Niektóre liście muszą opaść

Do­łą­czy­łem do trupy „Va­rie­tes” w cza­sach jej naj­więk­szej świet­no­ści, kiedy słyn­ny Pan­ta­lo­ne prze­ży­wał swoje pięć minut chwa­ły. Do­strze­ga­łem po­dziw, jaki wy­wo­ły­wał wśród pu­blicz­no­ści, wy­ko­nu­jąc po­dwój­ne, po­trój­ne, a nawet po­czwór­ne salta na tra­pe­zach i fru­wa­jąc wy­so­ko ponad sceną, ni­czym anioł, choć w swym czar­nym ko­stiu­mie bar­dziej przy­po­mi­nał kruka. Wy­stę­pom to­wa­rzy­szy­ła mu­zy­ka, szyb­ka i gło­śna, do­kła­da­ją­ca swoje trzy gro­sze do at­mos­fe­ry. Moją rolą było roz­śmie­sza­nie pu­blicz­no­ści, kiedy pa­ra­do­wa­łem w za du­żych ciu­chach i bu­tach o dłu­go­ści kro­ko­dy­la, przy oka­zji żon­glu­jąc róż­ny­mi przed­mio­ta­mi, za­wsze na ko­niec lą­du­ją­cy­mi na mojej gło­wie, oczy­wi­ście ku ucie­sze wi­dzów. W tych ko­micz­nych wy­stę­pach to­wa­rzy­szy­ła mi czę­sto Mas­si­ma, przy­bra­na córka Pan­ta­lo­ne­. Za­opie­ko­wał się nią, gdy jej matka zmar­ła, choć tak na­praw­dę nie byli spo­krew­nie­ni. Trak­to­wał ją je­dy­nie jak gor­szą wer­sję swo­jej uko­cha­nej, która odzie­dzi­czy­ła wszyst­kie złe cechy po swoim bio­lo­gicz­nym ojcu, fajt­ła­pie, łącz­nie z wąt­pli­wą urodą. Wspo­mi­nał nam, że jest tak brzyd­ka, iż do ni­cze­go in­ne­go się nie na­da­je, jak tylko do tego, żeby inni się z niej śmia­li. Okrut­ne słowa, choć chyba nigdy nie wy­po­wie­dział ich w obec­no­ści Mas­si­my. Nie wiem, jak za­cho­wy­wał się wobec niej na osob­no­ści, lecz na co dzień trak­to­wał ją, tak jak resz­tę ze­spo­łu, z lek­ce­wa­że­niem i oschło­ścią. Jego per­fek­cjo­nizm spra­wiał, że wpa­dał w furię, gdy coś po­szło nie tak, a gdy wszyst­ko się udało i pu­blicz­ność na­gra­dza­ła nasze sta­ra­nia grom­ki­mi bra­wa­mi, zdo­by­wał się co naj­wy­żej na de­li­kat­ny uśmie­szek.

Mas­si­ma cią­gle krę­ci­ła się wokół nas, pró­bu­jąc sztu­czek z uwo­dze­niem, ale z re­gu­ły bez­sku­tecz­nie. Żaden z nas nie miał ocho­ty na­ra­żać się Pan­ta­lo­ne­. Od­cho­dzi­ła wtedy na­dą­sa­na i sia­da­ła na brze­gu rzeki, wpa­tru­jąc się w wodę i szu­ka­jąc wzro­kiem ryb, które cza­sa­mi tam­tę­dy prze­pły­wa­ły w dro­dze do nie­zna­nych tar­lisk. Ku­si­ło mnie by do niej po­dejść i na­wią­zać dia­log, kiedy to­wa­rzy­szy­ły jej je­dy­nie wła­sne myśli, ale wtedy na­tra­fia­łem na zło­wro­gie spoj­rze­nie jej ojca, więc od­pusz­cza­łem. Za­ka­zy­wał, że­by­śmy na­wią­zy­wa­li bliż­sze kon­tak­ty z Mas­si­mą, a ona tak bar­dzo po­trze­bo­wa­ła roz­mo­wy. Nie znała ni­ko­go poza nami, ni­g­dzie nie wy­cho­dzi­ła, prak­tycz­nie w ogóle nie opusz­cza­ła te­re­nu na­sze­go obo­zo­wi­ska, cza­sem je­dy­nie spa­ce­ro­wa­ła tro­chę po oko­li­cy, ale nie od­cho­dzi­ła da­le­ko. Śpie­wa­ła wtedy różne smut­ne pio­sen­ki w nie­zna­nym dla mnie ję­zy­ku, praw­do­po­dob­nie tym, któ­rym po­słu­gi­wa­ła się jej matka, oto­czo­na je­dy­nie przez przy­glą­da­ją­ce się jej z ukry­cia dzi­kie zwie­rzę­ta.

W końcu nad­szedł prze­ło­mo­wy, a za­ra­zem fa­tal­ny dzień, kiedy Pan­ta­lo­ne wy­ko­ny­wał jedno ze swo­ich po­pi­so­wych salt i po­peł­nił błąd, który kosz­to­wał go życie. Nie zła­pał drąż­ka i spadł tak nie­for­tun­nie, że skrę­cił sobie kark na oczach zszo­ko­wa­nej pu­blicz­no­ści, która po­cząt­ko­wo kla­ska­ła, nie­świa­do­ma tra­ge­dii, aż wresz­cie wszy­scy zro­zu­mie­li, co się stało. Pa­mię­tam, że mu­zy­ka urwa­ła się nagle, a ktoś krzyk­nął prze­raź­li­wie. Spoj­rza­łem w tam­tym kie­run­ku i do­strze­głem Mas­si­mę, wpa­tru­ją­cą się prze­ra­żo­nym wzro­kiem w arenę. Nie wiem, ja­ki­mi uczu­cia­mi da­rzy­ła swo­je­go przy­bra­ne­go ojca, gdyż nie przy­zna­ła­by się ni­ko­mu, co kryła w głębi serca, za­wsze la­wi­ro­wa­ła i przy­bie­ra­ła po­ciesz­ny wyraz twa­rzy, kiedy po­ru­sza­li­śmy temat jej re­la­cji ro­dzin­nych, lecz w tam­tym mo­men­cie mógł­bym ze stu­pro­cen­to­wą pew­no­ścią stwier­dzić, że był dla niej kimś naj­waż­niej­szym w życiu.

Po tym wy­da­rze­niu nasza trupa prak­tycz­nie prze­sta­ła ist­nieć. Czy na­praw­dę Pan­ta­lo­ne sta­no­wił tak ważne spo­iwo, że bez niego wszyst­ko się po­sy­pa­ło? Czy nikt nie dałby rady go za­stą­pić? Nie wiem, może cho­dzi­ło głów­nie o to, że po­czu­li­śmy strach przed wy­stę­pa­mi. Cze­ka­li­śmy tylko na sy­gnał, który spra­wi, że po­rzu­ci­my do­tych­cza­so­we życie i zaj­mie­my się czymś innym, istot­niej­szym.

Tam­te­go fe­ral­ne­go dnia nie­ofi­cjal­nie „Va­rie­tes” prze­sta­ło ist­nieć. Pró­bo­wa­li­śmy jesz­cze pre­zen­to­wać nasze po­pi­sy w kilku przed­sta­wie­niach, ale mu­sie­li­śmy znacz­nie zmie­nić pro­gram, co za­pew­ne nie spodo­ba­ło się pu­blicz­no­ści, na do­da­tek bra­ko­wa­ło nam cha­ry­zma­tycz­ne­go pro­wa­dzą­ce­go. Trze­ba przy­znać, że do tej pory wszy­scy sta­li­śmy w cie­niu wiel­kie­go Pan­ta­lo­ne i żaden z nas nie umiał go od­po­wied­nio za­stą­pić. Mas­si­ma zu­peł­nie się do tego nie nada­wa­ła, choć uwa­ża­li­śmy, że to ona po­win­na prze­jąć pa­łecz­kę po ojcu, ale w ciągu ko­lej­nych ty­go­dni tylko kryła się po ką­tach i pła­ka­ła, zu­peł­nie nie in­te­re­su­jąc się spek­ta­kla­mi. Mo­gli­śmy już z nią roz­ma­wiać bez żad­ne­go skrę­po­wa­nia, lecz nie chcia­ła ni­czy­je­go współ­czu­cia. Wresz­cie każdy po­szedł w swoją stro­nę i stra­ci­li­śmy ze sobą kon­takt.

Po la­tach spo­tka­łem Mas­si­mę, gdy wy­stę­po­wa­ła w nie­wiel­kim te­atrzy­ku re­wio­wym. Ku mo­je­mu zdzi­wie­niu znacz­nie się otwo­rzy­ła, zu­peł­nie nie przy­po­mi­na­ła tej ci­chej i nie­zdar­nej dziew­czy­ny, którą po­zna­łem w „Va­rie­tes”. Ja nie zmie­ni­łem się wcale, tak przy­naj­mniej my­śla­łem, do­pó­ki nie stwier­dzi­ła, że zro­bi­łem się strasz­nie oschły. Gdzież ten młody chło­pak, który roz­śmie­szał wi­dow­nię swo­imi po­tknię­cia­mi i słow­ny­mi żar­ta­mi? Wy­tknę­ła mi nawet tych kilka si­wych wło­sów, które dziw­nym tra­fem zna­la­zły się na mojej gło­wie.

Wy­bra­li­śmy się na krót­ki spa­cer po parku. Sta­ra­łem się nie wspo­mi­nać o wiel­kim Pan­ta­lo­ne, by nie przy­wo­ły­wać bo­le­snych wspo­mnień, lecz ku mo­je­mu zdzi­wie­niu sama na­wią­za­ła w roz­mo­wie do daw­nych cza­sów.

– Zu­peł­nie za­po­mnia­łam o ojcu. Wy­ma­za­łam go z pa­mię­ci. Nie pa­mię­tam już nawet jak wy­glą­dał. Masz może ja­kieś jego zdję­cie?

Od­par­łem, że nie. Co praw­da gdzieś po­śród bi­be­lo­tów na strysz­ku trzy­ma­łem stary pla­kat z jed­ne­go z na­szych wy­stą­pień, na któ­rym z pew­no­ścią był także Pan­ta­lo­ne, ale nie wspo­mnia­łem jej o tym. Nie chcia­łem od­grze­by­wać prze­szło­ści.

– Szko­da. Jak to moż­li­we, że ni­cze­go nie pa­mię­tam?

– Może pod­czas jed­ne­go z wy­stę­pów ude­rzy­łaś się w głowę? Mówią, że to cza­sem wy­wo­łu­je amne­zję.

– Nie, bar­dzo chcia­łam za­po­mnieć, aż w końcu mi się udało.

Za­trzy­ma­ła się pod drze­wem, pod któ­rym le­ża­ło kilka po­żół­kłych liści. Z ja­kie­goś po­wo­du opa­dły, choć do­pie­ro roz­po­czy­na­ło się lato. Wpa­try­wa­ła się w nie in­ten­syw­nie, wy­glą­da­ła na za­to­pio­ną w my­ślach. Przez kilka minut mil­cze­li­śmy, aż w końcu po­wie­dzia­ła:

– Nie­któ­re li­ście muszą opaść.

 Na po­cząt­ku wy­glą­da­ło to jak dziw­na alu­zja do wy­pad­ku jej ojca, ale potem wy­ja­śni­ła, że miała na myśli sie­bie.

– Za­wsze za­sta­na­wia­łam się, dla­cze­go mnie od­rzu­ca­cie. Czu­łam się po­twor­nie sa­mot­na. Z ojcem nie mogłam nor­mal­nie po­ga­dać, inne te­ma­ty niż praca i wiecz­ne do­sko­na­le­nie wy­stę­pów go nie in­te­re­so­wa­ły. Chcia­łam z wami roz­ma­wiać, ale wy cią­gle mnie lek­ce­wa­ży­li­ście. Od­wra­ca­li­ście się ple­ca­mi i nie chcie­li­ście, żebym uczest­ni­czy­ła w wa­szych kon­wer­sa­cjach. My­śla­łam, że coś ze mną jest nie tak, że przy­po­mi­nam taki uschnię­ty liść, któ­re­go drze­wo pró­bu­je się po­zbyć. To przez ojca, praw­da?

Po­ki­wa­łem głową. Zdzi­wi­ło mnie, że wcze­śniej tego nie od­kry­ła.

– Potem, gdy po­szłam wła­sną drogą, zro­zu­mia­łam wiele rze­czy, choć świa­do­mość tego, że je­stem tym po­żół­kłym li­ściem, który ni­ko­go nie ob­cho­dzi, to­wa­rzy­szy­ła mi przez cały czas. On po­nie­kąd znisz­czył moje życie. Po­zo­wał na per­fek­cjo­ni­stę, dla­te­go cią­gle cho­dził wście­kły, bo świat w swej na­tu­rze nie jest per­fek­cyj­ny. Do­bit­nie się o tym prze­ko­nał, gdy jego po­czu­cie do­sko­na­ło­ści wresz­cie go za­wio­dło.

Chyba po­wie­dzia­ła za dużo, bo lekko się spe­szy­ła. Stwier­dzi­ła, że musi wra­cać do domu. Na­pi­sa­ła coś na kar­tecz­ce i wrę­czy­ła mi ją. My­śla­łem, że zo­sta­wi­ła swój numer te­le­fo­nu, żebym mógł w przy­szło­ści się z nią skon­tak­to­wać, ale znaj­do­wa­ło się tam tylko jedno zda­nie.

In ogni tempo.

– Co to zna­czy? – za­py­ta­łem, ale gdy pod­nio­słem wzrok jej już nie było. Po­zo­sta­ły tylko li­ście, które roz­wiał wiatr.