Recykling. Historia Szybownika

Nie broniłem się. Uznałem, że i tak nie mam nic lepszego do roboty. Na początku trochę tłumaczyłem, że jestem co najwyżej alter ego Poety, i to takim nieoczywistym, ale nie udało mi się przekonać Miasta. Uznało, że się kryguję i gorąco namawiało. I tak o mnie, to znaczy o Poecie, już nikt nie pamięta, więc to będzie dla mnie szansa (już mnie męczyło wyjaśnianie, że nie jestem tym, za kogo mnie ma). Ktoś zobaczy, zrobi zdjęcie, może się zainteresuje, przeczyta historię Wyjścia, a nawet sięgnie po wiersze. Machnąłem ręką. Dobra. Co mi tam?

Nie miałem wpływu na projekt i dobrze, bo brak mi kompetencji. Choć zapamiętałem to zdarzenie inaczej, muszę przyznać, że statuetka bardzo się udała. Odlał mnie, to znaczy nie mnie, ale symbol Wyjścia Poety, prawdziwy fachowiec. I w sumie jestem zadowolony. Dzieciaki mnie głaszczą, panie się uśmiechają. Robią sobie ze mną fotki. Naprzeciwko jest pedet, teraz zwany Renomą, więc dużo ludzi się kręci. Stanowisko jest sprzyjające, by przypomnieć o sobie. Nie mogę narzekać, choć czasami, nie powiem, bywa ciężko. Jakiś piesek mnie oszcza, czy pijus splunie na czapeczkę, ktoś oprze nogę, by zawiązać but, ale to są normalne koszty. Wiedziałem, na co się piszę, gdy przyjmowałem tę robotę krasnoludka.

A ja nawet nie jestem stąd. Trafiłem do tego zapyziałego miasta, mającego lata świetności już dawno za sobą, dość przypadkowo.

Nie wiadomo, po co uruchomili tanią linię kolejową. Może nasze władze (ciągle jeszcze czuję więź z ojczyzną) lub te tu wymyśliły sobie, że da obu stronom jakiś impuls rozwojowy? Zmobilizuje ludzi do podróży, poszerzy horyzonty, na których brak przynajmniej my wyspiarze nie mogliśmy przecież narzekać. A może, choć minimalnie, zrekompensuje szare życie i brak perspektyw? Nikt się od nas nigdzie nie ruszał, za cały sens życia każdy z mych rodaków uważał albo hodowlę owiec, albo łowienie ryb. Ani ci stąd, z tego miasta z gotyckim ratuszem, stojącym w rynku, którego architekturę podobno opiewa każdy szkolny podręcznik – niby który? – pytam, nie mieli ochoty do nas przyjechać. Nie, żeby nie interesowały ich inne światy. Po prostu do innych miejsc tęsknili, ciepłych i z dłuższymi dniami.

Inwestycja kosztowała olbrzymie pieniądze – tory, co rusz tunele drążone przez góry i takie pod morskim dnem, mosty z setkami filarów, przeprawy promowe, a to wszystko budowane w szalonym tempie, w niesprzyjających warunkach klimatycznych, nie wspominając już o przeszkodach natury politycznej i ciągłych pirackich atakach Farerów. Przenikliwe zimno, wilgoć, ciemno. I po co?

Nikt już nie pamięta, kto pierwszy rzucił ten szalony pomysł, który od razu pobudził wyobraźnię wszystkich wyspiarzy. Na początku podszedłem do przedsięwzięcia sceptycznie, by ostatecznie poddać się powszechnemu entuzjazmowi do tego stopnia, że kupiłem bilet na pierwszy kurs pociągu, czym pochwaliłem się wszystkim znajomym. Z zaskoczeniem dowiedziałem się, że byłem jedyny spośród tysiąca dwustu pięćdziesięciu sześciu mieszkańców.

Nikt poza mną tą trasą nie pojechał. Wiem, bo to sprawdziłem, szwendając się po składzie podczas kilkudniowej nudnej podróży. Pies z kulawą nogą po drodze nie wysiadł ani nie wsiadł. Byłoby trudno, bo pociąg nie zatrzymał się na żadnej pośredniej stacji. Może projekt nie przewidywał przystanków? Innym wytłumaczeniem była sprzedaż tylko jednego biletu, więc z ekonomicznych powodów takie zatrzymanie się rozpędzonego składu byłoby nieuzasadnione. Potem, już będąc w Mieście, kilka razy zajrzałem na dworzec. Wyczekiwałem turystów z mojej wyspy, którzy by do mnie dołączyli, ale nigdy się nie doczekałem. Do odjeżdżających pociągów również nikt nie wsiadał.

Zastanawiałem się, czy sensem utrzymywania tej linii była jakaś wymiana towarów. Tylko jakich? Nie mieliśmy, poza kiszonymi śledziami, niczego do zaoferowania i jedynie Szwedom opychaliśmy to paskudztwo, ale o ich kraj nasz pociąg nie zahaczał. Nam zaś Miasto oferowało jedynie wagony, i to nie te najwyższej jakości, tylko tak zwane odrzuty z eksportu, przynoszące wstyd fabryce, choć wykonane tak, że miejscowi przyjęliby je z pocałowaniem ręki. Niestety, poza tą jedną nie mieliśmy żadnych innych linii kolejowych, więc i te odrzuty na nic nam się mogły zdać.

Skończyły się fundusze i, co ważniejsze, znudziło mnie Miasto. Postanowiłem wrócić raz na zawsze do kiszenia śledzi i suszenia płatów halibuta. Pociągi na moją wyspę jeździły dość nieregularnie, nie trzymając się żadnych rozkładów. Ba! W rozkładach, ani tych wertykalnych, umieszczanych za szybami na peronach i w poczekalniach, ani na tych obracalnych tubach, służących spryciarzom z zacięciem do samodzielnego wyszukiwania informacji o połączeniach kolejowych, nie można było uświadczyć nazwy jedynej stacji, na której mi zależało.

– Panie, nikt tam nie jeździ. Nie opłaca się ustalać grafików. Pociąg jedzie, jak pasuje, wtedy, gdy nie koliduje to z innymi kursami. Przewozy towarowe mają tu pierwszeństwo. – Wielokrotnie słyszałem takie tłumaczenia.

Przyszedłem więc na chybił trafił, jak wielokrotnie wcześniej, gdy czekałem na przyjazd lub odjazd często po kilka godzin, by tym razem wyjść z roli obserwatora i wsiąść do pociągu, stając się dumnym pasażerem, wracającym po tułaczce do ukochanej ojczyzny. Miałem pecha. Akurat, gdy dotarłem na peron, mój pociąg odjeżdżał. Niewątpliwie na kolejny będę musiał poczekać wyjątkowo długo, ale na szalony bieg po peronie, by wskoczyć w ostatniej chwili do pociągu, nie zdecydowałem się. Rozsądnie. Mógłbym w razie czego liczyć jedynie na pamiątkową tablicę, ale to byłoby niepewne, bo co ja tam znaczę.

Poszedłem do informacji chyba tylko dla formalności, wiedząc, że i tak nie dowiem się niczego konkretnego.

– Przykro mi. To był ostatni kurs.

– Dziś?

– Wogle.

– Jak to wogle? Znaczy: w ogóle. No, że jak to?

– Ale o co pan pyta?

– No, jak to, o co? Pytam o następny pociąg do Ultima Thule.

– Nikt tym pociągiem nie jeździł. Władze zlikwidowały połączenie.

– Pani żartuje!

– W żadnym razie.

– To jak ja się tam dostanę?

– Leć pan samolotem.

– Co też pani? Ta linia to jedyne nasze połączenie ze światem. Proszę wezwać kierownika!

– Kierownika czego?

– Tej linii! – wypaliłem, ale po chwili naszły mnie wątpliwości. Czy linia ma kierownika? – A kierownik czego, może cokolwiek wiedzieć?

– Nie mam pojęcia, ale spróbuj pan pogadać z tamtym chudzielcem. – Pani w okienku wychyliła się i wskazała jakiegoś chłystka, który akurat opuszczał dworzec. Widziałem gościa na peronie, ale nie wyglądał mi na osobę poważną.

– A kto to?

– Za bardzo nikt nie wie, ale to on odprawiał pociągi. Nazywają go jakoś tak, że niby Podmiot Liryczny, w każdym bądź razie coś w ten deseń.

Nie wiedziałem, co robić. Pani z okienka, widząc moje wahanie, zaproponowała:

– To może kup pan bilet na Hel.

– Na Hel? Pociągiem?

– No przecież, że nie statkiem.

– Może innym razem – odpowiedziałem po chwili namysłu. – Spróbuję z tym Podmiotem. Dziękuję pani. Lecę.

– Leć, ptaszyno, leć!

Wybiegłem przed dworzec. Szedł Świerczewskiego. Było rano, szarówa jeszcze i wilgotno. Aura w każdym bądź razie, tfu, tfu, w każdym razie, nie sprzyjała, by tak się wyrazić… Jednym słowem: rozpacz.

Żadnych ludzi wokół. Poczułem dreszcze wywołane przenikliwym zimnem. Poruszał się powoli. Najwyraźniej nigdzie mu się nie spieszyło, a we mnie, przy zmniejszającym się dystansie, narastały wątpliwości co do sensu tej pogoni.

Doszedłem do niego, dopiero gdy skręcał w Świdnicką. I już miałem zapytać, ale uświadomiłem sobie, że nie wiem, o co. Co on, ten chudzielec, może mi powiedzieć? To, że odprawiał pociągi, nie znaczy, że cokolwiek wiedział na temat planów kolei państwowych. Czego mogłem się dowiedzieć na ten temat, to się dowiedziałem w dworcowej informacji. A poza tym, nie będę ukrywał, zawsze miałem jakąś nieśmiałość do rozmowy z ludźmi, którzy choć trochę ocierają się o władzę. Może ten Podmiot Liryczny wielkiej władzy nie miał, ale jednak decydował o ruchu pociągów, tych do Ultima Thule, a podobno, jak się później okazało, i niektórych podmiejskich. I jego waga ani sylwetka nie miały tu nic do rzeczy. Postawiłem kołnierz płaszcza, skurczyłem się w sobie i minąłem typa szybkim krokiem. Postanowiłem, że przemyślę zestaw pytań i pretensji (może po ulaniu żółci poczuję się lepiej), nabiorę odwagi i dopiero wtedy zagadam.

Po minięciu arkad schowałem się za kioskiem na placu Kościuszki. Kiepska to kryjówka, nie nadawała się do obserwacji, bo buda okrągła, przez co nie było jak wyjrzeć zza winkla. Wskoczyłem więc za rachityczne krzaki i kucnąłem. W takiej pozycji zwanej słowiańskim przykucem, no, wiadomo, głupio się wygląda, jak się nic nie robi, więc zdjąłem spodnie, by udawać sztajmesa w potrzebie. I cały ten poetycki sznyt, który chciałem nadać opowieści, szlag trafił.

Podmiot przeszedł obok, nie zwracając na mnie uwagi. Już miałem wstać i czym prędzej podciągnąć spodnie. Bałem się, że mnie przewieje i przeziębię nerki, ale Podmiot się zatrzymał, rozejrzał wokół. Wyciągnął wodę brzozową i napił się z buteleczki. Trochę nim zatrzęsło, zaraz jednak najwyraźniej poczuł się lepiej, bo zaczął nucić jakąś piosenkę.

Przebiegłem na drugą stronę ulicy, by niezauważonym popędzić w kierunku Rynku. Założyłem, że dam radę przygotować się do rozmowy, gdy minę operę, no, najpóźniej na wysokości Monopolu. Po drodze, ja to mam pecha, nadziałem się na rozbitą szybę. Ledwo utrzymałem równowagę, ale najgorsze, że narobiłem hałasu. Podmiot spojrzał w moim kierunku i uważnie się przyglądał. Między jednym a drugim sztachem sporta pociągnął łyk kosmetyku.

Co było robić? Plan, którego właściwie nie miałem, poszedł się paść. Trzeba było wymyślić coś innego. I zamiast planu, jak zagadać, musiałem wymyślić, na co stworzyć plan, a potem, jak go zrealizować. Problemy się piętrzyły, sprawy komplikowały, w głowie narastał mętlik. Wybaczcie, proszę. Nie potrafię konstruować ładnych wypowiedzi. Jestem tylko alter ego Poety i to takim nieoczywistym. A kto zrozumie, co taki poeta ma na myśli (podobno już samo pytanie jest głupie), nie mówiąc już o jego alter ego i to takim nieoczywistym? Szczerze mówiąc, z tym alter to też nie wiem, czy nie na wyrost się przedstawiam. Wykoncypowałem to, podsłuchując śpiewający Podmiot. Bo jeśli stwierdził, że rządzę wszystkim, to rozumiem, że jego światem, a więc w jego oczach jestem Poetą. A skoro Poetą nie jestem, choć w jego oczach jestem, to może chociaż (i tu wobec tylu „jestem” w jednym zdaniu waham, czy kontynuować) jestem jego, to znaczy Poety, alter ego.

Tak, kiepsko u mnie z klarownym artykułowaniem myśli, ale skoro się podjąłem wyjaśnienia, czemu to akurat mnie wynajęto do symbolizowania Wyjścia Poety, to brnę dalej.

Pierwotny plan upadł, a drugiego nie miałem, więc nie zrobiłem sobie przystanku przy Monopolu. Zatrzymał mnie dopiero koniec świata, usytuowany w Rynku. Rozejrzałem się spanikowany. Żadnych ludzi i jak dotrze tu Podmiot, to nie umknę jego uwadze. Nabierze pewności, że łażę za nim, a konsekwencji takiej konstatacji nie potrafiłem sobie wyobrazić. No, nie… Przeczuwałem kłopoty.

Ukryłem się w najbliższym sklepie z męską odzieżą. Stanąłem pośród regałów i wieszaków i kryjąc się w cieniu, spojrzałem przez okno wystawowe. Szedł powoli, obojętnie mijając wszystkie sklepy. Zatrzymał się dopiero przed witryną magazynu, w którym znalazłem schronienie. Zamarłem. Chwilę stał, wwiercając wzrok.

Czy rozpoznał we mnie tego łazika peronowo-dworcowego, może któregoś przechodnia mijającego go tuż przed arkadami, a może sztajmesa załatwiającego się na trawniku, czy też faceta wychodzącego przez szybę z Klubu Dziennikarza? Może. Może. A może po prostu przeglądał się w szybie niczym w lustrze? Patrzył na swoją zmęczoną, mimo młodego wieku, twarz.

Mam powody przypuszczać, że cierpiał na prozopagnozję.

Utkwiłem tu na lata. Podmiot Liryczny zniknął gdzieś z horyzontu, a ja włóczyłem się między końcem świata usytuowanym w Rynku a dworcem, bo, niestety, pociągów do Ultima Thule nie przywrócili. Kiedy w końcu zaproponowali mi tę robotę, to uznałem, że pewne doświadczenie mam. Już przecież wcześniej, co prawda tylko okazjonalnie, nie przejmując się zbytnio koniecznością zachowania ciągłości prezentacji sezonowych kolekcji odzieżowych, wynajmowałem się do roli manekina. Może to i nie to samo, ale kto może się pochwalić lepszym przygotowaniem. Poradzę sobie – uznałem.

Stoję teraz w wykroku, otoczony ościeżnicą niczym ramą obrazu. Obok leżą kawałki szkła. Podpisali: Szybownik. Ludzie nie kojarzą.