Smak czy niesmak?

Smak czy niesmak?

 

 

 

Grupa Strażników Dobrego Smaku właśnie kończyła drugie śniadanie kiedy rozległa się syrena alarmowa. W pocie czoła wszyscy jak jeden mąż się uwijali i zakładali specjalne szturmowe odzienie. Opływowy kask w kształcie piłki do rugby sprawiał nieco idiotyczne wrażenie i każdy niemal kto napotykał na drodze strażnika dobrego smaku lekko się uśmiechał, oczywiście gdy ten nie patrzył. Nie mniej śmieszna była czerwona marynarka, która idealnie kontrastowała z żółtymi pantalonami i czarnymi skórzanymi butami. Całość uzupełniała gumowa pałka oraz pistolet, który wystrzeliwał naboje nazywane przez wtajemniczonych „pociskami nawróconych”.

Pięciu strażników wybiegła na plac przed Ministerstwem Dobrego Smakui wsiadło pospiesznie do czerwonego dużego samochodu. Pierwszą rzeczą jaka rzucała się w oczy gdy zerkało się na niego był umiejscowiony na dachu potężny głośnik, z którego zawsze wydobywała się muzyka poważna. Tym razem, na wyraźny rozkaz dyrektora do spraw muzycznych, pobrzmiewała uwertura do „Latającego Holendra” Richarda Wagnera. Sam dyrektor lubował się w takich osobistych ingerencjach. Gdy tylko do jego uszu dolatywał dźwięk syreny alarmowej przerywał swoje dotychczasowe zajęcie i wybierał utwór jaki ma być obecny podczas eskapady strażników. Najczęściej była to muzyka Wagnera, która wydawała się idealna na tego typu przedsięwzięcia.

A w środku panował niepokój pomieszany z podnieceniem. Zazwyczaj dwóch strażników wdawało się w jakąkolwiek dyskusję w trakcie jazdy. Reszta trwała w milczeniu

i czekała jak na wyrok. Od kolejnej akcji upłynęło niespełna dwie godziny. Szaleniec, który głosił pochwałę muzyki trance został przy skandującym tłumie zabity, ciało jego wywleczone na rynek i spalone. Wycie jakie wówczas miało miejsce można porównać z rykiem godowym łosia. Każdy chciał przebić się przez motłoch i ujrzeć świeżo palone ciało muzycznego heretyka.

Samym strażnikiem w Kraju Wysokiej Kultury nie łatwo było zostać. Aplikanci musieli wykazać się znakomitą znajomością sztuki, muzyki, literatury oraz filozofii. Ponadto mieli obowiązek pomyślnie przejść przez wszelkiej maści testy sprawności fizycznej. Na końcu każdy w zależności od wybranego działu kulturalnego malował obraz, komponował utwór, tworzył wiersz bądź pisał rozprawę filozoficzną na dowolny temat. Tak stawało się strażnikiem dobrego smaku, swego rodzaju policją Ministerstwa Dobrego Smaku.

A tymczasem samochód w blasku słońca pędził jak wystrzelona z łuku strzała.

– Co tym razem? – zapytał kierowca.

– Dostaliśmy zgłoszenie, że ktoś na Placu Czajkowskiego czyta jakiegoś harlekina. Trzeba to sprawdzić – odpowiedział jego towarzysz na przednim siedzeniu.

– Zawsze dziwił mnie ten brak wyobraźni i niesforność wobec postanowień Rady Najwyższej Ministerstwa Dobrego Smaku. Czy ci ludzie naprawdę myślą, że może istnieć w naszym kraju podrzędna literatura czy nikczemna muzyka? Szkoda, że jednym ruchem ręki nie można usunąć tego kulturalnego wrzodu i zaprowadzić raz na zawsze porządek. Czy zawsze ktoś musi się znaleźć, kto nie uznaje z góry narzuconych zasad? Jak można się przeciwko temu buntować? Nie rozumiem.

– Patrz na drogę.

– Cieszę się, że wszystko jest takie jasne i przejrzyste. Wiem co jest wysoką kulturą, co jest godne oka ludzkiego i co powinno być obiektem naszego zachwytu. Zdaję sobie sprawę z geniuszu Beethovena, Mozarta, Schuberta, Vonneguta, Faulknera, Dostojewskiego, van Gogha, Rembrandta czy Cézanne’a. Zachwycam się 9. Symfonią Beethovena. A w ogóle zauważyłeś, że cyfra „9” w muzyce symfonicznej jest jakaś mistyczna?

– Słuchałem trzech „dziewiątek”, Beethovena, Brucknera i Dvořáka

– Rada Najwyższa w poprzednim miesiącu wprowadziła obowiązek zachwytu nad 9. Symfonią Schuberta i Mahlera. Wiem, że któryś z mieszkańców wniósł petycję do Ministerstwa o uznanie jeszcze 9. Symfonii Szostakowicza, ale ta odrzuciła ją argumentując, że dzieło to jest frywolne i niepoważne.

– Ale sam Szostakowicz nie widnieje przecież na liście zakazanych kompozytorów.

– Oczywiście, że nie. Jego 7. Symfonia Leningradzka do dnia dzisiejszego pieści moje uszy.

Po dotarciu na Plac Czajkowskiego wszyscy strażnicy wysiedli z samochodu w poszukiwaniu podejrzanego. Nikt nie zwrócił ich szczególnej uwagi. Żaden z przechodniów też nie podszedł do nich ani nie zagadnął. Zdarzało się to bardzo rzadko. Z reguły gdy strażnicy przybywali na miejsce, motłoch jak szalony bił się o pierwszeństwo, aby wskazać im kulturalnego zwyrodnialca.

Alarm okazał się fałszywy. 20 – minutowa penetracja Placu Czajkowskiego nie przyniosła pożądanego skutku. Nie pozostało nic innego jak zawrócić do Ministerstwa i czekać na kolejny sygnał do wyjazdu.

Sam Kraj Wysokiej Kultury stanowi istne przedmurze kulturalne na świecie. To niewielkie państwo stanowi bardziej miasto-państwo, coś na kształt starożytnych greckich polis. To ono ustala co jest ważkie a co miałkie. Za opokę rządów w państwie uchodzi Ministerstwo Dobrego Smaku. Jego główny organ, Rada Najwyższa, debatuje nad poziomem i wartością duchową danego utworu. Rada zbiera się co miesiąc chyba, że pojawi się jakaś nagląca sprawa, wtedy posiedzenia zbierają się częściej. Na zebraniu, któremu przewodniczy sam minister, notabene druga po prezydencie osoba w kraju, uchwala się ustawy, które oprócz oczywistej pogardy dla wszystkiego co nikczemne, zawierają w sobie także indeks autorów, których utwory są godne ludzkiej uwagi. Pod każdym autorem i jego dziełem widnieje pisany ręką dyrektora do spraw muzycznych komentarz. Ustawy ukazują się po dzień dzisiejszy w „Dzienniku Kulturalnym”. Na szczególną uwagę zasługuje ostatni wpis dyrektora na temat I Koncertu Fortepianowego b-moll Wilhelma Stenhammara. Koncert ten jest skandynawskim uduchowieniem mroku, tajemniczości i magii. Pozorny chłód rozpala serca do gorąca i każe im w pełni kosztować ten żar. Potęga jego już od pierwszych taktów wznosi nas na emocjonalne wyżyny czemu nietrudno ulec. Trwać w nieskończoności. Oto jego przesłanie.

Ustawa oddziela to co jest do akceptacji i to co jest przeznaczone do zachwytu czy pogardy. Utwory wrzucane są do tych trzech worków. Zdecydowanie najcięższy jest worek trzeci, pełen niegodziwych wytworów błądzącej ludzkiej wyobraźni. Pozornie najłatwiej ma się rzecz z muzyką. Każdy utwór, który nie reprezentuje muzyki poważnej, z urzędu jest uznawany za gorszący i nie mający prawa bytu.

Po przyjeździe do Ministerstwa Dobrego Smaku strażników powitał sam minister. Akurat przechadzał się po placu, zamyślony. Towarzyszyło mu dwóch osobistych ochroniarzy.

Co zrobić z tą 8. Symfonią Beethovena – pomyślał. Strasznie mu się podobała, jednak nie zaobserwował w niej żadnych rewolucyjnych idei. Zmienić jej status? Czy było to dzieło nad którym należy się zachwycać czy tylko akceptować? Oto było pytanie.

– Witajcie. Jak obława? Udana? – zapytał minister.

– Fałszywy alarm. Ostatnio zdarzają się nad wyraz często – odpowiedział nieco podenerwowany kierowca.

– Myślę o Beethovenie.

– Co z nim?

– Co ciekawe, jego symfonie „nieparzyste” są uznane za wielkie. Wyjątkiem jest 6. Symfonia „Pastoralna”, której wprowadzenie do kanonu piękna zawdzięczamy mojemu poprzednikowi. Zastanawiam się nad poszerzeniem tego gremium.

– Co dokładnie ma Pan Minister na myśli?

– 8. Symfonia. Znam ją od dawna a dopiero wczoraj zobaczyłem w niej coś więcej niż tylko „ósemkę” Beethovena. Uderzyła mnie zwłaszcza pierwsza część Allegro vivace e con brio. Te molowe fragmenty są naprawdę poruszające. Czy to nie św. Tomasz pisał, że pulchra sunt qua visa placent ?

– Znam tę symfonię, ale jakoś nigdy się do niej całkowicie nie przekonałem, może się przekonam.

– Dobrze zagrana może naprawdę chwycić za serce.

– Bardzo wiele zależy od samego wykonania. Ostatnio byłem na koncercie, w którym grana była 4. Symfonia Brucknera Es-dur

– Ach…Romantyczna.

– W rzeczy samej. Gdybym nie znał jej wcześniej nie spodobałaby mi się. Ale to było zagranicą a nasi sąsiedzi nie umieją nadać symfoniom Brucknera tej siły, jaka w nich drzemie. Nie potrafią dostatecznie wyeksponować tej potęgi dętych blaszanych. Gdy tak sięgam pamięcią wstecz przypomniało mi się kapitalne wykonanie 8. Symfonii Brucknera przez muzyków Filharmonii Krajowego Szczęścia.

– Apokalipsa ! 8. Symfonia Brucknera dopiero za mojej kadencji została uznana godną zachwytu a jej interpretator włączony w poczet krzewicieli muzycznego ducha.

– Pamiętam Panie Ministrze. Hmm, nie wiem czy mogę.

– Słucham.

– Z tego co się orientuję 25., 29., 31., 35., 36., 38., 40., oraz 41. Symfonia Mozarta widnieją jako dzieła najwyższe, a ja ostatnio doznałem prawdziwego zachwytu słuchając z żoną jego 24. Symfonii.

– Mówi Pan o tym zdziecinniałym utworku, który nie ma za grosz przełomowych muzycznych rozwiązań harmonicznych i brzmieniowych?

– Czy to nie Pan cytował św. Tomasza, że „Piękne jest to, co ujrzane się podoba”?

– Owszem. Oczekuje Pan ode mnie, żebym wniósł wniosek o uznanie 24. Symfonii Mozarta do kanonu dzieł najwyższych?

– To byłby swego rodzaju hołd oddany temu genialnemu kompozytorowi.

– Jego geniusz w 24. Symfonii chyba zrobił sobie wolne. Podobnych przykładów jest cała masa. Osobiście nie mogę uwierzyć, że taki Beethoven mógł skomponować tak słabą uwerturę jak „Zwycięstwo Wellingtona, czyli bitwa pod Vittorią”. Podobnie rzecz ma się z Wagnerem. Jego Symfonia C-dur jest tak żałosna, że nie dziwię się Mendelssohnowi, że nie raczył nawet odpowiedzieć mu listownie na zapytanie, co sądzi o tym dziele.

– Ja bym mu chociaż odesłał partyturę.

– Hah. Ja także.

Rozmowa pewnie trwała by wciąż w najlepsze, gdyby nie przerwała jej gwałtownie syrena alarmowa. Znów czterech strażników zerwało się na równe nogi i ruszyło w stronę samochodu. Kierowca, który gaworzył sobie z ministrem pierwszy wsiadł do auta i czekał na resztę, która korzystając z chwili przerwy pożywiła się resztkami drugiego śniadania. Gdy ci wsiedli samochód ruszył z piskiem opon i skierował się w stronę ul. Jesienina. Zabrzmiała uwertura „Faust” Wagnera. Dyrektor do spraw muzycznych nie próżnował. Zgłoszenie, jakie Ministerstwo właśnie otrzymało dotyczyło jednego obywatela, który okazał się był przemytnikiem zakazanej literatury. Celnicy przyłapali go na granicy z Krajem Liberalnym. Skala przestępstwa była poważna. W przypadku tak znaczących przestępstw kara mogła być tylko jedna. Śmierć i spalenie na Rynku w obecności tłumnie zgromadzonych gapiów. Procedury były wszędzie podobne. W przypadku lżejszych przestępstw strażnicy docierali na miejsce, zabierali podejrzanego na rynek i tam na okres 12 h wystawiali zakutego w kajdanki na widok publiczny. Każdy z przechodniów mógł takiego delikwenta opluć, poniżyć czy uderzyć. Los tego człowieka znajdował się wówczas w rękach obywateli. Przywiązany do drewnianego pala mógł liczyć tylko na litość mieszkańców Kraju Wysokiej Kultury. W najdelikatniejszych przypadkach prowodyr zepsucia kończył z połamanymi żebrami czy podbitymi oczyma. Do mniej karalnych wykroczeń należała zwykła rozmowa na tematy kulturalne trzeciego rzędu. W świadomości mieszkańców podrzędna twórczość nie istniała i nigdy nie powstała. W takim przeświadczeniu funkcjonowało całe społeczeństwo a jego wyrzutkowie pozbawiani byli podstawowych praw człowieka.

Strażnicy Dobrego Smaku po przybyciu na miejsce skierowali się w stronę przejścia granicznego. Celnicy przetrzymywali tam podejrzanego o przemyt obywatela Kraju Wysokiej Kultury. Okazał się nim być 35-letni mężczyzna. Zakuty w kajdanki stał bezradnie oparty o ścianę. Pod lekkim uśmieszkiem próbował ukryć niepokój. Jego życie właśnie zataczało ostatni krąg. Nie wypowiedziawszy ani jednego słowa podszedł do niego kierowca strażniczego samochodu i wystrzelił z pistoletu między oczy. Krew gęstym strumieniem zalała ulicę. Na ścianie pojawiła się czerwona impresjonistyczna plama. Egzekucję zdążyło obejrzeć kilkanaście osób. Prawdziwy spektakl miał zacząć się dopiero na rynku. Ciało delikwenta załadowano pospiesznie do samochodu. Bagażnik był brudny od krwi. Nie czyszczono go tego dnia. Tymczasem w samochodzie panował radosny nastrój.

– Ale go załatwiłeś. Ciekawe co próbował przemycić – z wyraźnie radosnym uniesieniem rozmowę zaczął jeden ze strażników, jeden z dwóch, którzy się odzywali.

– Pewnie jakiegoś Coelho albo Cobena. Miał to wypisane na twarzy. – z pogardą odparł kierowca.

– To musi być jakoś bardzo opłacalne skoro tak ryzykują. Nie mogę dać wiary, że robią to tylko w celach czytelniczych.

– Ja też nie, chociaż z drugiej strony, zakazany owoc lepiej smakuje.

– I jak znakomicie się sprzedaje.

– Co racja to racja. A tymczasem nie mogę się już doczekać przedstawienia na Rynku. Te tłumy zawsze działają na mnie pobudzająco. Czuję się wtedy jakbym grał w jakimś piekielnym misterium. Być aktorem w tym widowisku to dopiero przeżycie. Już widzę to zbieranie chrustu na Placu Głównym. Cały Rynek wypełniony po brzegi jak publiczność w kinie na ekranizacji dzieł Puszkina. Wszyscy skandują motto Kraju Wysokiej Kultury. „czytaj, słuchaj, pisz i drukuj i do końca życia się edukuj”. Główny aktor przedstawienia układany jest na stosie. Jest całkowicie obnażony. Odarty z ducha. Ale się rozmarzyłem a robota czeka.

Po tych słowach zapadła grobowa cisza porównywalna ze skupieniem sportowca przed finałowym biegiem. Wszystko jakby zamarło. Grała tylko cisza. W milczeniu tym wszyscy dotrwali do przyjazdu na Plac Główny. Wyniesiono ciało i ułożono je na bruku koło samochodu. Pierwszy odezwał się kierowca.

– Widzisz co się dzieje gdy przyjeżdża pojazd ministerstwa z muzyką Wagnera w tle?

– Ludzie wiedzą.

– I nie mogą się doczekać. Widzę, że wciąż się schodzą. Dobrze, że nasze państwo jest tak małe. Wszystko jest na wyciągnięcie ręki. Chcesz szybko kupić chleb wychodzisz do pobliskiego sklepu i wychodzisz z tym po co przyszedłeś. Gdy chcesz obejrzeć płonącego heretyka, słuchasz z oddali dochodzącego Wagnera, wychodzisz na plac i upajasz się widokiem zwęglonego, spalonego ciała. Chleba i igrzysk.

– Jak myślisz, będzie obecny minister?

– Nie sądzę. Pewnie jego głowę zajęły myśli o Beethovenie. Zresztą dawno już nie widziałem go obecnego na auto-da-fé.

Obywatele, gdy tylko usłyszeli dochodzącego „Lohengrina” pospiesznie zaczęli znosić chrust z pobliskiego parku. Zawsze było go pod dostatkiem. Gdyby stał się on przedmiotem handlu i można by było go eksportować zagranicę Kraj Wysokiej Kultury stałby się mocarstwem. A bezładny truposz leżał sztywny na ziemi. Nikt się nim nie zajął. Po co miałby się ktoś interesować człowiekiem odpowiedzialnym za przemyt podrzędnej literatury? W opinii reszty spotkała go zasłużona kara. Gdy chrustu zebrano już dostatecznie dużo czterech strażników dobrego smaku zabrało się do transportu ciała. Ułożono go pedantycznie na stosie drewna. Ktoś przyniósł własną benzynę i polał nią martwego mężczyznę. Strażnicy mogli w tych sprawach liczyć na pomoc mieszkańców. Każdy chciał być czynnym uczestnikiem programowych idei Ministerstwa Dobrego Smaku. Gdy cały kanister został już zużyty kierowca wyciągnął zapałkę jak w Koloseum cesarz wyciągał decydujący o przyszłości gladiatorów kciuk, zapalił ją i upuścił na ciało heretyka. Całość błyskawicznie ogarnął ogień. Tłum wiwatował. Spalenie jednego złoczyńcy na rynku było znakomitą odskocznią od nieuchronności rutyny życia doczesnego. Gdy przedstawienie już dogorywało i kurtyna jeszcze nie opadła, motłoch zaczął się rozchodzić. Dla nich przedstawienie było już skończone. Tłum nasycił swoje atawistyczne pożądanie.