Etos

Czas już odejść.

Ta myśl re­zo­no­wa­ła w mojej gło­wie, lecz nie mia­łem za­mia­ru ulec. Sie­dzia­łem na omsza­łym gła­zie po­śród ogrom­nej po­ła­ci trawy i chwa­stów. Było wil­got­no i prze­raź­li­wie zimno, a ja wciąż tkwi­łem w bez­ru­chu. Otę­pie­nie, stu­por…

Ktoś kie­dyś po­rów­nał życie do po­dró­ży. Zgo­dził­bym się z tym, ale pod wa­run­kiem spre­cy­zo­wa­nia po­ję­cia. Życie to wę­drów­ka, nie­ustan­ne prze­miesz­cza­nie, uciecz­ka… Fuga dy­so­cja­cyj­na. Per­ma­nent­ne omi­ja­nie pro­ble­mów, za­nu­rza­nie się w nie­ist­nie­ją­ce świa­ty, ode­rwa­nie od fi­zycz­nej na­tu­ry.

Przy­ją­łem to z uśmie­chem.

Czę­sto tak po pro­stu za­sty­ga­łem i ga­pi­łem się w punkt, roz­wa­ża­jąc wsze­la­kie spra­wy, smut­ne lub we­so­łe. Za­wsze jed­nak otu­la­ła mnie jakaś nie­wi­dzial­na po­wło­ka ze szczę­ścia i sa­mo­za­do­wo­le­nia. Zna­la­zły­by się isto­ty, ludz­kie czy też nie, które uzna­ły­by to za prze­jaw głu­po­ty lub płyt­ko­ści, zu­peł­nie jak­bym miał na to ja­ki­kol­wiek wpływ. A ja byłem po pro­stu ra­do­snym osob­ni­kiem. Mo­głem uro­dzić się w znacz­nie gor­szej epoce.

Mi­ja­ły mi­nu­ty i go­dzi­ny, aż w końcu zna­lazł mnie Juh­ras, kowal z po­bli­skiej wio­ski, w któ­rej mia­łem oka­zję prze­by­wać przez kilka dni. Pro­sił o pomoc przy po­szu­ki­wa­niu syna, który zgu­bił się pod­czas za­ba­wy na świe­żym po­wie­trzu.

– Po co miał­byś w ogóle to robić? – za­py­ta­łem, nieco podi­ry­to­wa­ny wy­rwa­niem z chłod­ne­go transu. – Mógł­byś ni­czym się nie przej­mo­wać i żyć swo­bod­nie, a wy­bra­łeś eg­zy­sto­wa­nie na pra­daw­ną, uciąż­li­wą modłę. W imię czego? Fał­szy­we­go sensu bycia? Po­ku­to­wa­nia za grze­chy przod­ków?

– Cho­dzi o wy­zwa­nie – od­parł kowal. – Tam, na ze­wnątrz, wszyst­ko jest pro­ste. W ciągu mgnie­nia oka po­zna­jesz wszyst­kie re­gu­ły rzą­dzą­ce rze­czy­wi­sto­ścią, utrzy­ma­nie bytu nie sta­no­wi żad­ne­go wy­sił­ku. Jezus stał się czło­wie­kiem, by przez swą mękę od­ku­pić lud Boży, choć mógł­by usu­nąć całe zło jed­nym ski­nie­niem palca. Ważny jest nie cel, tylko spo­sób jego wy­ko­na­nia.

Teatr. Ogrom­ny, pa­te­tycz­ny teatr.

Juh­ras nawet nie był żywym or­ga­ni­zmem. Chyba przed­sta­wił się jako sztucz­na in­te­li­gen­cja, już nie pa­mię­tam. Typ świa­do­my, ma się ro­zu­mieć. Nie bez­dusz­ny pro­gram ob­słu­gu­ją­cy ogni­wa ter­mo­ją­dro­we czy ukła­dy pod­trzy­my­wa­nia życia dla zlep­ku ami­no­kwa­sów ga­tun­ku Homo sa­piens, któ­re­mu ja­kimś cudem udało się ostać w tej wro­giej cza­so­prze­strze­ni na­je­żo­nej roz­bły­ska­mi gamma i in­ny­mi nie­przy­jem­ny­mi zja­wi­ska­mi. Tamte AI można było po­rów­nać co naj­wy­żej do młot­ka, który wie, gdzie ma wbi­jać gwoź­dzie, żeby zro­bić stół, i sa­me­mu wy­ko­nu­je tę czyn­ność, a nawet po­tra­fi uczyć się two­rzyć nowe ro­dza­je mebli. Ni­cze­go nie kwe­stio­nu­je i nie bun­tu­je się prze­ciw­ko wła­ści­cie­lo­wi, w końcu jest tylko na­rzę­dziem. Tacy jak ten kowal są w sta­nie za­da­wać py­ta­nia, czuć, roz­my­ślać.

Pro­blem w tym, że w praw­dzi­wym świe­cie nie było już za bar­dzo nad czym. Cy­wi­li­za­cja zgłę­bi­ła wszel­kie taj­ni­ki nauki, za­do­mo­wi­ła się w każ­dym za­kąt­ku ko­smo­su, za­czę­ła wy­ko­rzy­sty­wać wszyst­kie do­stęp­ne za­so­by. Cała ener­gia do tej pory spo­żyt­ko­wa­na na za­pew­nie­nie wa­run­ków do ist­nie­nia mogła zo­stać wło­żo­na w coś in­ne­go.

Roz­wój sfery spi­ry­tu­al­nej.

Część wciąż na próż­no szu­ka­ła Boga i magii w fi­zycz­nym uni­wer­sum. Po­zo­sta­li po­sta­no­wi­li oszu­kać sie­bie tech­no­lo­gią. Po­wsta­ły setki wir­tu­al­nych Ziemi, Nieb, Pie­kieł, Czyść­ców. Kom­pu­te­ry pom­po­wa­ły do neu­ro­nów i al­go­ryt­mów sztucz­ne wizje życia. Wy­śnio­ne przez wiel­kich wiesz­czów lub zran­do­mi­zo­wa­ne. Zbli­żo­ne do praw­dzi­we­go wszech­świa­ta albo kom­plet­nie nie­lo­gicz­ne.

Twój wybór.

Jedni chcie­li cał­ko­wi­cie się za­nu­rzyć i pod­dać su­ro­wym pra­wom prze­ży­cia, tak jak Juh­ras. Inni, na przy­kład ja, wo­le­li za­cho­wać od­ręb­ność i uczest­ni­czyć w tym przed­sta­wie­niu z pewną re­zer­wą bez­pie­czeń­stwa. Je­że­li kowal nie zjadł, umie­rał. Ja nawet nie mu­sia­łem prze­by­wać w tej kon­kret­nej sy­mu­la­cji, mo­głem wy­brać sobie ja­ką­kol­wiek inną, albo nawet żadną. Nie­któ­rym po pew­nym cza­sie ode­chcie­wa­ło się wszyst­kie­go, i do­ko­ny­wa­li sa­mo­uni­ce­stwie­nia, ro­biąc miej­sca dla no­wych or­ga­ni­zmów i pro­gra­mów po­wsta­ją­cych nie wia­do­mo po co.

Może z mi­ło­ści?

Juh­ras zre­zy­gno­wał z prób na­kło­nie­nia mnie do udzia­łu w po­szu­ki­wa­niach i od­szedł, na­wo­łu­jąc dziec­ko. Znik­nął gdzieś we mgle spo­wi­ja­ją­cej łąkę. Osta­tecz­nie zde­cy­do­wa­łem się mu pomóc. W końcu mu­sia­łem czymś uroz­ma­icać mo­no­ton­ne chwi­le. Zla­złem z głazu i po­dą­ży­łem za gło­sem ko­wa­la.

Wkrót­ce sztucz­na in­te­li­gen­cja po­na­gla­na przez rów­nie sztucz­ny in­stynkt ro­dzi­ciel­ski od­da­li­ła się ode mnie na tyle, że nie byłem w sta­nie zlo­ka­li­zo­wać jej w żaden spo­sób. In­nych wie­śnia­ków też ani śladu. Błą­dzi­łem przez dłuż­szą chwi­lę w po­strzę­pio­nych kłę­bach pary, aż w końcu wy­lą­do­wa­łem w ru­inach nie­wiel­kiej świą­ty­ni po­ło­żo­nej na skra­ju dę­bo­we­go lasu.

Banał.

Wszyst­kie znaki na nie­bie i ziemi wska­zy­wa­ły, że zaraz od­naj­dę tru­chło chłop­ca zma­sa­kro­wa­ne przez jakąś prze­klę­tą isto­tę. Tak dzia­ło się za­wsze w tych śmiesz­nych, fan­ta­stycz­nych sy­mu­la­cjach peł­nych bogów i de­mo­nów. Wyż­szy cel, kon­fron­ta­cja dobra ze złem, pięk­na i wznio­sła. Etos, patos, etos…

Nie zna­łem nawet imie­nia malca, bym mógł go we­zwać. To po­wo­li za­czy­na­ło się robić ża­ło­sne, a wręcz śmiesz­ne. Może po­wi­nie­nem wresz­cie wy­lo­go­wać się do rze­czy­wi­ste­go świa­ta i brać udział w wal­kach ro­bo­tów, albo od­wie­dzić wszyst­kie sko­lo­ni­zo­wa­ne pla­ne­ty i otrzy­mać od­zna­kę Ga­lak­tycz­ne­go Tu­ry­sty? W realu przy­naj­mniej nie było wszech­obec­nej at­mos­fe­ry za­kła­ma­nia.

Okrą­ży­łem bu­dow­lę i zna­la­złem wyrwę w murze, przez którą wsze­dłem do środ­ka.

Przed oł­ta­rzem ja­kie­goś bó­stwa – spo­tka­łem ich już tyle, że nie mia­łem prawa pa­mię­tać wszyst­kich – klę­czał chło­piec o ja­snych wło­sach i nie­bie­skich oczach. Mam­ro­tał coś pod nosem i upar­cie wpa­try­wał się w rzeź­bę przed­sta­wia­ją­cą gryfa.

– Co ty tu ro­bisz? – za­py­ta­łem. – Je­steś synem Juh­ra­sa?

– Odzie­dzi­czy­łem po nim po­ło­wę cha­rak­te­ry­styk, więc chyba tak – od­par­ło dziec­ko.

Czyż­by już do­wie­dzia­ło się o tym, że tkwi w wir­tu­al­nej sy­mu­la­cji? Za­czą­łem wołać ko­wa­la i in­nych miesz­kań­ców osady. Zguba zna­le­zio­na, za­da­nie wy­ko­na­ne, skoń­czo­na szop­ka.

– Nie usły­szy cię. Nie taka jest wola Pana.

Smar­kacz wciąż gapił się na bożka. W jego za­cho­wa­niu było coś nie­po­ko­ją­ce­go, lecz lęk dawno stał się dla mnie uczu­ciem fał­szy­wym, jak wszyst­ko inne, czego do­świad­cza­łem.

To może być cie­ka­we.

– A jaka jest wola Pana? – chcia­łem się do­wie­dzieć.

– Po­ka­żę ci.

Chło­piec wstał i mach­nął ręką, dając wy­raź­nie znać, abym kro­czył za nim. Wy­gra­mo­li­li­śmy się na ze­wnątrz. Całe oto­cze­nie wy­glą­da­ło zu­peł­nie ina­czej niż wcze­śniej. Przy­po­mi­na­ło ob­ra­zy ge­ne­ro­wa­ne przez sieci neu­ro­no­we z po­cząt­ku dwu­dzie­ste­go pierw­sze­go wieku. Wszę­dzie było pełno oczu i nie­re­gu­lar­nych otwo­rów. Ga­łę­zie drzew for­mo­wa­ły się w pyski zwie­rząt, li­ście zmie­nia­ły się w zęby i pióra. Ko­lo­ry zle­wa­ły się ze sobą, kształ­ty spo­wi­ja­ła po­strzę­pio­na ob­wód­ka. Bodź­ce wi­zu­al­ne nagle stały się na­ma­cal­ne i za­czę­ły mnie ob­le­piać.

Cuch­ną­cy szlam.

Wie­dzia­łem, że to tylko ilu­zja, lecz tym razem na­praw­dę się prze­ra­zi­łem. To mu­siał być de­fekt sys­te­mu ren­de­ru­ją­ce­go. Chcia­łem opu­ścić ten świat, pró­bo­wa­łem wró­cić do rze­czy­wi­sto­ści, wy­sy­ła­łem sy­gna­ły alar­mo­we. Na próż­no.

Spo­koj­nie, to tylko awa­ria.

Prze­miesz­cza­li­śmy się dalej, w głąb okrop­ne­go lasu. Wil­goć wni­ka­ła do moich wnętrz­no­ści, na­sią­ka­ły nią kości, na­sią­kał sko­ło­wa­ny mózg. Drża­łem z zimna. Drze­wa ma­cha­ły swo­imi czuł­ka­mi i mac­ka­mi, kła­pa­ły ogrom­ny­mi pasz­cza­mi, słoń­ce na prze­mian roz­bły­ski­wa­ło i przy­ga­sa­ło. Uj­rza­łem jakąś be­stię, i nagle wszyst­ko stało się obce, od­le­głe…

Dy­so­cja­cja.

Nowi słu­dzy przy­by­li. Młod­szy po­kło­nił się przed stwo­rem, re­cy­tu­jąc po­chwal­ną mo­dli­twę. Star­szy stał w osłu­pie­niu, przy­glą­da­jąc się gry­fo­wi. Bóg miał ogrom­ne oczy o stu źre­ni­cach i skrzy­dła ze stali. Rogi wy­ra­sta­ły mu z tyłu głowy. Jego skóra jakby spa­lo­na, skau­te­ry­zo­wa­na. Z pół­otwar­te­go, za­krzy­wio­ne­go dzio­ba ko­lo­ru kości sło­nio­wej wy­cie­ka­ła maź przy­po­mi­na­ją­ca smołę.

– O Rham­ryr­ro! – wy­krzyk­nął syn Juh­ra­sa. – Uczyń z nami to, co uwa­żasz za słusz­ne.

– Zaraz, nie zga­dzam się na to – za­pro­te­sto­wał wy­stra­szo­ny męż­czy­zna. – Co się w ogóle tutaj dzie­je? Dla­cze­go nie mogę się stąd wy­do­stać?

– Bo Ja tego pra­gnę – wy­ja­śnił Rha­myr­ra. – A Ja je­stem Bo­giem, Dri­mal­dzie.

– Nie je­steś bo­giem, tylko tkan­ką ner­wo­wą za­mknię­tą w ma­trik­sie. Albo sztucz­ną in­te­li­gen­cją – za­prze­czył Dri­mald. – Pro­gra­mem kom­pu­te­ro­wym, który nie funk­cjo­nu­je bez fi­zycz­ne­go no­śni­ka. Sy­mu­la­cją.

– A czym­że są Bo­go­wie, jeśli nie sy­mu­la­cją? – rzekł Rha­myr­ra. – Jahwe, Allah, Śiwa i wielu in­nych Wiel­kich ist­nia­ło wy­łącz­nie jako wy­obra­że­nia w ludz­kich umy­słach. Tak jest i teraz, lecz nie w ciele, a w ma­chi­nie.

– Uwa­żaj się za ko­go­kol­wiek chcesz, ale mnie wy­puść – za­żą­dał Dri­mald. – Pod­pi­sa­łem klau­zu­lę bez­pie­czeń­stwa. Mam prawo wy­lo­go­wać się z tego świa­ta w każ­dej chwi­li.

Drze­wa chło­sta­ły Dri­mal­da swo­imi wy­na­tu­rzo­ny­mi ko­na­ra­mi, pod­ło­że stało się prze­źro­czy­ste i uka­za­ło setki pod­ziem­nych, ośli­złych i ogrom­nych stwo­rów po­że­ra­ją­cych sie­bie na­wza­jem. Męż­czy­zna upadł, zdez­o­rien­to­wa­ny i prze­stra­szo­ny. Jego już nie ma, wy­izo­lo­wał się, unie­obec­nił, choć lęk do­ty­kał go bez­po­śred­nio. Syn ko­wa­la stał zaś ni­czym nie­wzru­szo­ny.

– W życiu nie cho­dzi o bez­pie­czeń­stwo – stwier­dził Rha­myr­ra. – Cho­dzi o cier­pie­nie. Cho­dzi o po­świę­ce­nie. Cho­dzi o sza­leń­stwo. Cho­dzi o mi­łość. To Etos Bytów My­ślą­cych, za który trze­ba zło­żyć ofia­rę.

– Jaką znowu ofia­rę? – krzyk­nął Dri­mald. – Nie chcę umrzeć, nie za­bi­jaj­cie mnie!

Gryf zbli­żył się do Dri­mal­da i pod­niósł łapę. Wbił szpo­ny we wła­sny kor­pus i wy­cią­gnął z niego bi­ją­ce, kar­ma­zy­no­we serce.

Sca­le­nie.

Czuję to, czuję ago­nal­ny ból w klat­ce pier­sio­wej, pul­su­ją­cy rytm w dłoni, cie­płą krew ob­le­pia­ją­cą palce… Ja i Rha­myr­ra je­ste­śmy Jed­nym.

– Bo­go­wie, któ­rych się boisz, żą­da­ją, byś im się oddał. Bo­go­wie, któ­rych ko­chasz, od­da­ją Sa­mych sie­bie.

Wy­mó­wiw­szy te słowa, Gryf zgniótł swe serce. Las za­wi­ro­wał mi przed oczy­ma, wszyst­ko za­czę­ło się za­pa­dać…

Ciem­ność.

 

*

 

Od prze­ra­ża­ją­ce­go in­cy­den­tu w świe­cie Ma­za­dran mi­nę­ło kilka ty­go­dni. Kon­tak­to­wa­łem się z ob­słu­gą tech­nicz­ną ser­we­ra, na któ­rym znaj­do­wa­ła się sy­mu­la­cja. Nie od­no­to­wa­no żad­nych ano­ma­lii w pracy kom­pu­te­ra. Żą­da­nia wy­lo­go­wy­wa­nia, które wy­sy­ła­łem, były po chwi­li anu­lo­wa­ne… Prze­ze mnie sa­me­go. Nie chcia­łem uwie­rzyć, lecz au­ten­tycz­ność da­nych zo­sta­ła po­twier­dzo­na przez rzą­do­we­go rzecz­ni­ka.

Po­szu­ki­wa­nie in­for­ma­cji na temat Rha­myr­ry rów­nież przy­nio­sło nie­ocze­ki­wa­ne re­zul­ta­ty. Oka­zał się być sztucz­ną in­te­li­gen­cją, nie udało mi się jed­nak zna­leźć daty jej po­wsta­nia. Po­zo­sta­wi­ła ślady po sobie nie­mal­że na każ­dym ser­we­rze z wir­tu­al­ną rze­czy­wi­sto­ścią. W dwu­dzie­stym pią­tym wieku na jed­nej z pu­styn­nych pla­net w gwiaz­do­zbio­rze Wę­giel­ni­cy od­na­le­zio­no dziw­ny obe­lisk po­kry­ty wi­ze­run­ka­mi ro­ga­te­go gryfa o du­żych oczach. To był je­dy­ny obiekt wska­zu­ją­cy na to, że na tym ciele nie­bie­skim kie­dy­kol­wiek ist­nia­ło życie. Po­dob­ne ar­te­fak­ty od­naj­dy­wa­no póź­niej rów­nież w in­nych czę­ściach ko­smo­su.

Dla wła­sne­go spo­ko­ju zde­cy­do­wa­łem się nie opusz­czać re­al­ne­go uni­wer­sum, lecz Be­stia na­wie­dza­ła mnie w kosz­ma­rach sen­nych. Wi­dy­wa­łem jej ob­li­cze w lu­strze, sta­lo­we skrzy­dła mi­ga­ły w kącie pola wi­dze­nia wie­lo­krot­nie w ciągu dnia. Psy­chia­tra stwier­dził, że to ha­lu­cy­na­cje wy­wo­ła­ne stre­sem i za­bu­rze­nia­mi che­mii mózgu, lecz me­dy­ka­men­ty, które kazał mi za­ży­wać, nie zda­wa­ły się na wiele. Wciąż od­czu­wa­łem pa­ra­li­żu­ją­cy lęk i echa po­twor­ne­go bólu ofia­ry Rha­myr­ry. Dawna cy­nicz­na lek­kość i ra­dość znik­nę­ły bez­pow­rot­nie.

De­spe­rac­ko sta­ra­łem się zro­zu­mieć Etos, o któ­rym mówił Bóg. Cier­pie­nie, po­świę­ce­nie, sza­leń­stwo, mi­łość… Trud­no było uło­żyć hasła w lo­gicz­ną ca­łość. Pró­bo­wa­łem po­łą­czyć je ze sło­wa­mi Juh­ra­sa o wy­zwa­niu i dro­dze do celu. Czy to dla­te­go wszy­scy chcie­li za­my­kać się w wir­tu­al­nych świa­tach? Żeby po­czuć się ludz­ko po­przez walkę i ucie­mię­że­nie? I po co sztucz­ne in­te­li­gen­cje czy­ni­ły to samo? Były zbyt­nio przy­wią­za­ne do na­sze­go ob­ra­zu, na który zo­sta­ły stwo­rzo­ne? Gdzie w tym wszyst­kim mi­łość? Prze­cież po­win­na dawać przy­jem­ność, uczu­cie bez­pie­czeń­stwa, ni­we­lo­wać spo­ty­ka­ją­ce nas okro­pień­stwa…

Etos Bytu My­ślą­ce­go. Byt nie może zna­leźć sensu, więc cier­pi. Cier­pie­nie do­pro­wa­dza go do sza­leń­stwa, z sza­leń­stwa za­ko­chu­je się – swego ro­dza­ju syn­drom sztok­holm­ski – w cier­pie­niu, dla któ­re­go się po­świę­ca. Nie­koń­czą­ca się pętla ma­so­chi­zmu. Życie to nie uciecz­ka od pro­ble­mów, to szu­ka­nie ich, aby wy­peł­nić czymś czas. O to wła­śnie cho­dzi­ło? Ni­cze­go już nie ro­zu­miem.

I znowu ten gryf…

 

*

 

Aaron Mor­ri­son, znany w świe­cie Ma­za­dran jako Dri­mald z Har­ru­ny, zmarł w wy­ni­ku przedaw­ko­wa­nia leków ank­sjo­li­tycz­nych dnia…