Restart

„Po­ło­wa ludz­ko­ści znaj­du­je się w stre­fie

za­gro­że­nia po­wo­dzia­mi, su­sza­mi,

eks­tre­mal­ny­mi bu­rza­mi i po­ża­ra­mi.

 

Żaden naród nie jest na to od­por­ny,

a mimo to nadal na­pę­dza­my

nasze uza­leż­nie­nie od paliw ko­pal­nych.

 

Mamy dwie moż­li­wo­ści:

zbio­ro­we dzia­ła­nie

lub zbio­ro­we sa­mo­bój­stwo”.

 

An­tó­nio Gu­ter­res, se­kre­tarz ge­ne­ral­ny ONZ, li­piec 2022

 

 

 

– Peter King­ston – od­po­wie­dzia­łem, usły­szaw­szy py­ta­nie o na­zwi­sko. – In­ży­nier. Zaj­mu­ję się sztucz­ną in­te­li­gen­cją.

Po udzie­le­niu od­po­wie­dzi na kilka ko­lej­nych pytań, ru­szy­łem w kie­run­ku wska­za­nym przez ru­de­go re­cep­cjo­ni­stę. Długim korytarzem, pokrytym kamieniem (a raczej czymś, co miało go imitować) doszedłem do drzwi. W ich górną po­ło­wę wsta­wio­no półprzezroczystą szybę. Im bli­żej pod­cho­dzi­łem, tym wy­raź­niej wi­dzia­łem przez nie żywo po­ru­sza­ją­ce się po­sta­cie w ki­tlach. To one miały być tak ła­ska­we, by wy­peł­nić mi dzień serią nie­zli­czo­nych atrak­cji. W pla­nie zna­la­zły się me­dycz­ne eks­pe­ry­men­ty i ana­li­zy, które Świa­to­wa Or­ga­ni­za­cja Zdro­wia przy­go­to­wa­ła, aby pomóc w usta­le­niu, jak duża jest ludzka inteligencja, jak człowiek radzi sobie z emocjami i czy jego ciało jest równie zdrowe jak duch. Skąd ta trze­cia osoba – nie wiem, wiem za to, że nie byłem sam i że jak wszy­scy zo­sta­łem tu skie­ro­wa­ny przez mi­ni­ster­stwo. W li­stach za­pra­sza­no nas na „pifko”, jak w skró­cie na­zy­wa­no to Po­wszech­ne Ba­da­nie Psy­chicz­nej i Fi­zycz­nej Kon­dy­cji Oby­wa­te­li. Tro­chę bez sensu wy­da­ło mi się spraw­dza­nie pa­ra­me­trów zdro­wot­nych w samym środ­ku epi­de­mii, lecz do bez­sen­sow­nych de­cy­zji rzą­dzą­cych – jak chyba wszy­scy – zdą­ży­łem się już przy­zwy­cza­ić.

Do­tarł­szy do drzwi, po­czu­łem ni­czym nie­uza­sad­nio­ny nie­po­kój. Stłu­mi­łem go w sobie i nacisnąłem klamkę. Gdy zna­la­złem się w środ­ku, jasne stało się, że sala, do któ­rej zo­sta­łem po­kie­ro­wa­ny przez pło­mien­no­wło­se­go prze­wod­ni­ka była je­dy­nie po­cze­kal­nią. Stąd mia­łem udać się do ga­bi­ne­tu numer sto sie­dem­na­ście, jak wy­czy­ta­łem na chwilę wcześniej wręczonej mi karteczce.

Wspo­mi­na­łem o atrak­cjach? Cóż, tro­chę skła­ma­łem. Praw­da jest taka, że go­dzi­ny dłu­ży­ły się nie­mi­ło­sier­nie, a ko­niec wcale tego nie wy­na­gra­dzał. Ba­da­nia, jakim pod­da­no mnie w ko­lej­nych ośmiu po­ko­jach, nie były wpraw­dzie szcze­gól­nie mę­czą­ce, ale jed­nak opusz­cza­jąc kli­ni­kę, czu­łem się tak, jak­bym wła­śnie prze­szedł skom­pli­ko­wa­ną ope­ra­cję. No, co naj­mniej ukoń­czył ma­ra­ton. A choć kon­dy­cję mam, nie chwa­ląc się, cał­kiem nie­złą, to dłu­go­dy­stan­so­wych bie­gów za nic w świe­cie nie wpi­sał­bym w ru­bry­ce „za­in­te­re­so­wa­nia”. Wspo­mnie­nie ruchu coś mi jed­nak przy­po­mnia­ło: czas ru­szać przed sie­bie.

Na ze­wnątrz wcale nie było le­piej. Słoń­ce nie da­wa­ło wy­tchnie­nia i czu­łem się tak, jak­bym zaraz miał uto­pić się w ście­ka­ją­cym po ple­cach pocie. Nie­przy­jem­ną wil­goć czu­łem nawet po­mię­dzy po­ślad­ka­mi (choć aku­rat tę in­for­ma­cję mo­głem sobie pew­nie da­ro­wać). Mokrą od potu dło­nią otwo­rzy­łem drzwi i wsze­dłem do bu­dyn­ku. Rzu­ci­łem okiem na kli­ma­ty­za­tor, a liczba trzydzieści cztery, bijąca z niego czerwienią, zdawała się ze mnie drwić. No i tłu­ma­czy­ła, dla­cze­go po wej­ściu do środ­ka nie po­czu­łem się ani tro­chę le­piej.

– Nie można by tak tro­chę pod­krę­cić tej kli­ma­ty­za­cji? – spy­ta­łem ko­bie­tę z za­wie­szo­ną na szyi pla­kiet­ką, oznaj­mia­ją­cą wszem wobec, że zaj­mu­je się tu ob­słu­gą klien­tów. Na dobrą spra­wę nie wiem, czemu to zro­bi­łem. Do­brze zna­łem od­po­wiedź i żad­nym za­sko­cze­niem nie było dla mnie, gdy od­par­ła:

– Takie prze­pi­sy, przy­kro mi.

Za­py­ta­ła, w czym może pomóc. Wy­ja­śni­łem więc, że koń­czą mi się kart­ki na wodę. Po kilku chwi­lach otrzy­ma­łem nowy sto­sik. Prze­wer­to­wa­łem. Wi­dząc napis „pięt­na­ście li­trów” na każ­dej z nich, spy­ta­łem:

– Jesz­cze mniej?

– Nie­ste­ty.

Opa­dłem z sił, choć przed mo­men­tem nie wie­dzia­łem, że w ogóle jesz­cze ja­kieś mi zo­sta­ły. Bu­dząc w sobie świa­do­mość, że na nic się jed­nak te moje na­rze­ka­nia nie zda­dzą, uda­łem się do matki. Obie­ca­łem, że wpad­nę, a z dys­try­bu­tor­ni mia­łem wła­ści­wie po dro­dze. Zresz­tą i tak robię to za rzad­ko.

– Cześć, mamo. – Przy­wi­ta­łem się i uca­ło­wa­łem ją w po­li­czek.

– Witaj, synku. Na­pi­jesz się cze­goś czy tylko na chwi­lę wpa­dłeś?

– Jak masz kawę, to bar­dzo chęt­nie.

Bez słowa wsta­ła i włą­czy­ła czaj­nik. Wy­jąw­szy po­jem­nik z szaf­ki wsy­pa­ła po jed­nej ły­żecz­ce zmie­lo­nych zia­ren do dwóch fi­li­ża­nek. Gdy przy­cisk w czaj­ni­ku od­sko­czył, dając znać, że woda osią­gnę­ła od­po­wied­nią tem­pe­ra­tu­rę, za­la­ła kawę i wy­cią­gnę­ła w stro­nę fi­li­ża­nek drżą­ce dło­nie.

– Za­cze­kaj, mamo, ja to zro­bię.

Wsta­łem i pod­sze­dłem do blatu. Po chwi­li sie­dzie­li­śmy już przy sto­li­ku. Piłem kawę, opo­wia­da­jąc mamie o wy­da­rze­niach tego dnia. Słu­cha­ła uważ­nie.

– Oni nas chcą zabić – po­wie­dzia­ła ni stąd, ni zowąd.

– O czym ty mó­wisz? – spy­ta­łem, a mój wzrok uciekł w kie­run­ku zdjęć z jej prze­szło­ści. Pa­trzy­łem na mamę sprzed dekad, sto­ją­cą na czele tłumu. Uśmiech­nię­tą tak jak już dawno się nie uśmie­cha­ła. W bia­łej ko­szu­li z czar­ną pandą na dum­nie wy­pię­tej pier­si.

– Nie chcie­li nas słu­chać, a teraz my mu­si­my słu­chać ich.

– O czym ty mó­wisz? – za­da­łem py­ta­nie raz jesz­cze.

– O tych ba­da­niach. Po co chcą to wszyst­ko wie­dzieć? Chcą wie­dzieć kogo… Oni nas chcą zabić – po­wtó­rzy­ła. – Boję się, Pio­truś.

Słowa mamy długo nie da­wa­ły mi spo­ko­ju. Gdy jed­nak kilka ty­go­dni póź­niej wra­ca­łem z po­ran­nych za­ku­pów, humor mi jak naj­bar­dziej do­pi­sy­wał. Po wej­ściu do bloku, zgod­nie ze swoim zwy­cza­jem, sta­ną­łem na pal­cach i od­chy­li­łem klap­kę skrzyn­ki na listy, by zer­k­nąć, czy w środ­ku coś aby na mnie nie czeka. Za­uwa­ży­łem, że i ow­szem, się­gną­łem więc do kie­sze­ni po klu­czyk i po chwi­li wy­ją­łem nie­wiel­ką i nie­zbyt grubą ko­per­tę sy­gno­wa­ną przez mi­ni­ster­stwo zdro­wia. Nie otwo­rzy­łem jej. A przy­naj­mniej nie od razu. Po­sta­no­wi­łem, że naj­pierw zjem dru­gie śnia­da­nie, lecz le­żą­cy tuż obok ta­le­rza list sku­tecz­nie od­bie­rał mi ape­tyt. No i po moim do­brym hu­mo­rze też nie zo­stał już nawet ślad. Po trwa­ją­cej do­brych dzie­sięć minut walce z samym sobą i z ka­nap­ką, która jed­nak zda­wa­ła się nie koń­czyć, dałem za wy­gra­ną. Drżącą ręką wy­ją­łem z szu­fla­dy nóż. Roz­cią­łem brzeg ko­per­ty i zaj­rza­łem do wnę­trza. Zna­la­złem tam tylko po­je­dyn­czą kart­kę z wy­dru­ko­wa­ną ta­bel­ką, któ­rej ktoś ręcz­nie nadał cy­fro­we wy­peł­nie­nie. Do każ­dej z ośmiu po­zy­cji, od­po­wia­da­ją­cych tylu wła­śnie prze­pro­wa­dzo­nym ba­da­niom, przy­pi­sa­no war­tość od zera do ty­sią­ca. Moje oczy prze­śli­zgnę­ły się po każ­dej z liczb, ale na dłu­żej za­trzy­ma­ły się do­pie­ro na tej dzie­wią­tej, już pod ta­bel­ką. Od­czy­ta­łem tam sie­dem ty­się­cy osiem­set osiem­dzie­siąt jeden po dwu­krop­ku za sło­wem „suma”. Chyba nie­źle – po­my­śla­łem. Bez sensu było się tak oba­wiać. Wzmoc­nio­ne jesz­cze przez matkę obawy mam jed­nak chyba wpi­sa­ne w swoje je­ste­stwo.

Pra­cu­ję w bran­ży no­wych tech­no­lo­gii i być może dla­te­go mam do nich tak nie­wiel­kie za­ufa­nie. Ko­rzy­sta­nie z elek­tro­nicz­nych ustrojstw dawno już ogra­ni­czy­łem do mi­ni­mum, a o tym, co dzie­je się na świe­cie, czy­tam wła­ści­wie wy­łącz­nie na pa­pie­rze. To mój ry­tu­ał – każ­de­go dnia rano wy­cho­dzę na za­ku­py z obo­wiąz­ko­wy­mi przy­stan­ka­mi w pie­kar­ni, gdzie ku­pu­ję świe­że pie­czy­wo, i w kio­sku, z któ­re­go wra­cam bied­niej­szy o garść monet, ale i bo­gat­szy o ga­ze­tę. W sumie jed­nak nie je­stem pewny, po co to robię – i tak co­dzien­nie piszą o tym samym. Lasy płoną, lo­dow­ce się topią, tor­na­da sza­le­ją, a morza i oce­any ukry­wa­ją pod swo­imi ta­fla­mi ko­lej­ne skraw­ki ziemi, zmu­sza­jąc ich miesz­kań­ców do zna­le­zie­nia sobie no­wych domów. Fale uchodź­ców nie ma­le­ją, ko­lej­na epi­de­mia trwa w naj­lep­sze, a rządy wpro­wa­dza­ją obo­wiąz­ko­we szcze­pie­nia. Znów. I tak toczy się to życie na pla­ne­cie Zie­mia.

Po dzi­siej­szym wy­da­niu nie spo­dzie­wa­łem się ni­cze­go in­ne­go. Nie mia­łem nawet ocho­ty na lek­tu­rę. Po­my­śla­łem, że zro­bię to w sa­mo­lo­cie. Wzią­łem więc tecz­kę do ręki i dzien­nik pod pachę. Ru­szy­łem na lot­ni­sko.

– Naszą kon­fe­ren­cję za­mknie wy­kład wy­bit­ne­go spe­cja­li­sty, eks­per­ta z dzie­dzi­ny ucze­nia ma­szy­no­we­go, który dziś przed­sta­wi pre­lek­cję na temat tak zwa­nej sil­nej sztucz­nej in­te­li­gen­cji. Sza­now­ni pań­stwo, przed pań­stwem dok­tor Peter King­ston.

Tak za­po­wie­dzia­ny i w akom­pa­nia­men­cie grom­kich okla­sków wy­sze­dłem zza kulis, by opo­wie­dzieć zgro­ma­dzo­nym o ostat­nich osią­gnię­ciach w tej dzie­dzi­nie.

– Czy są ja­kieś py­ta­nia? – sam za­py­ta­łem, gdy do­tar­łem do końca re­fe­ra­tu. I kilka rze­czy­wi­ście się po­ja­wi­ło. Od­po­wie­dzia­łem na tyle spraw­nie, na ile po­tra­fi­łem, lecz po czwar­tym ogło­si­łem, że już wy­star­czy, tłu­ma­cząc się późną porą, choć powód był zgoła inny. Nie będę owi­jać w ba­weł­nę: czym prę­dzej mu­sia­łem udać się do to­a­le­ty. Naj­wy­raź­niej stres ca­łe­go dnia dał o sobie znać, a gdy już ze mnie wy­szedł w ca­ło­ści, sko­rzy­sta­łem z pa­pie­ru, za­pią­łem spodnie, spu­ści­łem wodę i opu­ści­łem ka­bi­nę. Pod­sze­dłem do umy­wal­ki i pod­su­ną­łem dło­nie. Naj­pierw – by ak­ty­wo­wać do­zow­nik mydła. Potem – by z kranu za­czę­ła po­wo­lut­ku kapać woda. To ostat­nia rzecz, jaką pa­mię­tam z tego dnia.

 

***

 

Za­py­ta­ła, czy je­stem go­to­wy. Zna­czą­co spoj­rza­łem na sto­ją­cą obok mnie wa­liz­kę i od­po­wie­dzia­łem, że nigdy nie byłem bar­dziej. Kła­ma­łem. Młoda urzęd­nicz­ka ob­da­rzy­ła mnie uśmie­chem, lecz oczy zdra­dzi­ły, że w nim także nie było szcze­ro­ści. Wo­lał­bym już chyba, by nie uśmie­cha­ła się w ogóle. Nie kar­mi­ła mo­je­go po­czu­cia winy.

Trzy dni temu obu­dzi­łem się w szpi­ta­lu.

– Miał pan szczę­ście – usły­sza­łem od pie­lę­gniar­ki.

Szyb­ko oka­za­ło się jed­nak, że nie do końca było to słusz­ne spo­strze­że­nie. To nie ja mia­łem szczę­ście, lecz innym go po pro­stu za­bra­kło. Już tytuł ar­ty­ku­łu, w któ­rym opi­sa­no to nie­szczę­ście, mówił zresz­tą sam za sie­bie. „Grupa in­ży­nie­rów za­kwa­li­fi­ko­wa­nych do pro­gra­mu MI­LIARD zgi­nę­ła w ataku ter­ro­ry­stycz­nym” – tak to ujął re­dak­tor. Naj­pew­niej on, bo spec od ty­tu­łów we współ­cze­snych me­diach po­ra­dził­by pew­nie, by nie zdra­dzać tak wiele już w pierw­szym na­głów­ku. Na szczę­ście do gazet nie do­tar­ła jesz­cze in­ter­ne­to­wa kul­tu­ra click­ba­itu.

– Był pan wy­so­ko na li­ście re­zer­wo­wej – po­wie­dzia­ła pie­lę­gniar­ka.

Nie ro­zu­mia­łem, o co jej cho­dzi. Na ja­kiej li­ście re­zer­wo­wej? Co w ogóle mam z tym wspól­ne­go? W od­po­wie­dzi po­da­ła mi bro­szur­kę, któ­rej au­to­rzy cał­kiem zgrab­nie wy­ja­śni­li, czym jest pro­gram MI­LIARD, z pew­no­ścią ce­lo­wo uni­ka­jąc słów, ta­kich jak de­po­pu­la­cja czy se­lek­cja, za to kwie­ci­ście pi­sząc o świe­tla­nej przy­szło­ści i spo­łecz­nym do­bro­sta­nie. Pięk­nie po­ru­szy­li temat prze­lud­nio­nej Ziemi, ni­cze­go nie po­da­jąc wprost. Od sa­me­go czy­ta­nia w mo­men­cie zro­bi­ło mi się nie­do­brze.

– Miał pan szczę­ście – po­wtó­rzy­ła, a ja nie po­tra­fi­łem przy­znać jej racji.

Gdy kilka dni póź­niej au­to­kar wiózł mnie do bun­kra, który w naj­bliż­szym cza­sie miał być mi domem, ob­ser­wo­wa­łem świat za oknem. Pa­trzy­łem na tę naszą wi­zy­tów­kę, któ­rej nikt nie chciał­by wziąć, a nawet gdyby wziął, wy­rzu­cił­by pew­nie zaraz za ro­giem – tak jak od za­wsze ro­bi­ło się z ulot­ka­mi roz­da­wa­ny­mi w cen­trach miast. Na ho­ry­zon­cie za­czę­ła jawić się zu­peł­nie nie­pa­su­ją­ca do resz­ty kra­jo­bra­zu, a za­ra­zem im­po­nu­ją­ca ko­pu­ła wy­ko­na­nej z mar­mu­ru bu­dow­li.

– Co to ta­kie­go? – spy­ta­łem sie­dzą­ce­go obok w gar­ni­tu­rze go­ścia koło czter­dziest­ki.

– Pa­mięt­nik – od­parł bez chwi­li za­sta­no­wie­nia. Wi­dząc, że nie mam po­ję­cia, o czym mówi, dodał: – Miej­sce spo­czyn­ku tych, któ­rzy zo­sta­wi­li nam Zie­mię.

Tych, któ­rzy nie mieli szczę­ścia – po­pra­wi­łem go w my­ślach. Tych, wśród któ­rych mia­łem się zna­leźć, a od któ­rych wy­rwa­li mnie po­zba­wie­ni szan­sy na dal­sze życie sza­leń­cy w swoim ter­ro­ry­stycz­nym sprze­ci­wie. Sza­leń­ca­mi przy­naj­mniej na­zy­wa­li ich dzien­ni­ka­rze. Mnie jednak to okre­śle­nie nie prze­cho­dzi­ło przez gar­dło. Nie w tym przy­pad­ku.

– Gro­bo­wiec – dodał waż­niak, naj­wy­raź­niej nie­wła­ści­wie in­ter­pre­tu­jąc mój tępy wyraz twa­rzy. – W pew­nym sen­sie, rzecz jasna.

– Tak, tak, ro­zu­miem – po­wie­dzia­łem, wciąż sie­dząc bar­dziej w swo­jej gło­wie niż w tym au­to­ka­rze. – Dzię…

Nie do­koń­czy­łem. Po­jazd gwał­tow­nie za­ha­mo­wał. W środ­ku mo­men­tal­nie za­pa­no­wał po­płoch. Szyb­ko uświa­do­mi­łem sobie, dla­cze­go. Przy­czy­nę uj­rza­łem, gdy zer­k­ną­łem przez przed­nią szybę. Stali tam w zwar­tej gru­pie. Za­ma­sko­wa­ni. Nie mia­łem wąt­pli­wo­ści, że to oni. Re­be­lian­ci.

Przed sze­reg wy­szedł jeden z nich. Do­my­śli­łem się, że to ich przy­wód­ca. Przez myśl prze­szło mi, że zaraz się zresz­tą przed­sta­wi. Za­miast tego zza ple­ców wyjął pi­sto­let ma­szy­no­wy. Uniósł go przed sie­bie i wy­ce­lo­wał w kie­row­cę.

– Jeśli nie ma miej­sca dla nas, dla was też go nie ma – po­wie­dział.

Huk wy­strza­łu spra­wił, że za­ci­sną­łem po­wie­ki i zu­peł­nie tego nie­świa­do­my scho­wa­łem się za opar­ciem fo­te­la. Usły­sza­łem… ciszę. Po­now­nie otwo­rzy­łem oczy i nie­śmia­ło pod­nio­słem głowę. Uj­rza­łem roz­trza­ska­ną szybę. Przed au­to­ka­rem, w set­kach szkla­nych odłam­ków leżał przy­wód­ca re­be­lian­tów. Na fo­te­lu przede mną sie­dzia­ła ko­bie­ta. Dło­nie miała wy­cią­gnię­te przed sie­bie i trzy­ma­ła w nich pi­sto­let. Wy­da­wa­ło mi się, że czas sta­nął w miej­scu i pew­nie nie tylko ja mia­łem takie wra­że­nie.

Za­cho­wa­ła zimną krew. Mu­sia­ła, bo zaraz roz­le­gły się ko­lej­ne strza­ły. Choć część re­be­lian­tów pod­ję­ła uciecz­kę, inni wciąż pró­bo­wa­li wal­czyć. To, co dzia­ło się póź­niej, pa­mię­tam jak przez mgłę. Nie mam po­ję­cia, jak to się stało, ale do­tar­li­śmy na miej­sce w kom­ple­cie.

Tym razem za­gro­że­nie zo­sta­ło zneu­tra­li­zo­wa­ne, ale nie łu­dzi­łem się – wie­dzia­łem, że spró­bu­ją po­now­nie. Że będą pró­bo­wać raz za razem. I zu­peł­nie się im nie dzi­wi­łem. Wbrew temu, co pi­sa­no w me­diach, je­stem prze­ko­na­ny, że ich celem nie było tylko wy­wo­ła­nie za­mę­tu. To była walka o życie. Krzyk roz­pa­czy. Owoc ich bez­sil­no­ści. Na Ziemi zo­stać miał bo­wiem tylko mi­liard jed­no­stek nie­prze­cięt­nych i dzie­ci, któ­rych po­ten­cjał był jesz­cze nie­od­gad­nio­ny. Nikt wię­cej.

– Skąd oni się w ogóle wzię­li? Jak się ucho­wa­li? – pytał jakiś facet kilka sie­dzeń dalej.

Po do­tar­ciu do celu jesz­cze przez jakiś czas nie opusz­cza­li­śmy au­to­ka­ru. Jedna spra­wa, że nikt z nas nie miał na to naj­mniej­szej ocho­ty. Przede wszyst­kim jed­nak służ­by na to nie po­zwa­la­ły, chcąc upew­nić się, że na pewno nic nam nie grozi.

– Nie dali się za­szcze­pić – od­rzekł mój są­siad w gar­ni­tu­rze, jakby była to naj­oczy­wist­sza rzecz na świe­cie.

– Chcesz mi po­wie­dzieć, że…

– Do­kład­nie tak.

– Czyli ci, któ­rzy mó­wi­li…

– Tak – od­parł, nie dając do­koń­czyć swo­je­mu roz­mów­cy. Do­brze wie­dział, co chce po­wie­dzieć. Dla wszyst­kich stało się w tym mo­men­cie jasne, że ten jeden raz rze­czy­wi­ście sprze­ci­wem wobec szcze­pio­nek po­mo­gli sobie, a nie za­szko­dzi­li. – Mieli rację. Po­nie­kąd, przy­naj­mniej.

Wy­ja­śnił, że tru­ci­znę z opóź­nio­nym za­pło­nem po­da­no wszyst­kim wraz ze szcze­pion­ką, ma­ją­cą pomóc w walce z trwa­ją­cą epi­de­mią. To zna­czy wszyst­kim, któ­rzy od­po­wie­dzie­li na we­zwa­nie. Była (jak się miało oka­zać, wcale nie taka mała) garst­ka tych, któ­rych na­zy­wa­no an­tysz­cze­pion­kow­ca­mi. Z cza­sem stali się re­be­lian­ta­mi.

Co zaś się tyczy za­szcze­pio­nych, słab­sze jed­nost­ki gi­nę­ły od razu, w wy­ni­ku naj­roz­ma­it­szych po­wi­kłań. Nie dość dobre – nie­wie­le póź­niej. Przy życiu osta­li się tylko wy­bit­ni – z or­ga­ni­zma­mi na tyle moc­ny­mi, by zni­we­lo­wać wtło­czo­ne w krwio­bieg za­gro­że­nie, albo też od­ra­to­wa­ni, po­nie­waż ich ogól­ne wy­ni­ki gwa­ran­to­wa­ły im prze­ży­cie.

– …tak jak mój są­siad tutaj – kon­ty­nu­ował swoją opo­wieść waż­niak, ewi­dent­nie mając na myśli wła­śnie mnie.

– Ty mnie znasz?

Zro­bił pauzę i nie od­po­wia­dał przez dłuż­szą chwi­lę. Do­pie­ro po do­brych kil­ku­na­stu se­kun­dach pod­jął temat:

– Do­stał… – prze­rwał jed­nak i zwró­cił się bez­po­śred­nio do mnie: – chyba mogę o tym mówić?

Kiw­ną­łem głową na znak zgody, więc kon­ty­nu­ował:

– Już się że­gnał z tym świa­tem, ale do­stał od­trut­kę.

Choć przed mo­men­tem zgo­dzi­łem się bez wa­ha­nia, szyb­ko tego po­ża­ło­wa­łem. Nagle od­nio­słem wra­że­nie, jakby resz­ta pa­sa­że­rów tego sto­ją­ce­go w miej­scu już któ­rąś mi­nu­tę au­to­ka­ru od­rzu­ci­ła mnie ze stada. Uzna­ła za gor­sze­go, nie­god­ne­go. Waż­niak chyba też to za­uwa­żył.

– Był pierw­szy na li­ście re­zer­wo­wej – za­czął mnie tłu­ma­czyć. – Miał tyle samo punk­tów, tylko był o kilka ty­go­dni star­szy.

Od­po­wie­dzia­ły mu po­mru­ki­wa­nia. Oni już swoje wie­dzie­li. Dzię­ki, stary – po­my­śla­łem, ale na głos nie po­wie­dzia­łem nic.

 

***

 

Gdy usły­sza­łem, że je­dzie­my do bun­kra, spo­dzie­wa­łem się zo­ba­czyć coś zu­peł­nie in­ne­go. W rze­czy­wi­sto­ści zo­sta­li­śmy za­pro­sze­ni do środ­ka cze­goś, czemu bli­żej było do pod­ziem­ne­go apar­ta­men­tow­ca. Je­dy­na nie­do­god­ność – szcze­gól­nie dla in­tro­wer­ty­ków, ta­kich jak ja – była taka, że miesz­ka­li­śmy w czte­ro­oso­bo­wych sy­pial­niach. Z dru­giej jed­nak stro­ny przy­naj­mniej do pew­ne­go stop­nia wy­mu­sza­ło to utrzy­my­wa­nie kon­tak­tu. Ina­czej pew­nie był­bym tam od­lud­kiem. I nawet tej nie­chę­ci, którą wy­czu­wa­łem jesz­cze w au­to­bu­sie, nie do­strze­ga­łem tu tak bar­dzo.

Pokój dzie­li­łem mię­dzy in­ny­mi ze Sve­nem – chu­dym Skan­dy­na­wem, który przed­sta­wił mi się jako spec od od­na­wial­nych źró­deł ener­gii. Po kilku dniach spę­dzo­nych w bun­krze to jego chyba naj­bar­dziej po­lu­bi­łem i czu­łem, że na­da­je­my na tych sa­mych fa­lach. A przy­naj­mniej po­dob­nych.

– Jesz­cze kilka lat temu mo­gły­by nas zo­stać ze czte­ry mi­liar­dy – po­wie­dział pew­ne­go dnia, jak zwy­kle w taki spo­sób, jakby mówił bar­dziej do sie­bie niż do kogoś in­ne­go. Nikt nie pod­jął te­ma­tu, ale Sven nie dawał za wy­gra­ną. – Serio. Gdyby ci na górze do­ga­da­li się tro­chę wcze­śniej. Gdyby wy­ka­za­li cho­ciaż tro­chę ini­cja­ty­wy i zro­zu­mie­nia.

To przy­po­mnia­ło mi o mamie. W tej ko­szul­ce z pandą. Peł­nej wiary w to, że może być ina­czej. Nie­słu­cha­nej. Co jej po tym, że miała rację? Ci, co mieli rację, albo już nie żyją, albo zaraz zginą. Ewen­tu­al­nie – jak Sven – muszą ukry­wać się w bun­krach. Żyć pod po­wierzch­nią jak szczu­ry. Ten ga­tu­nek jest – i za­wsze był – ska­za­ny na za­gła­dę. Wszyscy po prostu powinniśmy zniknąć. Oddać to wszyst­ko we wła­da­nie tym niby nie dość in­te­li­gent­nym zwie­rzę­tom, które jed­nak nigdy nie zro­bi­ły­by sobie cze­goś po­dob­ne­go.

– …pa­ne­le so­lar­ne czy wia­tra­ki, mie­li­śmy całą po­trzeb­ną tech­no­lo­gię, tylko za­bra­kło planu, de­cy­zji…

Nagle uświa­do­mi­łem sobie, że Sven nadal opo­wia­dał. Na szczę­ście w po­ko­ju było jesz­cze kilka in­nych osób, więc mój brak za­an­ga­żo­wa­nia w temat po­zo­stał nie­zau­wa­żo­ny. Po­now­nie od­pły­ną­łem my­śla­mi, z któ­rych wybił mnie do­pie­ro wy­raź­nie prze­siąk­nię­ty gnie­wem ko­bie­cy głos.

– Ale wci­ska­li nam to elek­tro­nicz­ne ba­dzie­wie, zy­lio­ny ga­dże­tów, ga­dże­ci­ków. I sztucz­ną in­te­li­gen­cję. – Dwa ostat­nie słowa wy­po­wie­dzia­ła wręcz z obrzy­dze­niem i wy­zy­wa­ją­co skie­ro­wa­ła wzrok na mnie. Zma­te­ria­li­zo­wa­ła się przede mną zu­peł­nie znie­nac­ka. Wy­so­ka, szczu­pła i obiek­tyw­nie rzecz uj­mu­jąc atrak­cyj­na bru­net­ka, choć ma­lu­ją­ca się na twa­rzy wro­gość nie do­da­wa­ła jej uroku. Nie je­stem pewny, jak ani kiedy się tutaj po­ja­wi­ła, ale nie­za­prze­czal­nie była na­sta­wio­na na walkę.

Za­pa­dła cisza i po­czu­łem się wy­wo­ła­ny do ta­bli­cy.

– To nie na­rzę­dzie jest złe. To lu­dzie ro­bią­cy z niego taki, a nie inny uży­tek. Je­steś też prze­ciw­nicz­ką noży, bo poza ka­nap­ką można nimi jesz­cze zro­bić krzyw­dę? – spy­ta­łem. Czu­łem, że udzie­lił mi się jej bo­jo­wy na­strój. I nie byłem dumny z tego ba­nal­ne­go po­rów­na­nia, ale na szczę­ście prze­szło bez echa.

– Nie – od­po­wie­dzia­ła. – Ale przed sztucz­ną in­te­li­gen­cją ostrze­ga­no od sa­me­go po­cząt­ku. Jak po­ro­nio­ny ko­deks etycz­ny trze­ba mieć, by two­rzyć coś, co już z sa­me­go za­ło­że­nia może w któ­rymś mo­men­cie prze­jąć samo nad sobą kon­tro­lę?

– A stało się tak?

– Nie. Ofi­cjal­nie. Ale to ni­cze­go nie zmie­nia. I jak można po­dej­mo­wać de­cy­zje na wy­so­kich szcze­blach w opar­ciu o to, co pod­su­nie ci kom­pu­ter?

– Zanim po­ja­wi­ła się sztucz­na in­te­li­gen­cja ro­bio­no to samo – de­cy­zji nie po­dej­mu­ją i nigdy nie po­dej­mo­wa­li ci, któ­rzy naj­wię­cej wie­dzą, tylko ci, któ­rzy twier­dzą, że wie­dzą, komu mogą za­ufać. Wy­mie­ni­li­śmy tylko ludz­kich do­rad­ców na wir­tu­al­nych do­rad­ców wy­szko­lo­nych przez ludzi.

– I uwa­żasz, że to jest w po­rząd­ku?

– A dla­cze­go nie? Może nawet jest dzię­ki temu le­piej, bo sztucz­na in­te­li­gen­cja nie ma swo­je­go in­te­re­su, więc może być lep­szym, bez­stron­nym do­rad­cą.

– Na­praw­dę je­steś tak na­iw­ny? Może i ona sama nie ma in­te­re­su, ale mogą go mieć lu­dzie, któ­rzy ją two­rzą. Któ­rzy w taki, a nie inny spo­sób ją szko­lą, na ta­kich, a nie in­nych zbio­rach da­nych.

– Ale jaki to ma zwią­zek z tym, gdzie się znaj­du­je­my? – spy­ta­łem, nie mając do­bre­go kontr­ar­gu­men­tu.

– Być może nie ma żad­ne­go. A może jest klu­czo­we. Za­ga­pie­ni w ol­brzy­mi po­ten­cjał sztucz­nej in­te­li­gen­cji w ogóle nie pa­trze­li­śmy na kosz­ty, jakie się z tym wiążą. Nie mówię tu o pie­nią­dzach, tylko o za­so­bach. O mar­no­tra­wie­niu ener­gii na skalę, z jaką nigdy wcze­śniej nie mie­li­śmy do czy­nie­nia. Nigdy.

– A po­my­śla­łaś cho­ciaż raz, ile ist­nień ura­to­wa­ła sztucz­na in­te­li­gen­cja? O po­stę­pie, ja­kie­go do­ko­na­ła w me­dy­cy­nie. O wszyst­kich le­kach, które po­mo­gła opra­co­wać, o dia­gno­zach, któ­rych do­ko­na­ła szyb­ciej niż zdo­ła­li­by to zro­bić le­ka­rze? O tech­nicz­nych udo­sko­na­le­niach, dzię­ki któ­rym po pro­stu na świe­cie stało się bez­piecz­niej. Dzię­ki któ­rym udało się utrzy­mać przy życiu tak wiele osób?

– Tak, życie tak wielu zostało uratowane. Wi­dzia­łam ich – od­par­ła lodowatym tonem – w Pa­mięt­ni­kach wzdłuż drogi, którą tu przy­je­cha­li­śmy. Dobra ro­bo­ta.

Roz­mo­wa nie skoń­czy­ła się w tym miej­scu, ale szcze­rze mó­wiąc pa­mię­tam jej ciąg dal­szy jak przez mgłę. Zde­cy­do­wa­nie moc­niej wy­ry­ła się w mej pa­mię­ci krót­ka po­ga­węd­ka z Ko­bay­ashim, która miała miej­sce jesz­cze tego sa­me­go dnia. Był to spo­koj­ny i choć zdy­stan­so­wa­ny, to i po­god­ny facet koło czter­dziest­ki. Spy­ta­łem, jak to robi, że w tak okrut­nych cza­sach udaje mu się za­cho­wać opty­mizm. A przy­naj­mniej nie po­pa­dać w nie­szczę­śli­wość i zre­zy­gno­wa­nie.

Roz­ma­wia­li­śmy o tych, któ­rzy ode­szli. A wła­ści­wie o tych, któ­rych ode­sła­no. O mi­liar­dach ludzi, któ­rych naj­więk­szym prze­wi­nie­niem było to, że uro­dzi­li się nieco mniej in­te­li­gent­ni, spraw­ni czy zdro­wi.

– Cóż zna­czy śmierć? – za­py­tał.

Nie od­po­wia­da­łem i po chwi­li sam zde­cy­do­wał się kon­ty­nu­ować:

– Wy na Za­cho­dzie na śmierć pa­trzy­cie jak na ko­niec. Ewen­tu­al­nie, jeśli wie­rzy­cie w coś wię­cej, to jak na praw­dzi­wy po­czą­tek. Dla nas to po pro­stu etap przej­ścio­wy po­mię­dzy jed­nym a ko­lej­nym wcie­le­niem.

Wy­ja­śnił mi za­wi­ło­ści swo­jej wiary. Przed­sta­wił życie, które wy­my­ka się ramom jed­ne­go wcie­le­nia – życie, które cią­gnie się przez po­ko­le­nia. Prze­ko­na­niom, które do­da­wa­ły od­wa­gi jego przod­kom go­to­wym do po­peł­nie­nia sep­pu­ku i które nada­wa­ły w jego od­czu­ciu więk­szy sens tak sa­me­mu życiu, jak i śmier­ci, która po­zwa­la­ła za­cząć od nowa, gdy po­ja­wi­ła się taka po­trze­ba.

– Wie­rzysz, że po­wró­cą? – za­py­ta­łem, nie pre­cy­zu­jąc, kogo mam na myśli.

– Tak, to moż­li­we.

– I za­czną od po­cząt­ku, jesz­cze raz?

– Tak – po­wtó­rzył. – Re­start.

 

***

 

Kiedy piszę te słowa, sie­dzę w bun­krze bodaj już pięt­na­sty rok. Od dzie­wię­ciu nie wi­dzia­łem słoń­ca. Trzy­ma­ją nas pod po­wierzch­nią, bo na górze jest zbyt nie­bez­piecz­nie. Wspól­nie pró­bu­je­my na­pi­sać nowy roz­dział w hi­sto­rii na­sze­go świa­ta, a nie mo­że­my go nawet zo­ba­czyć. Mam tylko na­dzie­ję, że Tobie bę­dzie to dane.

To, że pod po­wierzch­nią jest bez­piecz­niej, wcale nie zna­czy, że jest ko­lo­ro­wo. Po­mi­mo usil­nych prób zbu­do­wa­na jed­nej, zwar­tej spo­łecz­no­ści, ta po­dzie­li­ła się na kilka obo­zów. Więk­szość z nich po­tra­fi ko­eg­zy­sto­wać, ale po­mię­dzy nie­któ­ry­mi pa­nu­je wro­gość. Zbyt wiele jest po­my­słów na przy­szłość. Zbyt wiele ma­rzeń i pla­nów, gdy oka­za­ło się, że w ogóle jest jakaś przy­szłość. Nie wiem, jak wy­glą­da to w in­nych bun­krach – mówią, że tak samo, ale to o ni­czym nie świad­czy.

Jeśli rze­czy­wi­ście je­stem tu już pięt­na­ście lat, to Ty mu­sisz mieć sie­dem. Wi­dzia­łem Cię tylko raz – zaraz po tym, jak się tu po­ja­wi­łeś. Od­se­pa­ro­wa­li nas, by upew­nić się, że wy­peł­nisz swoje za­da­nie. Żeby uczu­cie nie sta­nę­ło na dro­dze do re­ali­za­cji misji. Speł­nia­nia wyż­szych celów. Wiem, że mieli słusz­ność – przy­naj­mniej tak długo, jak chcie­li osią­gnąć to, co sobie za­pla­no­wa­li. Wi­dząc dzień po dniu Twój uśmiech nie był­bym w sta­nie za­gwa­ran­to­wać, że będę wy­star­cza­ją­co sta­now­czy, by wła­ści­wie Cię ukie­run­ko­wać. By nie po­zwo­lić Ci iść wła­sną drogą. Gdzieś pod­skór­nie czuję, że to nie jest dobra me­to­da, ale ste­ru­ją tym lu­dzie mą­drzej­si ode mnie. Przy­naj­mniej chciał­bym w to wie­rzyć.

Nie­mniej prze­dziw­ny to po­mysł, by ra­to­wać ludz­kość, od­czło­wie­cza­jąc ją. A może to wła­śnie ludz­kie żądze i emo­cje nie po­zwa­la­ją temu ga­tun­ko­wi prze­trwać? Nie wiem.

Nie wiem też, czy kie­dy­kol­wiek po­zwo­lą Ci to prze­czy­tać. Mam taką na­dzie­ję. I mama też. Po na­szej pierw­szej kłót­ni na temat sztucz­nej in­te­li­gen­cji prze­ga­da­li­śmy razem jesz­cze wiele dłu­gich nocy. Dys­ku­to­wa­li­śmy o wszyst­kim, coraz bar­dziej od­da­la­jąc się od tech­no­lo­gii, coraz głę­biej drą­żąc pełen prze­my­śleń tunel w po­szu­ki­wa­niu sensu życia. Te roz­mo­wy pod­trzy­my­wa­ły i do dziś pod­trzy­mu­ją mnie na duchu. Po­mo­gły mi od­na­leźć ten sens. Nawet jeśli jest tak da­le­ko… jeśli je­steś tak da­le­ko.

Mam na­dzie­ję, że je­steś szczę­śli­wy. I że dane Ci bę­dzie wyjść na po­wierzch­nię, by zo­ba­czyć pięk­no tej Ziemi. O ile coś tam jesz­cze w ogóle jest.