"Zapłata" Philip K. Dick

Z wypowiedzi głównych bohaterów można wywnioskować, że akcja opowiadania rozgrywa się w pierwszej połowie XXI wieku, prawdopodobnie w latach dwudziestych. Jest to okres nieograniczonej władzy Rządu oraz głównego organu wykonawczego – Tajnej Policji. Czasy, w których jednostka społeczna utraciła swoje prawa i do łask powróciła maksymalna kontrola obywateli. Philip K. Dick nie podaje konkretnych czynników, które doprowadziły do takiego, a nie innego wglądu systemu społeczno-politycznego. Niemniej można domyślić się, że ma to związek z rozwojem kapitalizmu i podziałem wpływów w społeczeństwie między władzę państwo wą i wielkie korporacje. Człowiekowi, jako jednostce funkcjonującej w owym społeczeństwie została przydzielona rola biernego obserwatora.

Postacią pierwszoplanową jest Jennings, mechanik, którego poznajemy w momencie, gdy kończy dwuletnią współpracę z firmą Rethrick Construction. Zgodnie z kontraktem za wykonane zadanie otrzymał kilka drobiazgów (dokładnie: magnetyczna karta kodowa, bilet, kwit nadania paczki, długi kawałek cienkiego drutu, połówka żetonu do gry w pokera, zielony pasek materiału, żeton na autobus) oraz niespodziewany bonus: brak wspomnień z ostatnich dwóch lat. Bohater nie załamuje się jednak, wręcz przeciwnie. Postanawia za wszelką ceną dowiedzieć się, dlaczego został tak, a nie inaczej potraktowany. Działania podejmowane przez Jenningsa stanowią główny wątek opowiadania. Philip K. Dick ukazał człowieka zaszczutego, oszukanego, ale jednocześnie nie tracącego wiary. Zdanie: „Wiara to coś, czego nigdy nie powinno się tracić", może uchodzić za myśl przewodniąZapłaty.

Do stylu pisarskiego Philipa K. Dicka trudno mieć zastrzeżenia. Jeżeli chodzi o tempo akcji to powiedziałbym, że opowiadanie wpisuje się w model powieści sensacyjnej. Dynamiczna akcja, ciekawi bohaterowie i intryga w tle. Walory tekstu docenił między innymi John Woo, który przeniósł Zapłatę na ekrany w 2003 roku, a w głównych bohaterów wcielili się Ben Affleck, Aaron Eckhart oraz Uma Thruman.

Zapłata to historia człowieka, który wierzy, że może wszystko. Osoby, która nie poddaje się, ale wytrwale dąży do celu. Philip K. Dick pokazuje, że wiara i cierpliwość znaczą w życiu bardzo wiele. Tłumaczy, że przede wszystkim dzięki tym cechom jednostka jest w stanie ostatecznie wyrwać się z narzuconych jej schematów Przełamać istniejące bariery, a nawet dzięki wielkim zrywom społeczeństwa (czytaj: dzięki rewolucjom) przeciwstawiać się istniejącemu porządkowi.