sze bu­dyn­ki ster­czą­ce wśród bez­lud­nych ulic.

Zde­spe­ro­wa­ny po­sta­no­wi­łem iść pro­sto przed sie­bie. Wy­bra­łem pro­stą jak strza­ła, sze­ro­ką ar­te­rię ko­mu­ni­ka­cyj­ną. „W końcu gdzieś dotrę, a w naj­gor­szym razie wrócę do punk­tu wyj­ścia, to też bę­dzie jakiś re­zul­tat” – tłu­ma­czy­łem sobie. Kil­ka­dzie­siąt prze­cznic dalej do­tar­łem do placu, na któ­rym moja aleja się koń­czy­ła – drogę blo­ko­wał zwa­li­sty gmach sądu, a może bi­blio­te­ki? Mo­głem za­wró­cić lub wy­brać inny kie­ru­nek. Kilka razy po­na­wia­łem próbę ta­kiej wę­drów­ki na azy­mut – za­wsze z takim samym re­zul­ta­tem. Mój ze­ga­rek od­mie­rzał go­dzi­ny, ale nie miał da­tow­ni­ka. Stra­ci­łem ra­chu­bę dni. Błą­ka­łem się po mie­ście bez na­dziei na uciecz­kę.

„Lu­strza­ny” gmach stał u wy­lo­tu ulicy wy­jąt­ko­wo dłu­giej i pro­stej – nawet jak na to prze­klę­te miej­sce. Od razu zwró­cił moją uwagę, róż­nił się wszyst­kich po­zo­sta­łych bu­dow­li mia­sta. Jego ści­śle do­pa­so­wa­ne okna two­rzy­ły jed­no­li­tą, od­bi­ja­ją­cą oto­cze­nie po­wierzch­nię. Wnę­trze po­zo­sta­ło ta­jem­ni­cą. W prze­ci­wień­stwie do wielu in­nych bu­dow­li wy­ko­na­no go so­lid­nie, użyto ja­kie­goś har­to­wa­ne­go szkła. Nie dawał mi spo­ko­ju, a kiedy moje coraz bar­dziej bru­tal­ne próby do­sta­nia się do wnę­trza speł­zły na ni­czym, z ca­łych sil sta­ra­łem się przy­po­mnieć sobie, z czym mi się ko­ja­rzył. Jed­nak bez re­zul­ta­tu. Ta­kie­go gma­chu na pewno nie było na żad­nej ilu­stra­cji w książ­ce.

Ist­nie­je taki prze­błysk myśli, wy­obraź­ni, sko­ja­rzeń, gdy czło­wiek za­da­je sobie py­ta­nie – czy to jest wła­śnie to? Czy je­steś ge­nial­ny, czy też po raz ko­lej­ny oka­żesz się idio­tą? Tutaj nie było przed kim się zbłaź­nić, choć nie wiem, co by bym zro­bił gdyby… Sta­ną­łem do­kład­nie na środ­ku jezd­ni, na żół­tej linii roz­dzie­la­ją­cej pasy prze­zna­czo­ne dla uro­jo­nych sa­mo­cho­dów. Od­wró­ci­łem się ple­ca­mi do wiel­kie­go lu­stra. Schy­li­łem się, opar­łem dło­nie o zie­mię i – wy­star­to­wa­łem. Bie­głem naj­szyb­ciej jak umia­łem. Ja­kieś prawa przy­ro­dy jed­nak obo­wią­zy­wa­ły w tym miej­scu – po kil­ku­dzie­się­ciu se­kun­dach ból mię­śni, ból w płu­cach i tcha­wi­cy, ból ca­łe­go or­ga­ni­zmu do­ma­ga­ją­ce­go się tlenu stał się nie do wy­trzy­ma­nia. Bie­głem jed­nak dalej, sta­ra­łem się przy­śpie­szyć, co każde parę kro­ków biec szyb­ciej… i jesz­cze szyb­ciej. Go­rącz­ko­wo za­sta­na­wia­łem się jak da­le­ko je­stem od lu­strza­ne­go gma­chu. Młody czło­wiek w do­brej for­mie prze­bie­gnie ki­lo­metr w trzy mi­nu­ty, da­le­ko mi było do tego i na pewno nie bie­głem jesz­cze trzech minut. Ile? Może dwie. Jaki dy­stans po­ko­na­łem? Pół ki­lo­me­tra? Chyba mniej… – pół ki­lo­me­tra po­win­no wy­star­czyć. Tak? Nie?! A może je­stem za da­le­ko? Dalej i tak nie dam rady – po­my­śla­łem zde­spe­ro­wa­ny i od­wró­ci­łem się. W lu­strza­nej fa­sa­dzie, w zwę­ża­ją­cym się ka­nio­nie alei, mię­dzy wie­żow­ca­mi, do­strze­głem syl­wet­kę po­je­dyn­czej ucie­ka­ją­cej po­sta­ci. Była ma­lut­ka, le­d­wie sa­mot­ny prze­ci­nek – moje od­bi­cie. Po­czu­łem w tym mo­men­cie coś… Nie da się tego opi­sać. To było bo­le­sne i jed­no­cze­śnie nie­po­dob­ne do ni­cze­go co po­tra­fił­bym opi­sać. Trwa­ło uła­mek se­kun­dy – zo­ba­czy­łem sie­bie, zo­ba­czy­łem swoje od­bi­cie pa­trzą­ce się na mnie. A teraz pro­szę sobie wy­obra­zić – zna­lazł się pan we wnę­trzu lu­strza­nej kuli. Albo ina­czej – czy bawił się pan kie­dyś taką sta­ro­mod­ną, szkla­ną bomb­ką cho­in­ko­wą, która się nad­tłu­kła? Można do niej wło­żyć palec i jeśli umie­ści się go do­kład­nie w środ­ku, to cała we­wnętrz­na po­wierzch­nia od­bi­ja ten ko­niu­szek palca. Teraz niech Pan sobie wy­obra­zi, że jest pan bomb­ką i od­bi­ja pan w sobie, w swo­ich oczach, w swoim mózgu, w swoim naj­głęb­szym je­ste­stwie cały wy­ni­co­wa­ny świat. Nie umiem tego ina­czej opi­sać. To uczu­cie trwa­ło chwi­lę i było nie­po­rów­ny­wal­ne z czym­kol­wiek. Mam na­dzie­ję, że nigdy już nie bę­dzie mi dane cze­goś ta­kie­go prze­żyć po­now­nie. Jesz­cze przez uła­mek se­kun­dy nogi nio­sły mnie dalej, od­wró­ci­łem się, czy wła­ści­wie za­czą­łem się od­wra­cać i w tym mo­men­cie zde­rzy­łem się z czymś twar­dym i nie­ustę­pli­wym. Chwi­la szoku i za­pa­dłem w ciem­ność.

Co tu jesz­cze opo­wia­dać? Żyję, wró­ci­łem. Na­gry­wam dla pana ten ma­te­riał. Ock­ną­łem się w swoim miesz­ka­niu. Obu­dzi­ła mnie do­bi­ja­ją­ca się do drzwi są­siad­ka, do któ­rej za­dzwo­nił mój przy­ja­ciel. Był po­waż­nie za­nie­po­ko­jo­ny – wie­dział, że wró­ci­łem z po­dró­ży i po­nie­waż nie od­zy­wa­łem się przez ponad dobę, mia­łem wy­łą­czo­ny te­le­fon, no i ogól­nie – brak było ja­kie­go­kol­wiek kon­tak­tu, po­sta­no­wił in­ter­we­nio­wać. Moja roz­ła­do­wa­na komór­ka le­ża­ła na stole, ze­ga­rek – to cie­ka­we! – po­ka­zy­wał zu­peł­nie lo­so­wą go­dzi­nę. I zanim od­rzu­ci pan moją opo­wieść jako jesz­cze jeden ubar­wio­ny sen ja­kie­goś ma­nia­ka podam dwa fakty: Po pierw­sze – książ­ki, tego pożal się Boże kry­mi­na­łu nie było, nigdy go już nie zna­la­złem. Po dru­gie – moje ubra­nie było po­kry­te war­stew­ką gru­be­go drzew­ne­go pyłu.

To­masz skon­tak­to­wał się z au­to­rem na­gra­nia, który nie­chęt­nie, bo do­pie­ro po dłuż­szym na­ga­by­wa­niu, zgo­dził się na roz­mo­wę. Do spo­tka­nia jed­nak nie do­szło. Wścib­ska są­siad­ka skwa­pli­wie po­in­for­mo­wa­ła mo­je­go re­se­ar­che­ra, że facet znik­nął kilka dni wcze­śniej. We­dług niej jest jed­nak szan­sa, że się znaj­dzie, bo już raz, tu cytat: „taką akcję od­sta­wił”. Jed­nak ko­lej­ne po­dej­mo­wa­ne przez To­ma­sza próby kon­tak­tu speł­zły na ni­czym.