Wiedźma z przerębli

Wieś Opisznia, ulokowana jakieś czterdzieści wiorst na północ od Połtawy, była spokojnym miejscem. Jak większość lewobrzeżnej Ukrainy, Dzikimi Polami niekiedy zwanej, znajdowała się na uboczu zainteresowania Polskiej Korony. Dopóty rzecz jasna, dopóki ziarno, wyrosłe na tutejszych czarnoziemach, płynęło do brzuchów polskich panów braci nieprzerwanym strumieniem. Co prawda, wśród naddnieprzańskich wolnych kozaków rodził się ponoć ferment, jakoby Rzeczpospolita chciała chomąto na nich nałożyć i zrównać z prostymi chłopami, jednak nawet Dusia, w swoich szesnaście wiosen, nie dawała temu baczenia. Wiedziała, że wszelka gadanina o powstaniu przeciw Lachom czy ukróceniu pańszczyzny, to tylko tatkowe gderanie po próżnicy.

W Opiszni nigdy nic się bowiem nie zmieniało i pewnikiem nigdy się nie zmieni. Wszyscy stawali się jeno starsi z każdym mijającym rokiem. Nowe oseski łkały po kolebkach, dzieci dorastały i stawały się rodzicami, rodzice starcami, a starcy schodzili z tego łez padołu. Ot i cała zmiana od zarania dziejów. Dusia żywiła tylko cichą nadzieję, że uda jej się znaleźć wreszcie miejsce dla siebie, na tym wiecznie obracającym się młyńskim kole.

Zdawała sobie od dawna sprawę, że jedni rodzą się do życia rozpasanych panisk i spędzają je w rozpuście, nie zważając na nic i nikogo, inni zaś przychodzą na świat w błocie, po kres swych dni opłacając długi i powinności ojców, by w końcu do błota owego powrócić. Każdy musi znać swe miejsce. Batiuszka Fotij powtarzał, że “z prochu powstaliśmy i w proch się obrócimy”. To jednak, na Dusiny rozum, pasowało bardziej do gorącej i suchej Ziemi Obiecanej. Błoto, wedle niej, lepiej oddawało naturę ludzkiego żywota tu, na prawosławnej Rusi. A przecie w oczach Pana ponoć wszyscy byli równi. Skoro więc ludzie każdego stanu są tacy sami, to czemuż ich życie musi być tak różne? Czemuż młodszy braciszek Dusi o życie z gorączką straszną wojuje, skoro porządny doktór z Kijowa postawiłby go na nogi w kilka dni? Czemuż tatko musiał jechać na targ i ostatniego prosiaka zbyć, byle tylko kupić jakoweś tajemnicze lekarstwo od znachorki, która na dwie wiorsty śmierdziała kłamstwem? Czemuż to wszystko spotyka akurat jej domostwo?

Dziewczyna tchnęła w złożone dłonie, wypełniając je na moment parującym oddechem. Mróz latoś nie tak srogi był, jak onegdaj. Może Pan Bóg da doczekać wiosny. Wciągnąwszy głęboko kłujące zimowe powietrze, chwyciła stylisko wbitej w niewielki pieniek siekiery. Wzięła ze stosu kolejne polano i rozłupała na mniejsze szczapy. Uczyniwszy podobnie z pięcioma następnymi, ponownie zatopiła ostrze narzędzia w pniaku i zebrawszy narąbany opał podążyła w kierunku drewutni.

Brodząc w głębokim śniegu, Dusia nie mogła wyzbyć się wrażenia bycia obserwowaną. Lecz gdy przystanęła i powiodła spojrzeniem po otaczającym ją śnieżnobiałym płótnie, nie dostrzegła żywego ducha, choćby marnej ptaszyny na pozbawionym listowia drzewie. Takoż i nieliczne kury, jakie im w obejściu zostały, nie chciały wyściubić dzioba z kurnika. Złączone w jedną wielką, pierzastą kulę, ogrzewały się nawzajem, by sprostać mrozom. Można by rzec, iż wszelkie Boże stworzenie nie różniło się bardzo od ludzi. Nasi bracia mniejsi potrafili działać razem, by byt sobie zapewnić, lecz gdy przychodziła na którego kreska, każde zwierzę kładło głowę na pieniek samotnie.

Dusia, dawno nauczona ufać swoim uczulonym zmysłom, tym razem musiała się mylić. Była całkiem sama. Mimo to, kontynuując marsz w kierunku składziku, po wielokroć jeszcze oglądnęła się przez ramię. Nie zobaczywszy niczego niepokojącego, odłożyła stertę drewna na bok i poczęła układać szczapy w równe stosy, sortując wedle wielkości.

Wtenczas dopiero kątem oka dostrzegła obcy kształt, który wychynął z cienia za drewutnią. Nie zdążyła w żaden sposób zareagować, gdy postać rzuciła się w jej kierunku. Przed oczami dziewczęcia mignęły wilcze ślepia i ostre kły w rozdziawionej paszczy. Ledwie zdołała unieść ręce w obronnym geście, starając się chronić twarz i gardło. Zacisnęła powieki w bezsilnym oczekiwaniu na moment, gdy bestia zamknie szczęki na którejś z jej kończyn. Ból jednak nie przychodził. Wilk tylko… zaśmiał się?

Dusia pomału rozchyliła powieki i opuściła dłonie z lica. Oczy drapieżnego zwierza wciąż zerkały na nią groźnie, lecz teraz pod nimi widoczna była takoż i ludzka twarz. Młoda, urodziwa twarz Pietki, syna sołtysa Opiszni, Ihora Makarycza.

– Ano, Awdotio Stiepanowna, nie miał żem pojęcia, że z was takie strachajło – powiedział chłopak kłaniając się zamaszyście, a jego uśmiech niemal dorównał rozwartemu pyskowi narzuconego na plecy, wypatroszonego wilczego truchła.

Miast zaszczycić go odpowiedzią, Dusia zamachnęła się wciąż dzierżoną w dłoni deszczułką i poczęła metodycznie okładać nią wilczy łeb.

– Ejże, uważaj! – wykrzyknął Pietia. – Kostium na Koljadę mi zmarnujesz!

Awdotia wstrzymała rękę, choć wciąż kipiała ze złości. Niedomaganie małego Kostii sprawiło, że zupełnie zapomniała o nadchodzących świętach Narodzenia Pańskiego. Chodzenie po chałupach z Koljadą było wszak u nich tradycją, a Pietka, jako syn sołtysa, musiał zaprezentować nie byle jaki zamysł. Dusia jednak całkiem nie miała teraz głowy do radosnych igraszek.

– Prawie żem umarła przez ciebie ze strachu! – rzekła w końcu nadąsana. – Lepiej ciesz się, że nie miałam przy sobie siekiery! Mógłbyś stracić coś niecoś więcej niźli tę śmierdzącą skórę.

– Ano jużci. Przepraszam – zapewnił ją Pietia, unosząc dłonie w pojednawczym geście. – Chciałem cię jeno trochę rozweselić. Wyglądała żeś piekielnie ponuro.

– A czy teraz wyglądam na uradowaną?

– No nie, ale nie jesteś już tylko ponura – odparł chłopak z figlarnym błyskiem w oku. – Teraz na równi jesteś smutna i wściekła. To jużci jakiś tryumf.

Dusia, pomimo woli, uśmiechnęła się kącikiem ust. Szybko odwróciła się od chłopaka, by ukryć wypływający na poliki wstyd i powróciła do przerwanego zajęcia.

– Cóż ty, na Chrystusowe rany, tu robisz? Nie powinieneś ganiać po wsi za szczebioczącymi dziewkami?

Piotr oparł się ramieniem o wspornik komórki, który zatrzeszczał groźnie pod jego ciężarem. Był wysokim, jasnowłosym młodzianem, którego wypracowana w polu imponująca postura widoczna była nawet pod grubymi warstwami zimowego odzienia.

– A skąd żeś pewna, że właśnie tego nie robię? – zapytał.

– Ja nie szczebioczę – zaoponowała twardo.

Mimo to, Awdotia ponownie poczuła ciepło rumieńców. Była trzy lata młodsza od Pietii, a zadurzyła się w nim też jakieś trzy wiosny temu. Zresztą niemal każda dziewka w Opiszni przed zamążpójściem, a także wiele już przyrzeczonych, spoglądała za Piotrem tęsknym wzrokiem. Kawaler był nie tylko przystojny i swawolny, ale jako syn Ihora Makarycza stanowił też najlepszą partię we wsi. Dusi serce chyżej biło zaś wtenczas, gdy Pietka wyciągał bandurę i umilał im wieczory w karczmie swymi dumkami.

Ni razu jednak nie dawał do zrozumienia, że odwzajemnia jej zachwyt. Obchodził się z nią jak wszyscy inni, czyli omijał łukiem szerokim jak meandry Dniepru, kiedy tylko to było możliwe. A wszystko przez jedną dziecięcą omyłkę sprzed dziesięciu laty…

Mróz tamtej zimy tęgi był okrutnie. Nikt nie opuszczał chaty, chyba że w krańcowej potrzebie. Sześcioletniej Dusi nie wiązały jednakże prawa rozsądku i pod nieuwagę rodziców wymknęła się poślizgać na jeziorze. Powierzchnia wody zamrożona była na nie mniej niż pięć werszków, toteż dziewczynka, niewiele podumawszy, pląsała po całym jeziorze, jak gdyby jej rozum odjęło, niejednokrotnie padając na twardy lód. Zabawa zakończyłaby się pewnikiem jedynie lekkim przeziębieniem, gdyby nie przerębel.

Dusia bynajmniej nie wskoczyła bezmyślnie w ziejącą w lodowej skorupie czarną dziurę. Nawet jako dziecię miała w głowie choć tyle oleju. Przerębel musiała być dość świeża, ale zdążyła już pokryć się cienką warstwą zmarzliny i prószącego śniegu. Niezamierzone sidła okazały się nie do odróżnienia od reszty tafli. Może to tylko rybak zapomniał oznaczyć niebezpieczne miejsce, może wiatr usunął wszelkie pozostawione znaki. Tak czy owak, los sprawił, że mała Awdotia wywróciła się na cienki lód, przebijając go pustą głową i nurkując w lodowatą toń. Niemal natychmiast odebrało jej dech w piersiach, a kończyny odmówiły posłuchu. Wtenczas to pochłonęła ją ciemność, która to do tej pory stanowiła nieprzeniknioną barierę w Dusinym umyśle, oddzielającą dziewczę od wspomnień owego wydarzenia. Następne, co z pamięci wygrzebać mogła, to przebudzenie na powierzchni lodu, w otoczeniu zatrwożonych spojrzeń sąsiadów. Głowa bolała ją jak po pierwszej przygodzie z samogonem, lecz, o dziwo, nie było jej ani trochę zimno. Jakoby coś ogrzewało ją od środka.

Następnego dnia cała Opisznia wiedziała już o wypadku, a szeptem przekazywana historia robiła się coraz bardziej nieprawdopodobna. Ostatecznie mieszkańcy doszli do konsensusu, że uratować musiały ją rusałki, albo sam Pan Wodnik. Niektórzy utrzymywali, że widzieli, jak stwór jakowyś rozbijał od wewnątrz grubą taflę lodu i wyswabadzał dziewczynkę. Wzięci na spytki, by owo stworzenie opisali, wszyscy przedstawiali zgoła inną postać. Nieufni i podatni na zabobon mieszkańcy Opiszni uradzili jednak, że lepiej na zimne dmuchać i do Awdotii Stiepanownej się nie zbliżać. Jeśli bowiem zły duch postanowił oszczędzić jej życie, to któż wie, czego i kiedy zażąda w zamian?

– Czyli zaszedł żeś specjalnie do mnie? – spytała Dusia z powątpiewaniem. – Do Przeklętej Awdotii, Chodzącej Topielczyni, Kochanicy Czarta i dziewki, z którą zamieniłeś mniej słów przez całe życie swoje, niźli w ostatnich pięć minut?

Chłopak wyraźnie się zmieszał, lecz po chwili odzyskał rezon.

– Omyłki młodości, gołąbeczko. Nigdy nie dawałem wiary bujdom, które starsi rozpowiadają na twój temat. Ale biję się w pierś, zabrakło mi odwagi, ażeby się z nimi spierać. Teraz jużci w wiek żem wstąpił, że sam decyduję, co mnie dumać i czynić.

Pietia przysunął się do Awdotii na tyle blisko, że ich parujące na mrozie oddechy mieszały się ze sobą.

– A musisz wiedzieć, Dusiu, serdeńko, że od dawna mam baczenie, jak na mnie patrzysz. – Chłopak zrobił kolejny krok do przodu. – Wiem, że nie przepuściłaś żadnego z mych występów w zajeździe. Ja też na ciebie spoglądałem łaskawym okiem.

Pogładził młodą pannę po policzku, po czym musnął palcem płatek jej ucha. Dusia aż zadrżała, a serce łomotało jej w piersi niczym cwałujący oddział zaporoskich kozaków. Próbowała ustalić, czy to sen, czy może siekiera odbiła od któregoś z polan i uderzyła ją w głowę. Jednakże wszystkie znaki na niebie i na ziemi wskazywały, że stojący przed nią Pietia był prawdziwy.

– Dlaczego teraz? – zapytała słabym głosem, lecz rozum jej wyzbył się już wszelkiej ostrożności.

– Toć nie ma lepszego w roku czasu na wyznanie uczuć, niźli Szczodry Wieczór.

Chłopak delikatnym ruchem odgarnął jej czarne jak węgiel, zaplecione w misterny warkocz włosy i chwyciwszy za kark przysunął stanowczo do siebie. Dusia nie powstrzymywała go. Pragnęła tego. Pragnęła tego z całą mocą, jeno…

– Czekaj! – krzyknęła zdecydowanie głośniej, niźli zamierzała. – Tatko powrócić w każdej chwili może.

Łgała w tym momencie jak najęta. Ojciec będzie dopiero pół godziny jak wyszedł. Coś jednak mówiło jej, że to nieodpowiednie miejsce na jej pierwsze w życiu amory.

Pietia skrzywił się nieco na te słowa, ale zaraz uśmiech ponownie rozpromienił mu twarz.

– Zgoda. Ale nie doczekam jutra, bez spotkania z tobą. Wieczorem, gdy skończymy obchodzić domostwa, przy jeziorze. Będziesz?

Z oczywistych względów jezioro również nie należało do ulubionych miejsc Dusi, ale obawiała się, że odmawiając ponownie, straci szansę już na zawsze. Dlatego, po chwili namysłu, przytaknęła.

– Będę. Pośpiewamy, potańczymy… powróżymy, co niesie przyszłość.

– Znajdę cię tam, choćby zgasł księżyc i wszystkie gwiazdy – odparł Pietia, po czym narzucił głębiej wilczy czerep i wyjąc jak oszalały pognał w stronę wsi.

***

Otulona pożyczonym od matuli, podszytym futrem płaszczem Awdotia pociła się niemiłosiernie. Mimo iż słońce właśnie chyliło się ku zachodowi, mróz ani myślał tężeć. Wręcz przeciwnie, przestał nawet szczypać dziewczynę po nosie i policzkach. Ani chybi szło na odwilż, jeszcze przed nowym rokiem. Pewnikiem rozgrzewały ją też palące się wszędzie ogniska, okrążone przez grupy roześmianych, rozśpiewanych i nielicho już podchmielonych mieszkańców.

Wyrzuty sumienia nie pozwalały jednak Awdotii rozkoszować się radosnym, świątecznym nastrojem. Dusini rodzice bez ustanku czuwali od kilku nocy nad małym Kostią, a ona miast pomóc, wychodziła na schadzkę. Choć matuszka niemal wyganiała ją z domu, skoro wreszcie jakiś mężczyzna zwrócił na nią uwagę, to wciąż brakło jej spokoju na duszy. Obiecała sobie, że koniecznie musi przynieść bratu jakie słodkości z jarmarku, by po części chociaż okupić swe winy.

Niespodziewane spotkanie z Pietią wprawiło ją w stan miłosnego odurzenia, które jednak z wolna mijało. Ni razu do tej pory nie uczestniczyła w igrach i świątecznych spotkaniach wspólnoty. I bez tego pod dostatkiem miała rzucanych z ukosa niechętnych spojrzeń, niewybrednych komentarzy czy mniej lub bardziej ukradkowego spluwania przez ramię na jej widok. Choć zawsze twierdziła, że zła wobec nich nie dzierży, w głębi serca nienawidziła ich wszystkich. Jeszcze głębiej zaś, w najciemniejszych zakamarkach duszy, dalej mieszkała sześcioletnia Dusia, która co wieczór prosiła Matkę Boską jeno o to, by być lubianą i akceptowaną.

Teraz zaś szła przez świętującą hucznie wieś na romantyczne spotkanie z najpiękniejszym znanym jej kawalerem. Jeżeli ktoś jeszcze rano przepowiedziałby, jak zakończy się dla niej ten dzień, zapewne zapoznałby się bliżej z Dusiną pięścią za takie głupie żarty. Wciąż jeszcze nie przekonała samej siebie, że wszystko to dzieje się naprawdę. Co niby Pietka w niej widział? Owszem, miała młodą, niepoznaczoną jeszcze śladami chorób twarz oraz warkocz gęstych, czarnych jak noc włosów, które napawały ją szczególną dumą, ale poza tym była jeno odludkiem z wiecznie ponurą miną, w dodatku pochodzącym z rodziny biednej nawet jak na pańszczyźniane chłopstwo.

Pewności siebie bynajmniej nie dodawał Awdotii ten cichy głosik w tyle jej głowy, który zwykle zwiastował niebezpieczeństwo bądź inną niedolę, a teraz próbował zmusić ją, by zawróciła do chaty i zamknęła ją na cztery spusty.

Idąc wzdłuż wyjeżdżonych przez wozy kolein, Awdotia była tedy cała w nerwach. Aby skupić nieco myśli, przyglądała się idącym z naprzeciwka mieszkańcom. Wielu z nich, jednakże, wcale nie było podobnych ludziom. W stronę domostw wędrował bowiem cały korowód zwierząt, mitycznych stworów i biblijnych postaci. Jakiś podpity zalotnik w niedźwiedziej skórze chciał dopaść od tyłu pannę z trójzębem, zrobionym ze starych wideł, lecz w ostatnim momencie potknął się o własne nogi i wpadł głową w przydrożną zaspę. Dziewczyna stanęła tryumfalnie nad swym niedoszłym adoratorem i poczęła delikatnie, acz metodycznie kłuć go w pośladki. Przechodzący obok śmiali się głośno z całego zajścia i nawet Dusia pozwoliła sobie na lekki uśmiech. Brakło jej tego poczucia wspólnoty i przynależności. Kochała swoją rodzinę, a oni ją, lecz to nie było to samo. Kto wie, może dzisiejszy dzień w końcu odmieni jej marny los?

 Awdotia, przeżegnawszy się, przeszła obok cerkwi i skręciła w węższą ścieżkę prowadzącą w lewo, nad jezioro. Wcześniej drogę oświetlał jej jasno świecący na bezchmurnym nocnym niebie księżyc. Pomiędzy drzewami zrobiło się jednak na tyle ciemno, że zmuszona była zapalić pochodnię. Trasa wiodła dość stromo w dół, lecz Dusia znała ją niemal na pamięć, mimo iż rzadko stąpała nią od czasu wypadku. Bez wahania wybierała najbezpieczniejszą drogę po ośnieżonych kamieniach. Drzewa powoli przerzedzały się, a ziemia ustępowała miejsca ciemnemu piaskowi, który pokrywał niewielką plażę.

Przy wyznaczonym kamieniami miejscu na ognisko nie spostrzegła nikogo. Dziewczyna siadła na jednej z prowizorycznych ław, postawionych wkoło paleniska, i czekała. Przez głowę przeszła jej myśl, że stała się obiektem okrutnego żartu. Przyleciała tu na skrzydłach naiwnej gęsi i czatuje na mrozie, podczas gdy Pietia z kolegami śmieje się do rozpuku nad gorzałką, w ciepłej tawernie. A co, jeśli te wszystkie bajania o złych siłach zamieszkujących jezioro zawierały ziarno prawdy? Zadrżała, zarówno z zimna, jak i niepokoju.

Nagle Awdotia poczuła czyjeś palce, zaciskające się na jej ramieniu. Instynkt okazał się szybszy niźli umysł. Zaskoczona, poderwała się z ławki i machnęła pochodnią w kierunku napastnika. Żagiew szczodrze obsypała powietrze iskrami, ukazując twarz Pietii. Po jego przystojnym obliczu przemknął grymas irytacji, który natychmiast zamaskował uśmiechem.

– Wybacz, żem spóźniony – rzekł, sadowiąc się na miejscu, które przed chwilą opuściła. – Musiałem wyrwać się z zaklętego kręgu namolnych i nudnych złotowłosych syren.

– To musiało być okropne – odparła Dusia, zakładając ramiona na piersi. – Cieszę się, że udało ci się wyrwać z ich czarcich objęć. Mogły wszak uwięzić cię na całą noc.

Chłopak mrugnął do niej figlarnie, po czym wstał i chwycił za ramiona.

– Nie dąsaj się. Wieczór cały dumałem jeno o tobie. Jak Pana Boga kocham.

Awdotia uniosła brwi z powątpiewaniem.

– Czy gdyby inaczej było – kontynuował Pietia, oddalając się na moment między drzewa – przygotowałbym to?

W jego rękach znajdowały się wiklinowy kosz pełen smakołyków i bandura.

– Jak się zapatrujesz na mały koncert?

Dusia, nie mogąc znaleźć odpowiednich słów, skinęła jeno głową i opadła z powrotem na drewniane siedzisko. Pietia podsunął drugą ławkę i rozłożył na niej zawartość koszyka, po czym zabrał się do rozpalania ogniska. Dziewczyna dawno nie widziała tak bogatej kolacji. Wieprzowa szynka, ryba, placek z owocami, świeży chleb, twaróg i dzban wina – Awdotia na takiej uczcie mogłaby przetrwać tydzień lub dłużej. Z tego też powodu, mitygowała się od jedzenia i zaledwie skosztowała potraw, mimo iż smakowały wybornie.

Czekając, przejęta zacisnęła dłonie na krawędzi ławy, aż pobielały jej kłykcie. Wyczuwała palcami serca i inne symbole, wyryte w drewnie przez lata rękoma zakochanych.

– Tak naprawdę, nie wiedzie mi się dobrze z pannami – przerwał nagle ciszę Pietia, sprawiając, że Dusia podskoczyła lekko na deskach. – Powiadają, żem grubiański, prostacki i zapatrzony w siebie. Kto wie, może i słusznie prawią. Teraz zapatrzony jestem tylko w ciebie.

Piotr usiadł w końcu naprzeciwko niej, chwycił bandurę i począł stroić instrument.

– Ty podobałeś mi się już wtedy, jak ze trzy wiosny temu, rankiem po Nocy Kupały, Żenia wylała na ciebie wiadro świeżo zebranej serwatki. Wyglądał żeś wtenczas naprawdę żałośnie.

– Ano, nie poczytuję sobie tego jako mój chwalebny moment – przyznał, trącając prawą dłonią struny. – Ale jużci, należało mi się! A zatem, czy macie jakieś specjalne życzenia, Awdotio Stiepanowna?

– Skoro miałeś na mnie baczenie na swoich występach, to pewnikiem wiesz już, co lubię – odparła Dusia prowokacyjnie.

Chłopak nie odrzekł słowa. Przebiegł tylko palcami kilkakrotnie w górę i w dół gamy i zaczął grać. Muzyka unosiła się spod jego dłoni niczym nęcące zapachy z kuchni pańskiego dworu. Jednak dopiero, gdy w powietrzu rozległ się jego głęboki baryton, Dusia kompletnie została pochłonięta przez pieśń.

Po polach, dolinach, śnieżnych szczytach

Rozpuściła czarne włosy ciemna noc

Zaklęciami w wietrze i we gwiazdach

Rozpędzała czary złe jej moc

Zlatywały się demony rwące duszę

Odzierając, obnażając wnętrze me

Usta czyjeś przerywały nocną głuszę

Powiadając drogie słowa te:

Oj, da tylko zginąć nie daj mi!

Oj, da tylko serce oddaj mi!

Oj, da przyrzeczonym swym nazwij mnie

Złego losu siłom mówiąc "nie"!

Rozpuściła czarne włosy ciemna noc

I dopóki siłą swą osłania cię

Rozdzielić nie mogła nawet śmierci moc

Dwóch oddechów, co jednym stały się…

Oj, da tylko zginąć nie daj mi!

Oj, da tylko serce oddaj mi!

Oj, da przyrzeczonym swym nazwij mnie

Złego losu siłom mówiąc "nie"!

Gdy zakończył, po czole Pietii intensywnie spływał pot. Czy wysiłek to sprawił, czy bliskość gorejącego ogniska, tego Dusia nie wiedziała. Ona zaś przeżywała naprzemiennie ataki ogromnego gorąca i przejmującego zimna, na myśl o tym, co może wydarzyć się dalej.

Pietka przetarł twarz rękawem koszuli i odłożył instrument. Chwycił pokaźnych rozmiarów plaster szynki i pochłonął go, niczym rzeczny wir porywający płynący z nurtem liść.

– Powiedzże, prawdali to, że uratowały cię wtenczas wodne duchy? – zagadnął, gdy zdołał już przełknąć mięsiwo.

– Nie… Nie sądzę… To znaczy nie wiem – odparła zaskoczona tym pytaniem Awdotia. Czemuż nagle przywoływał te straszne chwile? I to właśnie w tym miejscu. – Między Bogiem a prawdą, niczego nie pomnę od momentu, gdy wpadłam pod lód, aż do czasu, kiedy odnaleźli mnie dorośli. Może to zwykle wzburzenie, rozbita głowa, a może zostałam królową, na podwodnym dworze Pana Wodnika.

Uśmiechnęła się smutno, po czym opuściła wzrok i zapatrzyła się w płomienie.

– Głowa do góry! To jeno zwyczajne, ludzkie nieszczęście – zapewnił ją Pietia, widząc, że popełnił błąd. – Twoja dola mogła przypaść każdemu.

Wstał i wyciągnął ku Dusi prawą dłoń.

– Ano chodźże, wejdźmy razem na jezioro i odczarujmy je na zawsze – zaoferował.

Na twarzy dziewczęcia z początku wymalowany był wyraz niedorozumienia, który z wolna przeistoczył się w lęk, graniczący z paniką.

– T-t-teraz? – wyjąkała. – Przecież ciemno już. I odwilż za pasem, może być niebezpiecznie!

– To strach jeno przez ciebie przemawia – oznajmił Pietia z dobrotliwym i nieco protekcjonalnym uśmiechem. – Nie pozbędziesz się go, póty nie stawisz mu czoła.

Wyciągnięta prawica chłopaka wciąż wisiała w powietrzu. Gdzieś w oddali rozległo się przeciągłe “huuu” przebudzonego dopiero co puszczyka, które sprawiło, że serce Awdotii na moment zamarło. Zdała sobie sprawę, że Piotr ma słuszność. Przez lat dziesiątek musiała wysłuchiwać, jakoby to była inna, przeklęta przez złe duchy i stracona dla świata. W końcu, po części sama zaczęła dawać temu wiarę. Wszystko przez to fatalne miejsce. A przecież to najzwyczajniejsze w świecie jeziorko. Podczas długiej suszy stawało się niczym więcej, jak dużą kałużą. Nikt nie widział wówczas żadnych zatopionych królestw, miotających się po piasku nimf, ni rozjuszonych żabo-ludzi z trójzębami.

Przełknęła głośno ślinę i bez słowa skinęła głową, po czym chwyciła dłoń Pietii. Chłopak pomógł jej się podnieść i poprowadził w kierunku brzegu. Zrobił dwa ostrożne kroki na zamarzniętej tafli, a Awdotia, wziąwszy głęboki wdech, podążyła za nim. Gdy upewniła się, że zastępy aniołów nie odtrąbiły na surmach końca świata, pozwoliła zaprowadzić się nieco dalej, na skraj kręgu światła, rzucanego przez podskakujące wesoło płomienie ogniska. Tak daleko od jego ciepła, ponownie uderzyło w nich chłodne nocne powietrze. Dusia wyciągnęła ramiona przed siebie i niezgrabnie przytuliła się do wyższego młodziana, opierając głowę na jego piersi. Przez chwilę bawił się koniuszkiem czarnego jak noc warkocza, po czym sam zamknął ją w objęciach, by uspokoić drżenie jej ciała. Gdy Awdotia podniosła spojrzenie, miała przed sobą jedynie spokojną twarz i trzy migoczące gwiazdy, zdobiące pas mitycznego myśliwego Oriona. Usta młodych zetknęły się, a pozbawiona jakichkolwiek doświadczeń w tej materii Dusia przymknęła oczy i w pełni oddała się we władanie partnera.

Trzask. Chrupnięcie. Awdotia gwałtownie uniosła powieki. Lico zupełnie zaskoczonego Pietii nagle znalazło się na poziomie jej wzroku i zsuwało dalej. Spojrzawszy w dół, dziewczyna dostrzegła, że jedna z jego nóg znalazła się pod lodem. Chłopak padł na kolano, pod którym również pojawiła się siateczka pęknięć. Dusia odruchowo złapała go za ramiona i z całych sił przyciągnęła do siebie. Piotr był postawnym, umięśnionym młodzieńcem, lecz i tak nie powinien ważyć aż tyle. Oboje padli na lód. Na nieszczęście, stopa chłopaka wciąż była zamknięta w lodowych okowach.

– Ratujcie! – wykrzyknął przerażony Pietka.

Awdotia nie wahała się ni sekundy. Przy akompaniamencie pękającego lodu podpełzła do wyrwy, przez którą na taflę wylewała się woda, i pociągnęła za tkwiącą w pułapce nogę. Choć dzięki ciężkiej pracy w obejściu Dusi nie brakło siły, stopa ledwie jeno drgnęła. Poprawiła uchwyt i szarpnęła najmocniej jak potrafiła. Pozbawiona buta kończyna wystrzeliła w górę, a Awdotia przewróciła się na plecy. Pietia, ślizgając się, pędził już do brzegu, podczas gdy ona wciąż wpatrywała się w szczelinę.

– Co robisz?! – Dotarł do niej głos chłopaka. – Wracajże!

W końcu odwróciła się i na czworakach powlokła się w stronę ogniska, co chwilę spoglądając za siebie. Dopiero gdy jej dłonie dotknęły zimnego piasku plaży, Pietka odważył się podejść i pomóc jej powstać.

– Przepraszam, trwoga straszna mnie na moment opadła – zaśmiał się nerwowo. – Dzięki za pomoc. Zdaje mi się, że nie przypadłem do gustu twemu opiekuńczemu duchowi z jeziora.

Znowu się uśmiechał, choć dłonie wciąż mu drżały. Gdy spostrzegł, że Dusia się im przygląda, ukrył je za plecami.

– Też żeś to widział? – spytała ostrożnie.

– Co?

– Ręce. Coś krzepko dzierżyło twoją stopę, dlatego nie mogłam jej uwolnić.

Pietia jedynie otworzył usta i spoglądał na nią z mieszaniną lęku i niedowierzania. W końcu odnalazł ponownie język i mrugnął do Awdotii.

– Próbujesz mnie nastraszyć? Myśl przednia, jeno nie ze mną takie igraszki. Jam jest bogobojny chrześcijanin i gdzieś mam te stare zabobony!

Podszedł do dziewczyny i objął mocnym ramieniem.

– Chodź. Ogrzejemy się wprzódy. Tak czy owak, na brzegu nic nam nie zagraża.

Dusia dała się poprowadzić w kierunku ogniska, jednak jej umysł wciąż desperacko próbował ustalić, czy to, co ujrzała pod lodem było jeno widziadłem, czy rzeczywistością. Kobiece dłonie. Młode i delikatne, nie dotknięte śladami ciężkiej pracy. Na palcu lśniła złota obrączka. Czy zwykłe przewidzenie mogło być tak szczegółowym? Może w końcu traciła rozum? Owszem, miewała dotychczas dziwne przeczucia, które przestrzegały ją o niebezpieczeństwie, ale nigdy nie miewała zwidów.

Pietia posadził wciąż nieobecną myślami Awdotię przy ogniu i usiadł obok. Wyciągnąwszy z dna kosza grubą derkę, okrył nią oboje. Dusia beznamiętnie wpatrywała się w ogień, gdy poczuła dłoń gładzącą ją po policzku i delikatnie odwracającą jej twarz ku sobie. Spotkali się spojrzeniami. W oczach chłopaka tkwiło coś, czego wcześniej nie dostrzegała. Żądza i pierwotna dzikość. Z tyłu głowy ponownie poczuła znane jej mrowienie. W jej myśli wkradł się jednak nie zwyczajny niepokój, lecz dojmujący lęk, nakazujący jej uciekać. Czaszkę przeszył ostry ból, a przed oczyma niczym błyskawica mignął kalejdoskop niezrozumiałych obrazów. Wówczas Pietia zamknął jej usta łapczywym pocałunkiem, tłumiąc rwący się na usta krzyk. Przypominał w tejże chwili groźnego wilka znacznie bardziej, niźli gdy był odziany w jego skórę.

Dłonie chłopaka poczęły wędrować po jej ciele. Dostały się pod gruby płaszcz i boleśnie ugniatały piersi, a następnie zsuwały się niżej i niżej… Dusia zacisnęła mocno nogi i wytężyła siły, by odepchnąć napastnika. To nie był jej Pietia, nie mógł być. Musiał być to zły czar rusałki z jeziora. Leśna boginka istniała naprawdę i teraz chciała odebrać jej ukochanego. Nie zamierzała jej na to zezwolić.

Udało jej się oderwać wielkie jak bochny chleba łapska od swej nagiej skóry, widocznej teraz pod pozbawioną guzików koszulą i rozwartym płaszczem. Wymierzyła Pietii siarczysty policzek, w nadziei, że go nieco otrzeźwi i choć na moment zwróci rozum. Wydawał się skonfundowany, ale po chwili jego twarz wykrzywił grymas złości. Awdotia powstała i zaczęła z wolna cofać się, nie spuszczając z niego spojrzenia. Nie wyrzekł ni słowa, jedynie wyszczerzył zęby w uśmiechu i zagwizdał donośnie. Za plecami dziewczyny rozległ się szelest listowia i chrupanie kroków na śniegu.

– Kuźwa, Pietka, dłużej to się nie dało? – zapytał czyjś głos. – Mało sobie żeśmy rzyci nie odmrozili.

Wysoki i piskliwy ton był na tyle swoisty, że nawet oderwana od społecznego życia wsi Awdotia od razu rozpoznała w nim Andriuchę, jednego ze stałych kompanów Pietii. Zaryzykowała spojrzenie do tyłu, które potwierdziło jej domysły. Obok Andrieja stał też kolejny jego kum, Miszka. Obaj byli mniej więcej w jej wieku, wysocy jak sosny i chudzi jak jej igły.

– Ano, źle wam było? – odezwał się Pietia. – To trza było, psubraty, z lasu prędzej wychodzić. Na przykład wtenczas, jak mało co nie utonąłem!

– Kazałeś czekać na sygnał – burknął w odpowiedzi Miszka.

– Dobra, jużci, nieważne. – Machnął ręką Piotr. – Miejmy to wszyscy za sobą. Przytrzymajcie dziewkę.

Dusia poczuła, jak dwie pary suchych łap chwytają ją od tyłu za ręce i unieruchamiają je na plecach.

– Z bliska to całkiem dorodna – ocenił Andriucha ze złowrogim uśmiechem. – Przednia zabawa ci się szykuje. Pewnyś, że musimy ci jeszcze miedziaki oddawać?

– Tak łatwo się nie wyłgasz – zaprzeczył Pietia, szarpiąc się z rzemykiem spodni. – Zakład jest zakład. Inaczej kijem bym jej nie tknął. Ludzie prawdę powiadają, to najprawdziwsza pomylona. Chodzi jak oczadziała, mówi od rzeczy, a dopiero co jakiegoś ataku dostała i w oczach miała jeno białka.

Miszka się wzdrygnął.

– A pewnyś, że to nie sprawka…

– Nie masz tu żadnych wodnych duchów! – przerwał mu Pietka. – To jeno przygłupia dziewucha, która za długo pod lodem siedziała. No dalej, rozbierajcie ją!

Kompani Pietii spojrzeli po sobie, niepewni co czynić. Jedno groźne warknięcie herszta bandy wystarczyło jednakże, by powzięli decyzję. Wzmocnili chwyt na rękach Awdotii, zerwali maminy płaszcz i zabrali się do rozsznurowywania sukni.

Dusine myśli galopowały na złamanie karku. Matuszka ostrzegała ją, by miała baczenie, jeśli kto ją w ustronne miejsce zawezwie. Wiedziała, co wydarzyć się może. Ale Pietia… On by czegoś takiego nie uczynił, prawda? Desperacko szukała wzrokiem drogi ucieczki. Nim jednak zdołała jakąkolwiek myśl ma czyny przekuć, jej opętany przez złe moce luby stanął tuż przed nią i spojrzał prosto w oczy. Nie widziała w nich ni krzty wahania czy żalu. Wówczas poniósł się ogłuszający huk.

Wykorzystując powstały zamęt, Awdotia, włożywszy w cios wszystkie siły, pchnęła dość kościstym kolanem w przyrodzenie Pietki, eliminując tym samym bezpośrednie zagrożenie dla swej cnoty. Dodatkową korzyścią okazały się ręce uwolnione przez dwójkę pomagierów, spieszących z pomocą kamratowi. Dusia nie omieszkała skorzystać z okazji i pomknęła ku tafli jeziora, szybko dzielącej się na coraz to mniejsze fragmenty kry. Ucieczka ku wsi pozbawiona była sensu. Na wijącej się ku górze ścieżce, rośli młodzieńcy dopadliby jej bez wysiłku. Liczyła, że zbraknie im jednak odwagi na ryzykowną przeprawę po lodzie.

– Łapcież ją! – sapnął niepewnym głosem Pietia.

Andriucha i Misza karnie pognali za uciekającą, lecz dotarłszy na skraj jeziora, stanęli jak wryci. Lód pod ich stopami zatrzeszczał bowiem groźnie, jakby posyłał im ostrzeżenie. Pietka, który z wolna dochodził już do siebie, dołączył do kompanów i pchnął ich ku mrocznej toni.

– Coście się zapatrzyli, jak sroka w gnat? Brać dziewkę! – nakazał. – Ukatrupię sukę!

Obaj młodzieńcy jednak zaparli się nogami i ani myśleli wchodzić na topniejący w oczach lód.

– Sam sobie ją bierz, Pietka! – warknął Andriucha i szturchając kuma ramieniem podążył w stronę lasu.

– Dobrze powiada, Pietia – zawtórował mu Miszka. – Zbałamucić wioskową dziwaczkę to jedno, ale mordować dla ciebie nie będziemy.

– A jużci! Idzcież sobie! – Pietia odprowadził ich zimnym spojrzeniem. – Później się z wami rozmówię. A jak choć słowo komu piśniecie, to tatka psami poszczuję!

Oni już jednak zniknęli w ciemnościach między drzewami. Zgrzytając zębami, Pietia odwrócił się ponownie w kierunku uciekającej Awdotii, która zdołała w tym czasie pokonać nielichą dystancję na coraz bardziej pokruszonym lodzie. Oszalały z gniewu, chłopak puścił się biegiem za nią, nie zważając na uginające się pod jego stopami kry i zimną wodę, która starała się go pochwycić. Być może właśnie ta szaleńcza szarża pozwoliła mu bez szwanku pokonać większość odległości dzielącej go od poruszającej się znacznie rozważniej ofiary.

– Stój, bo nie ręczę za siebie! – Pietka zatrzymał się o kilka kroków przed Awdotią i wyciągnął zza pasa rzeźnicki nóż, pewnikiem należący do jego ojca, który niegdyś parał się tym fachem.

Dziewczyna dotarła już do skromnej wysepki pośrodku jeziora, której brzegi w większości stanowiły wysokie wapienne skały, wyrzeźbione przez wodę i tworzące potężne nawisy.

– W imię Boga Jedynego, opamiętaj się, Pietia! To nie ty mówisz, to nimfa omamiła cię swoim czarem! – Dusia po raz kolejny spróbowała przemówić do uwięzionej duszy prawdziwego Pietki.

Chłopak zawahał się na moment, opuścił nóż i spojrzał na Awdotię zaciekawionymi oczyma. Dziewczyna rozpoznała w tym spojrzeniu osobę, którą widywała dziesiątki razy podczas występów w tawernie. Czyżby udało jej się przełamać zły urok?

Znowuż odpowiedział jej śmiech. Podobny do tego, który wydał z siebie rankiem, gdy zaskoczył Dusię w wilczym przebraniu. Teraz pobrzmiewały w nim jednak nuty szyderstwa i odrazy.

– Ty głupia, naiwna krowo – rzekł Pietia cichym głosem, jednak dostatecznie głośno, aby Awdotia go słyszała. – Wbijże sobie do tej pustej głowy, że nie ma żadnych złych duchów, bóstw, boginek i rusałek. Są tylko ludzie, którzy robią na tym świecie co chcą. Ja zaś, w każde zimowe przesilenie, zabieram tu śliczniutkie dziewki, szepczę do nich czułe słówka, a potem grzejemy się we wspólnych igraszkach. Te psie syny, Andriucha i Mychajło, w tym roku założyli się ze mną, że pewnikiem nie uda mi się zbałamucić wioskowej dziwaczki, przygłupiej Dusi od starego Stiepana. A ja na to, że starczy, bym palcem kiwnął. No i proszę, oto jesteś! Nie przewidziałem jeno, że całkiem już żeś się z rozumem pożegnała. Myślałaś, że skądże się te dwa osły wzięły? Nimfa ich zaprosiła?

Przerwał i westchnął ciężko, po czym zrobił krok w kierunku Awdotii.

– Naprawdę, nie chciał żem, co by tak to się skończyło. Mieliśmy oboje się dobrze zabawić. Wiadomo, następnego dnia złamałbym ci serce, ale po miesiącu zapomniałabyś, że cokolwiek zaszło. Teraz nie mogę ci puścić tego płazem. Lepiej będzie dla wszystkich, jeśli zamilkniesz na zawsze. Całej wsi zrobi się lżej na duszy.

Pietia postąpił naprzód i znalazł się na wyciągnięcie ręki od Dusi.

– Wodna nimfa tego wieczora upomni się o swoje i zabierze cię ze sobą na dno.

Awdotia cofnęła się o krok, lecz plecy jej natychmiast napotkały twardą i porowatą powierzchnię wapiennej skały. Obraz, malujący się teraz przed jej oczami, pochodzić musiał z koszmaru. Zbyt straszno było bowiem pomyśleć, że scena dzieje się naprawdę.

Pietka, jej pierwsza miłość, a jednocześnie ostatnia swołocz w ludzkiej skórze, stał na tle wychylającego się zza chmur księżyca i z ponurą miną rozgrzewał dzierżący nóż nadgarstek, by zadać jedno pewne i skuteczne pchnięcie. Nad nim ze skalnego nawisu spuszczały się lodowe sople, jakoby zęby w ogromnej paszczy, która za moment pochłonie ich oboje. Pietia dla własnej rozrywki zabił jej niewinność i niemal wszystko, co było w niej dobre i ufne. A teraz dokończy dzieła, odbierając jej życie.

Chłopak uniósł uzbrojone w nóż ramię i po raz ostatni spojrzał Awdotii w oczy. Jego spojrzenie zdało się jej niemal przepraszające. Wziął mocny zamach, a Dusia zacisnęła powieki. Przez głowę ponownie przemknęła jej myśl, jak bardzo ziemskie życie jawiło się niesprawiedliwym. Takie jego zakończenie wydawało się jednakże w okrutny sposób satysfakcjonujące. Przynajmniej miała rację. Nic się nigdy nie zmienia…

Zdołała jeszcze wydobyć z siebie szaleńcze, pierwotne “NIE!”, w wyrazie sprzeciwu wobec takiego porządku świata. Nie poczuła bólu, nie usłyszała świstu przecinanego ostrzem powietrza. Jakoby nie wydarzyło się nic. Powoli, Dusine powieki rozchyliły się odrobinę. Pietka odwrócony był teraz plecami i wpatrywał się przenikliwie w strop skalnej wnęki.

Awdotia mimowolnie podążyła za jego wzrokiem. Pod sklepieniem półotwartej jaskini zbierały się kłęby czegoś na podobieństwo mgły, jednak tuman wydawał się bardziej błękitny, niźli szary. Nierealna chmura gromadziła się wokół lodowych sopli i tworzyła tam niewielkie, żwawo obracające się wiry.

Chłopak powoli odwrócił się ponownie ku Dusi, która, mimo niesamowitości obserwowanego zjawiska, natychmiast przeniosła na niego całą uwagę. Pożałowała tego natychmiast. Wiedziała bowiem od razu, że widok ten prześladować ją będzie po kres jej dni.

Z prawego oczodołu Pietii Ihorycza, syna sołtysa Opiszni, wystawała bowiem nasada długiego, cienkiego lodowego szpikulca, który powoli nasiąkał szkarłatem. Cała połowa twarzy chłopaka pokryta była plamami krwi i fragmentami wyrzuconej siłą uderzenia mózgowej materii. Drugie oko wciąż patrzyło na Awdotię z pretensją, mimo iż nie było w nim już życia.

Jak gdyby z ogromnej odległości, do uszu Dusi dobiegł cichy, stłumiony świst, a potem dziesiątki następnych. Ciałem Pietki targały konwulsje, gdy wbijały się w nie kolejne lodowe sztylety. Pod jego stopami stopniowo powiększała się plama ciemnej krwi, która w końcu dotarła do stóp Dusi.

Wrzasnęła ponownie, jeno tym razem nie w gniewie, lecz bólu i dojmującym strachu. Pokryta siatką drobnych pęknięć tafla jeziora ostatecznie pękła, przy wtórze trzeszczącego lodu i wystrzeliwującej spod niego wody. Awdotia padła na kolana i ukryła twarz w dłoniach, zanosząc się płaczem, który wyrażał wszystko, od żalu po ulgę.

Nie wiedziała, jak długo trwała w tej pozycji, jednak nogi zdążyły jej zdrętwieć, a oczy piekły żywym ogniem. Z grubej skorupy, która do niedawna pokrywała wodę, pozostały zaledwie nieliczne ślady. Klęczała na wąskim, kamienistym brzegu, a jej nogi co chwilę obmywały zimne fale. W którymś momencie, otępiała Dusia poczuła, że nie jest sama. Obróciła beznamiętnie głowę i spojrzała na jasnowłosą dziewczynę, starszą o kilka wiosen od niej samej, obejmującą ramionami kolana i spokojnie wpatrującą się w ciemny, nocny pejzaż. Ubrana była jedynie w giezło, a nagie stopy moczyła w wodzie, jakby w ogóle nie odczuwała chłodu. Siedziały tak dłuższy czas, nim Awdotia przerwała ciszę.

– To ty jesteś wodną nimfą?

– Wodianicą – odparła, skinąwszy głową. – Tak chyba mówicie na mnie podobne.

– Czy ty… Czy to twoja sprawka? – zapytała Dusia, wskazując miejsce, gdzie wcześniej znajdowało się ciało Pietki.

– Użyczyłam ci jeno swojej mocy. Sama próbowałam cię jedynie przestrzec. Nieraz obserwowałam, co czynił na brzegu z innymi dziewkami.

– Czemu pomogłaś akurat mnie, nie im?

– Dziesięć wiosen temu, woda związała nas ze sobą. Myślę… Myślę, że jesteśmy podobne i możemy sobie nawzajem dopomóc.

Ruskie słowa wypowiadała nienaturalnie, z błędami. Z pewnością nie była to jej rodzima mowa.

– Laszka? Szlachcianka? – zapytała Awdotia, skrzywiwszy się na samą myśl.

Wodianica ponuro skinęła głową.

– Berenika Koniecpolska. Przynajmniej za życia.

– Awdotia Stiepanowna. Ale Dusią mnie zwą.

Zamilkła na moment, po czym wstała i wyprostowała się z determinacją.

– Co teraz? – zapytała.

– Teraz zamieszkamy razem. Zgoda?

Awdotia przytaknęła z wahaniem. Berenika dotknęła jej dłoni, na której zgromadziła się odrobina wody. Płyn zaczął wirować hipnotycznie, by w końcu wsiąknąć w jej skórę. Gdy Dusia uniosła wzrok, wodianicy już nie było. Odwróciła się w stronę przeciwległego brzegu i z pewnością siebie wstąpiła na taflę jeziora. Gdy kroczyła dumnie naprzód, pod jej stopami woda wirowała i pokrywała się połyskującym lodem.