Neoliberalna egzaltacja

Eko­no­mia to śro­dek; celem jest prze­mia­na umy­słu i duszy.

– Mar­ga­ret That­cher

 

[…] neo­li­be­ra­lizm obrał sobie za cel wy­eli­mi­no­wa­nie po­ję­cia mo­ral­no­ści w sen­sie etycz­nym. Przez ostat­nie trzy­dzie­ści lat re­alizm ka­pi­ta­li­stycz­ny zdo­łał sku­tecz­nie osa­dzić biz­ne­so­wą on­to­lo­gię, w któ­rej za ba­nal­ną oczy­wi­stość ucho­dzi twier­dze­nie, że wszyst­ko […] po­win­no pro­wa­dzo­ne być jak biz­nes.

– Mark Fi­sher, Ca­pi­ta­list re­alism

 

W po­mieszczeniu uno­sił się swąd spa­le­ni­zny. Ma­szy­na prze­pa­la­ła chło­pa­ko­wi układ ner­wo­wy. Szrot przy­glą­dał się bez słowa owład­nię­te­mu drgaw­ka­mi ciału. Wpa­try­wał w ście­ka­ją­cą z ust ślinę, roz­le­wa­ją­cą po dżin­sach plamę moczu, ten bez­myśl­ny wyraz twa­rzy. My­ślał, jak za po­mo­cą su­fen­ta­ny­lu wpro­wa­dził męż­czy­znę w stan nar­ko­zy. Jak kazał mu się uło­żyć na ko­zet­ce, zanim ten prze­stał kon­tak­to­wać. Jak elek­trycz­nym tre­pa­nem wy­ciął w skro­ni chło­pa­ka okrąg o śred­ni­cy pię­ciu cen­ty­me­trów. I jak wpro­wa­dzał do środ­ka długą igłę osa­dzo­ną na prze­wo­dzie.

– Odłącz go na li­tość boską! – Desi jęk­nę­ła znad ob­ło­żo­ne­go mo­ni­to­ra­mi biur­ka.

 Jej głos wy­rwał Szro­ta z transu. Chwy­ciw­szy za roz­grza­ny prze­wód tuż przy czasz­ce, sta­ran­nie wy­su­nął igłę. Spa­zma­tycz­ne ruchy mło­dzień­ca mo­men­tal­nie usta­ły, a wraz z nimi ostat­nie po­gło­sy życia. Szrot ze­rwał przy­le­pio­ne do na­gie­go torsu elek­tro­dy i odłą­czył kro­plów­kę. Chło­pak był mar­twy od mo­men­tu, w któ­rym roz­po­czę­ły się drgaw­ki. Desi sta­nę­ła za Szro­tem, od­pa­la­jąc cien­kie­go pa­pie­ro­sa. Za­wsze od­pa­la­ła pa­pie­ro­sa, kiedy prze­cho­dzi­li do sprzą­ta­nia. Nie znał ni­ko­go in­ne­go, kto re­gu­lar­nie palił ana­lo­gi. Kie­dyś ją o to spy­tał. Tłu­ma­czy­ła kosz­tow­ną fa­na­be­rię he­do­ni­zmem. Że ob­co­wa­nie z na­tu­ral­nym ty­to­niem samo w sobie sta­no­wi przy­jem­ność.

– Wy­trzy­mał sie­dem go­dzin – za­uwa­żył Szrot, rzu­ciw­szy okiem na ze­ga­rek nad­garst­ko­wy. 

– To i tak le­piej od ostat­nie­go… – Desi chwy­ci­ła chło­pa­ka za nogi.

Wspól­nie unie­śli ciało i uło­ży­li je w syn­te­tycz­nym worku. Gdy Szrot za­pi­nał zamek, Desi jęła wy­cie­rać krew z ko­zet­ki. Już dawno zdą­ży­li wy­ro­bić sobie wspól­ne tempo pracy. Po­ro­zu­mie­wa­li się bez słów. Po umy­ciu pod­ło­gi i de­zyn­fek­cji na­rzę­dzi po­miesz­cze­nie nada­wa­ło się do po­now­ne­go użyt­ku.

– Kiedy masz roz­mo­wę z ko­lej­ny­mi kan­dy­da­ta­mi? – spy­tał, gdy szu­ka­ła w to­reb­ce klu­cza.

Stali na klat­ce scho­do­wej. Ona na­chy­lo­na nad drzwia­mi, on z rę­ko­ma w kie­sze­ni po­lie­stro­wej kurt­ki. Worek spo­czął przy ścia­nie.

– Jutro. O trzy­na­stej. Wiesz, że też mo­żesz wpaść, co nie? – do­da­ła po ci­chym szczęk­nię­ciu zamka.

– Ro­bił­bym za two­je­go asy­sten­ta? 

– Po­znał­byś tro­chę inną stro­nę tego, czym się zaj­mu­je­my. – Desi wci­snę­ła przy­cisk wzy­wa­ją­cy windę.

Wsie­dli, we­pchnąw­szy do środ­ka worek z cia­łem.

– Żeby być li­de­rem biz­ne­su – cią­gnę­ła, gdy winda ru­szy­ła – nie wolno oglą­dać się wstecz. 

– Nie oglą­dam się wstecz.

– Ale wy­da­jesz się ostat­nio roz­ko­ja­rzo­ny. Spada twoja wy­daj­ność. To nie­do­brze. Może taka mała dy­wer­sy­fi­ka­cja by ci po­mo­gła?

 

 Ulice za­nu­rzo­ne­go we śnie mia­sta roz­świe­tlał mlecz­ny blask la­tar­ni. Na nie­bie wid­nia­ło pół­prze­zro­czy­ste logo Co­ca-Co­li. Je­chał któ­rąś z opu­sto­sza­łych o tej porze głów­nych ar­te­rii, po­grą­żo­ny we wła­snych my­ślach. Lubił swoją pracę. Nie na­rze­kał w niej na nudę czy brak wy­zwań. Do­brze za­ra­biał. Speł­niał się kre­atyw­nie. Tylko ostat­ni­mi czasy mie­wał dziw­ne wra­że­nie, że coś w tym wszyst­kim było bar­dzo nie tak. 

 – …naj­cie­kaw­sze jest oczy­wi­ście to, że przed wy­la­niem na sie­bie ben­zy­ny męż­czy­zna krzy­czał do prze­chod­niów coś o Ro­nal­dzie Re­aga­nie. – Z sa­mo­cho­do­wych gło­śni­ków roz­legł się śmiech.

 – Czyli nasi słu­cha­cze nie po­win­ni mieć po­wo­dów do nie­po­ko­ju? – spy­tał pro­wa­dzą­cy roz­mo­wę.

 – Och, by­naj­mniej! To po pro­stu ko­lej­na fala sa­mo­spa­leń, któ­rych wi­dzie­li­śmy już tyle, a zo­ba­czy­my jesz­cze wię­cej. Nie warto za­wra­cać tym sobie spe­cjal­nie głowy. A jeśli już je­ste­śmy świad­ka­mi ta­kie­go zda­rze­nia, to pa­mię­taj­my o za­cho­wa­niu zim­nej krwi. Żeby nie in­ge­ro­wać, nie roz­ma­wiać ze spraw­cą, nie zbli­żać się do ognia, a przede wszyst­kim po­zwo­lić służ­bom pra­co­wać. Tu kry­tycz­ne zna­cze­nie ma jak naj­szyb­sze uprząt­nię­cie szczą­tek.

 Zje­chał w prze­czni­cę i za­trzy­mał po­jazd na par­kin­gu przed ca­ło­do­bo­wą pry­wat­ną kli­ni­ką. Wy­siadł­szy z auta, wziął głę­bo­ki od­dech prze­siąk­nię­te­go spa­li­na­mi po­wie­trza. Któ­ryś ty­dzień z rzędu za­le­ca­no za­mknię­cie okien oraz po­zo­sta­nie w do­mach. Au­to­ma­tycz­ne drzwi roz­war­ły się z sy­kiem, gdy zna­lazł się w za­się­gu fo­to­ko­mór­ki. Po­wol­nym kro­kiem pod­szedł do biur­ka re­cep­cjo­nist­ki, za­ab­sor­bo­wa­nej ekra­nem smart­fo­na.

 – Woj­ciech Szrot – przed­sta­wił się.

 – Szrot… – Ode­rwaw­szy wzrok od te­le­fo­nu, dziew­czy­na spraw­dzi­ła coś na kom­pu­te­rze. – Oczy­wi­ście, dok­tor wkrót­ce do pana przyj­dzie. Pro­szę chwi­lecz­kę po­cze­kać.

 Szrot ski­nął głową i usiadł na twar­dym, pla­sti­ko­wym krze­śle w opu­sto­sza­łej po­cze­kal­ni. Jeśli czas to pie­niądz, to czym była bez­czyn­ność? Przy­mknął po­wie­ki. Wy­pro­sto­wa­ne plecy to pod­sta­wa. Świa­do­me od­dy­cha­nie. Świa­do­me sie­dze­nie. Świa­do­me sra­nie. Obec­ność w chwi­li. Ocie­ra­ją­ce pa­chwi­ny bok­ser­ki. Durny re­chot re­cep­cjo­nist­ki, mą­cą­cy co parę chwil błogą ciszę. Po­zy­tyw­ne myśli. Same po­zy­tyw­ne myśli. 

Dok­tor po­ja­wił się po nie­ca­łym kwa­dran­sie. Pchał po­dłuż­ny me­ta­lo­wy wózek na kół­kach. Na jego kitlu wid­nia­ły plamy za­schnię­tej krwi. Wy­mie­ni­li się obo­wiąz­ko­wym, trzy­se­kun­do­wym uści­skiem dłoni, po czym po­de­szli do auta. Szrot otwo­rzył ba­gaż­nik. W środ­ku znaj­do­wał się worek z cia­łem. Le­karz roz­piął górę worka i po­rów­nał twarz mło­dzień­ca ze zdję­ciem wid­nie­ją­cym na trzy­ma­nym przez niego ta­ble­cie.

– Dobra, wszyst­ko się zga­dza. Jesz­cze tylko pod­pis.

Dok­tor podał mu ta­blet wraz z ry­si­kiem. Na ekra­nie wid­niał przy­dłu­ga­wy for­mu­larz z wy­dzie­lo­nym miej­scem na czy­tel­ne imię i na­zwi­sko. Szro­to­wi za­drża­ła dłoń, zanim zło­żył au­to­graf. Wspól­nie za­ła­do­wa­li ciało na wózek. Szrot od­pro­wa­dził spoj­rze­niem le­ka­rza, aż ten znik­nął za au­to­ma­tycz­ny­mi drzwia­mi, po czym wsiadł do auta i uru­cho­mił elek­trycz­ny sil­nik. 

 

Przez ma­te­ria­ło­we ro­le­ty prze­bi­jał się cie­pły blask po­ran­ka. Nie mógł za­snąć. Miał wra­że­nie, jakby łeb ści­ska­ło mu ja­kieś nie­wi­dzial­ne ima­dło. Sie­dział na sofie w samej bie­liź­nie, ga­piąc się na pacz­kę pa­pie­ro­sów po­sta­wio­ną pio­no­wo na ka­wo­wym sto­li­ku. Kupił je w dro­dze po­wrot­nej, kie­ro­wa­ny głu­pim im­pul­sem. Opa­ko­wa­nie nie­mal w ca­ło­ści skła­da­ło się z od­stra­sza­ją­cych ob­raz­ków. Płuca pa­la­cza, krtań pa­la­cza, zęby pa­la­cza, pa­znok­cie pa­la­cza. Na przo­dzie le­d­wie zna­lazł się skra­wek miej­sca na logo marki.

 – Rez! – za­wo­łał Szrot.

 Z sy­pial­ni roz­legł się sze­lest po­ście­li, a potem od­głos bo­sych stóp ude­rza­ją­cych o pod­grze­wa­ne, drew­nia­ne pa­ne­le. Owi­nę­ła się nie­sta­ran­nie szla­fro­kiem, od­gar­nąw­szy do tyłu roz­czo­chra­ne włosy. Szła, te­atral­nie zie­wa­jąc.

 – Obu­dzi­łem cię? – Pra­wie nie za­uwa­żył ab­sur­dal­no­ści py­ta­nia.

 – I tak zaraz mia­łam wstać. – Po­sła­ła mu fi­lu­ter­ny uśmiech. – Za to ty wcale nie zmru­ży­łeś oka.

 – Wiesz, to za­brzmi tro­chę za­baw­nie – za­śmiał się do sie­bie – ale pa­li­łaś kie­dyś zwy­kłe pa­pie­ro­sy?

 – Raz czy dwa. – Wzru­szy­ła ra­mio­na­mi, sia­da­jąc obok.

 Wy­do­był pacz­kę z po­wło­ki pla­sti­ku i wy­cią­gnął z niej po­je­dyn­cze­go pa­pie­ro­sa. Chwi­lę ważył go w dłoni, po­zna­wał pod pal­ca­mi fak­tu­rę bi­bu­ły i fil­tra, wresz­cie uniósł go sobie pod nos, by móc po­czuć za­pach ty­to­niu.

 – Mój dzia­dek palił – Szrot rzu­cił, szu­ka­jąc w kuch­ni za­pal­nicz­ki i kubka, który mógł­by po­słu­żyć za po­piel­nicz­kę. – Zmarł na raka płuc.

 – Źle się do tego za­bie­rasz – za­wie­si­ła wzrok na nie­udol­nie trzy­ma­nym przez Szro­ta pa­pie­ro­sie, gdy ten wró­cił na sofę.

 Po­in­stru­owa­ła go, jak umie­ścić pa­pie­ro­sa mię­dzy pal­cem wska­zu­ją­cym a środ­ko­wym. I jak po­wi­nien za­cią­gać się dymem. Ob­ser­wo­wał jej drob­ne dło­nie, gdy ge­sty­ku­lo­wa­ła. Z czu­ło­ścią przy­pa­try­wał się tej bla­dej cerze. Nagle za­la­ła go fala smut­ku.

 – Jakie wra­że­nia? – Rez za­uwa­ży­ła zmia­nę wy­ra­zu jego twa­rzy.

 – Takie sobie. – Wy­pu­ścił z ust dym.

 – Zaraz po­czu­jesz ude­rze­nie ni­ko­ty­ny, taką falę spo­ko­ju.

 – Tak, chyba to czuję… 

 – Pod­nie­sio­ne tętno, wzmo­żo­ne wy­dzie­la­nie ad­re­na­li­ny, dalej uru­cho­mie­nie się sys­te­mu na­gro­dy i takie tam. Bę­dziesz się czuł do­brze przy każ­dym ko­lej­nym pa­pie­ro­sie. Ale za każ­dym razem tro­chę mniej. I potem już wcale. Potem to już bę­dzie tylko nawyk.

 – Mhmmm… – za­mru­czał, strzą­sa­jąc po­piół do kubka. – Na pewno pa­li­łaś tylko raz czy dwa?

 – O raz czy dwa za dużo.

 Do­koń­czył pa­pie­ro­sa w ciszy. Było mu do­brze, cho­ciaż wie­dział, że to tylko ułuda. Zer­kał na nią z ukrad­ka, uśmie­cha­jąc się do sie­bie bez wy­raź­ne­go po­wo­du. 

 – I haj się skoń­czył – traf­nie skon­klu­do­wa­ła, gdy uspo­ko­iło mu się bicie serca. – Wy­da­je mi się, że są lep­sze spo­so­by na spę­dza­nie wol­ne­go czasu.

 – Na przy­kład…?

 – No cóż – spoj­rza­ła mu w oczy – na So­lar­co­nie wła­śnie pre­mie­rę miał se­rial sen­sa­cyj­ny Grzesz­ni­cy z Tod­dem Ke­atin­giem w roli głów­nej. To opo­wieść o uciecz­ce przed zbru­ka­ną prze­szło­ścią i pró­bie od­ku­pie­nia daw­nych grze­chów. Myślę, że szcze­gól­nie spodo­ba ci się am­bi­wa­lent­na mo­ral­nie kre­acja…

 – Cze­kaj – prze­rwał jej. – Czy to re­kla­ma?

 – Ależ nie! – Rez wy­raź­nie się ob­ru­szy­ła. – To re­ko­men­da­cja opar­ta na two­ich pre­fe­ren­cjach oraz prze­pro­wa­dzo­nych przez nas roz­mo­wach. Myślę, że szcze­gól­nie spodo­ba ci się am­bi­wa­lent­na mo­ral­nie kre­acja bo­ha­te­rów – cią­gnę­ła po chwi­li. – Lars Brid­ger, w tej roli Todd Ke­ating, to sko­rum­po­wa­ny glina, który po spo­wo­do­wa­niu śmier­ci swo­jej córki, przy­rze­ka skoń­czyć z szem­ra­ny­mi ukła­da­mi. Po­rzu­ciw­szy od­zna­kę, za­czy­na na wła­sną rękę wy­mie­rzać spra­wie…

 – Rez, stop! – roz­ka­zał de­spe­rac­ko.

 Ho­lo­gram Rez w ułam­ku se­kun­dy roz­to­pił się jak we mgle. Szrot sie­dział na sofie sam, pa­trząc w punkt, w któ­rym chwi­lę wcze­śniej znaj­do­wa­ły się oczy dziew­czy­ny. Za­mru­gał parę razy, po czym po­sęp­nie spu­ścił łeb. Chciał uwie­rzyć w fan­ta­zję. Po­zwo­lił sobie na tę sła­bość. Czar mo­men­tu prysł bez­pow­rot­nie. Tylko tak być nie po­win­no. Pła­cił naj­wyż­szy abo­na­ment wła­śnie za przy­wi­lej braku re­klam. Za­pa­lił ko­lej­ne­go pa­pie­ro­sa.

 – Sal, o co cho­dzi z re­kla­ma­mi? – spy­tał asy­sten­ta gło­so­we­go, za­cią­ga­jąc się dymem.

 – Panie Szrot – ze wszech­obec­nych w miesz­ka­niu gło­śni­ków roz­legł się cie­pły, męski głos – czy chce pan, abym przy­to­czył de­fi­ni­cję re­kla­my?

 – Chcę wie­dzieć, za co wła­ści­wie płacę abo­na­ment, skoro i tak do­sta­ję ja­kieś re­ko­men­da­cje.

 – Oczy­wi­ście! Solar Con­nec­tions dwa ty­go­dnie temu in­for­mo­wa­ła pana drogą ma­ilo­wą o zmia­nie wa­run­ków świad­cze­nia usług. Od dzi­siaj pań­ski abo­na­ment zmie­nia nazwę z Ul­ti­ma­te do Pre­mium Plus. W jego ra­mach może pan dalej pro­wa­dzić nie­li­mi­to­wa­ne kon­wer­sa­cje z to­wa­rzysz­ką, a także otrzy­mu­je pan w mie­sią­cu sie­dem­dzie­siąt kre­dy­tów do wy­da­nia na wir­tu­al­ne obiek­ty ko­sme­tycz­ne. Po­nad­to wszel­kie ele­men­ty mar­ke­tin­go­we wpla­ta­ne są w spo­sób na­tu­ral­ny do roz­mo­wy w for­mie re­ko­men­da­cji. 

 – Ro­zu­miem, że Pre­mium Plus nie jest naj­wyż­szym po­zio­mem abo­na­men­tu tak jak Ul­ti­ma­te? – Szrot strzą­snął po­piół do kubka, marsz­cząc brwi.

 – Obec­nie Ul­ti­ma­te Max Pre­mium Plus sta­no­wi naj­wyż­szy i naj­bar­dziej opła­cal­ny pa­kiet abo­na­men­tu wir­tu­al­ne­go to­wa­rzy­sza ofe­ro­wa­ny przez Solar Con­nec­tions. Czy chce pan, abym wy­mie­nił wszyst­kie jego za­le­ty?

 – Nie, to bę­dzie wszyst­ko, Sal…

 

 Roz­mo­wy z kan­dy­da­ta­mi prze­pro­wa­dza­li w spe­cjal­nie wy­na­ję­tym w tym celu biu­rze, które współ­dzie­li­li z in­ny­mi, po­dob­ny­mi sobie przed­się­bior­stwa­mi. Na wy­łącz­ność od­de­le­go­wa­no im nie­wiel­kie, acz schlud­nie urzą­dzo­ne po­miesz­cze­nie z ład­nym, drew­nia­nym biur­kiem usy­tu­owa­nym przy oknie, ze­sta­wem krze­seł z Ikei oraz za­wie­szo­ny­mi na ścia­nie pla­ka­ta­mi mo­ty­wu­ją­cy­mi. We wspól­nej kuch­ni zna­la­zło się zaś miej­sce dla po­rząd­ne­go eks­pre­su do kawy. Ta­kie­go z au­to­ma­tycz­nym młyn­kiem do zia­ren, spie­nia­czem do mleka, za­awan­so­wa­ny­mi funk­cja­mi czysz­cze­nia, in­te­gra­cją ze smart­fo­nem oraz mo­du­łem sztucz­nej in­te­li­gen­cji.

Przy zie­ją­cej ze­wsząd ob­se­sji na punk­cie pro­duk­tyw­no­ści, nie spo­sób dzi­wić się za­wrot­nej ka­rie­rze ko­fe­iny jako naj­waż­niej­szej używ­ki dwu­dzie­ste­go pierw­sze­go wieku. 

Po­dob­nie jak am­fe­ta­mi­na, me­fe­dron czy ko­ka­ina, ko­fe­ina na­le­ża­ła do grupy sub­stan­cji psy­cho­ak­tyw­nych zna­nych jako sty­mu­lan­ty. Jed­nak to kon­sump­cja kawy zdo­ła­ła zo­stać upa­ko­wa­na i sprze­da­na jako styl życia. Stała się fi­zycz­ną ma­ni­fe­sta­cją wy­daj­no­ści. Em­ble­ma­tem efek­tyw­nej i sku­pio­nej na dzia­ła­niu jed­nost­ki.

Przy czym rze­czy­wi­ście ro­bi­ła to, czego po niej ocze­ki­wa­no – po­bu­dza­ła użyt­kow­ni­ka. Szrot bar­dzo ta­kie­go po­bu­dze­nia po­trze­bo­wał. Nie­prze­spa­na noc zbie­ra­ła swoje żniwo. Miał wra­że­nie, jakby wy­ssa­no zeń reszt­ki wi­go­ru, a w jego miej­sce wtło­czo­no jakąś mętną breję. Gapił się tępo na wy­plu­wa­ny przez eks­pres stru­mień spie­nio­ne­go mleka. Zna­le­zio­ny na dnie szaf­ki kubek nie dość, że był nie­do­my­ty, to jesz­cze ozdo­bio­no go ja­kimś że­nu­ją­cym ob­raz­kiem. Przed­sta­wiał ko­śla­wo na­ry­so­wa­ne­go żu­li­ka, żło­pią­ce­go z lu­bo­ścią z flasz­ki. Pod scen­ką wid­niał napis: Naj­pierw pół litra, potem ro­bo­ta. To ten ro­dzaj dow­ci­pu, jakim szczy­cą się ucznio­wie pierw­szych klas pod­sta­wów­ki.

Eks­pres, groź­nie wark­nąw­szy, pu­ścił wresz­cie czar­ny stru­mień kawy. Trwa­ło to parę chwil, które zwień­czy­ło po­ja­wie­nie się na do­ty­ko­wym ekra­nie uśmiech­nię­tej buźki. Szrot do­pra­wił mik­stu­rę trze­ma ły­żecz­ka­mi cukru, bez któ­rych napar byłby nie­zdat­ny do spo­ży­cia. Takim spo­so­bem otrzy­mał Cap­puc­ci­no na po­dwój­nym espres­so. Przed opusz­cze­niem kuch­ni po­zwo­lił sobie nawet na drob­ną de­gu­sta­cję, skon­klu­do­wa­ną peł­nym za­do­wo­le­nia mruk­nię­ciem.

W ko­ry­ta­rzu na wy­wo­ła­nie cze­ka­ło kilku kan­dy­da­tów. Za­ję­li usta­wio­ne przy ścia­nie nie­wy­god­ne krze­sła, wy­mie­nia­jąc mię­dzy sobą nie­pew­ne spoj­rze­nia i wier­cąc tył­ka­mi z ner­wów. Na zna­le­zio­ne w in­ter­ne­cie ogło­sze­nie rzu­ci­li się jak sfora wy­głod­nia­łych wil­ków. I to mimo moż­li­wie naj­mniej pre­cy­zyj­ne­go opisu. Opisu, który przede wszyst­kim miał za za­da­nie stwo­rzyć błęd­ne wra­że­nie, że oto po­ja­wia się przed nimi oka­zja życia. 

 Szrot minął ich bez słowa. Otwarł­szy drzwi, tra­fił w sam śro­dek trwa­ją­cej wła­śnie roz­mo­wy re­kru­ta­cyj­nej. Przy­brał te­atral­ną pozę czło­wie­ka biz­ne­su. Dzier­żył kubek kawy jak świę­tą re­li­kwię i z na­boż­ną czcią za­siadł u boku Desi za biur­kiem, do­pie­ro wów­czas zwra­ca­jąc uwagę na bia­łe­go jak kreda de­li­kwen­ta na­prze­ciw.

– …co chyba do­wo­dzi, że po­tra­fię sobie ra­dzić w sy­tu­acjach stre­so­wych. – De­li­kwent wy­tarł pot z czoła rę­ka­wem nieco za małej ma­ry­nar­ki. – Po­słu­gu­ję się płyn­nie ję­zy­kiem an­giel­skim na po­zio­mie śred­nio­za­awan­so­wa­nym i pod­sta­wo­wym ję­zy­kiem nie­miec­kim. 

– What about your edu­ca­tion then? – Desi prze­szła na an­giel­ski, rzu­ca­jąc okiem na wy­dru­ko­wa­ne CV kan­dy­da­ta. – I only see that you have fi­ni­shed high scho­ol.

– No tak… 

– Speak En­glish – skar­ci­ła go.

– Yes, I have only fi­ni­shed high scho­ol. My­śla­łem o stu­diach… I tho­ught about going to a uni­ver­si­ty – po­pra­wił się po chwi­li – but I am still unsu­re about the de­gree to pur­sue.

– Nie­zde­cy­do­wa­nie jest cechą ludzi in­te­li­gent­nych. – Na­gro­dzi­ła mło­dzień­ca krót­kim uśmie­chem. – Szu­ka­my naj­lep­szych z naj­lep­szych. Co spra­wia, że to wła­śnie cie­bie po­win­ni­śmy wy­brać?

– Cóż, może mój do­ro­bek na CV nie jest spe­cjal­nie im­po­nu­ją­cy. Ale bar­dzo chciał­bym do­stać szan­sę, bo tak to trak­tu­ję, jako szan­sę, do wy­ka­za­nia się w ja­kiejś bar­dziej wy­ma­ga­ją­cej pracy. I otrzy­maw­szy taką szan­sę będę zde­ter­mi­no­wa­ny, by wy­ka­zać się nie tylko ini­cja­ty­wą, ale przede wszyst­kim za­pa­łem do na­by­wa­nia no­wych umie­jęt­no­ści. Które z kolei wy­ko­rzy­stam do wy­jąt­ko­wo pro­duk­tyw­nej pracy. Bar­dzo pro­duk­tyw­nej i peł­nej za­pa­łu oraz ini­cja­ty­wy pracy…

 – Ro­zu­miem. – Desi za­no­to­wa­ła coś obok na­zwi­ska kan­dy­da­ta w swoim no­te­sie. – Cóż, dzię­ku­ję za po­świę­ce­nie swo­je­go czasu, to bę­dzie wszyst­ko. Ode­zwie­my się do wy­bra­nych kan­dy­da­tów. 

Wsta­ła i już miała wy­cią­gnąć dłoń do kur­tu­azyj­ne­go po­że­gnal­ne­go uści­sku, gdy kan­dy­dat spy­tał o coś jesz­cze:

– Prze­pra­szam, jeśli to głu­pio za­brzmi, ale co tak wła­ści­wie miał­bym robić? 

– To zna­czy? – Desi cof­nę­ła dłoń. 

– Bo tak na­praw­dę nie­wie­le zro­zu­mia­łem z tego ogło­sze­nia…

– To wczy­taj się uważ­nie. Prze­cież jasno jest tam wy­ło­żo­ne, że to praca w mar­ke­tin­gu, coś na po­gra­ni­czu brand-ma­nag­men­tu, co­achin­gu i co­pyw­ri­tin­gu.

– Tak… – kan­dy­dat wy­raź­nie się zmar­twił. – Raz jesz­cze prze­pra­szam za głu­pie py­ta­nie.

Desi wzru­szy­ła ra­mio­na­mi i od­pro­wa­dzi­ła go do drzwi. 

– I co o nim my­ślisz? – spy­ta­ła Szro­ta, zanim za­pro­si­li ko­lej­ne­go pe­ten­ta.

– Za­da­je za dużo pytań. – Szrot od­parł, sior­biąc kawę. – A my, jeśli mogę się tak wy­ra­zić, szu­ka­my fra­je­ra.

– A fra­je­rzy nie za­da­ją pytań, co? – Desi po­sła­ła mu roz­ba­wio­ny uśmiech. – Nada­wał­byś się na re­kru­te­ra.

 

Szrot cza­sem my­ślał o tym, że wspiął się po dra­bi­nie spo­łecz­nej tylko po to, by pier­do­lić tych, któ­rzy zna­leź­li się pod nim. Że je­dy­nym, co od­dzie­la­ło go od brud­nych mas, była odro­bi­na szczę­ścia. Że po pro­stu zna­lazł się w od­po­wied­nim miej­scu i od­po­wied­nim cza­sie. Że nie­wie­le bra­ko­wa­ło, by zmie­li­ła go ma­chi­na na­gro­ma­dzo­ne­go ka­pi­ta­łu. Tylko czy po­dob­ne roz­ter­ki miał Steve Jobs? Czy Jeff Bezos umar­twiał się losem swych pod­da­nych? 

Nie, nie mógł się im rów­nać. To prze­cież ge­niu­sze biz­ne­su. Ten ro­dzaj nad­lu­dzi, któ­rym w naj­śmiel­szych fan­ta­zjach nie ura­stał nawet do pięt. Ale mógł się na nich wzo­ro­wać. Suk­ces spo­ty­ka tylko tych, któ­rzy go na­praw­dę pra­gną. Nic nie jest dane ot tak. Może to ro­dzaj pre­de­sty­na­cji? Może prze­zna­cze­nia? Może nie­któ­rzy skon­stru­owa­ni są ze szla­chet­niej­sze­go krusz­cu? Słu­chał czę­sto kom­pi­la­cji in­spi­ru­ją­cych wy­po­wie­dzi przed pój­ściem do łóżka.

Szro­to­wi bar­dzo po­do­ba­ła się teo­ria przy­cią­ga­nia. Ota­cza­nie się po­zy­tyw­ny­mi my­śla­mi musi przy­cią­gać po­zy­tyw­ne re­zul­ta­ty. I dla­te­go tak prze­ra­ża­ło go to ir­ra­cjo­nal­ne po­czu­cie pust­ki. Jakby wszyst­ko, co czy­nił do­tych­czas, wcale nie przy­bli­ża­ło go do osią­gnię­cia na­miast­ki szczę­ścia czy speł­nie­nia. Jakby wciąż le­d­wie dry­fo­wał na po­wierzch­ni. Gdyby tylko po­tra­fił spoj­rzeć na to jak na zwy­kły pro­blem z re­per­tu­arem go­to­wych roz­wią­zań. A wciąż nie zdo­łał od­na­leźć słów, któ­ry­mi mógł­by to sen­sow­nie na­zwać. 

 Zna­leź­li swo­je­go fra­je­ra. Chło­pa­ka świe­żo po skoń­czo­nym tech­ni­kum. Ślepo wie­rzą­ce­go w jakiś po­rzą­dek spo­łecz­ny. Że za dobro od­pła­ca się do­brem. Że cięż­ką pracą można prze­no­sić góry. Że suk­ces spo­ty­ka tych, któ­rzy na niego za­pra­co­wa­li. Cie­szył się, gdy za­pro­si­li go na pod­pi­sa­nie umowy.

– I, no, bałem się tro­chę tego, jak wy­pa­dłem – wy­znał, skła­da­jąc ko­lej­ną pa­raf­kę na gru­bym sto­sie do­ku­men­tów. – To jest, no, że słabo po­wie­dzia­łem o sobie i takie tam. A z an­giel­skim też tro­chę nie bar­dzo mi wy­szło.

 Istot­nie, pod nie­mal każ­dym wzglę­dem wy­padł fa­tal­nie. Ale nie za­da­wał zbęd­nych pytań. Na swój pierw­szy i ostat­ni dzień pracy przy­szedł kwa­drans przed cza­sem.

 – Za­ci­śnij pięść – na­ka­zał mu Szrot.. – Teraz po­lu­zuj rękę.

 Wtło­czyw­szy w chło­pa­ka za­war­tość strzy­kaw­ki, ścią­gnął mu z ra­mie­nia opa­skę uci­sko­wą i od­cze­kał nie­ca­łą mi­nu­tę na dzia­ła­nie su­fen­ta­ny­lu. Na­stęp­nie za­krę­cił butlę z tle­nem, a na kurku za­wie­sił po­łą­czo­ną z nią maskę. No­życz­ka­mi roz­ciął czar­ny T-shirt ze spra­nym logo ja­kie­goś ze­spo­łu. Ob­ró­cił mło­dzień­ca na bok. Elek­trycz­ną go­lar­ką po­trak­to­wał skroń i jej oko­li­ce.

 Szrot nie lubił tego, jak po­ci­ły mu się dło­nie w ni­try­lo­wych rę­ka­wicz­kach. Ani wrzy­na­ją­cych się w głowę oku­la­rów ochron­nych. Nie cier­piał nosić chi­rur­gicz­ne­go far­tu­cha. Dźwięk wbi­ja­ją­ce­go się w czasz­kę tre­pa­na przy­pra­wiał go o mdło­ści. Do wszyst­kie­go da się przy­zwy­cza­ić. Wszyst­ko z cza­sem po­wsze­dnie­je. Zresz­tą, czy ist­nia­ła praca, w któ­rej nie zna­la­zł­by po­wo­dów do na­rze­ka­nia?

 Pod­wa­żo­ny skal­pe­lem frag­ment czasz­ki wrzu­cił do pla­sti­ko­we­go po­jem­nicz­ka. Ob­ró­cił chło­pa­ka z po­wro­tem na plecy. Na tors przy­le­pił mu dwa rzędy elek­trod. Na nad­garst­ku zaś wkuł we­nflon, do któ­re­go pod­łą­czył kro­plów­kę. Pró­bo­wał uspo­ko­ić od­dech, nim chwy­cił za prze­wód z igłą. To mu­siał być płyn­ny, gład­ki ruch. 

 – Mamy obraz – oznaj­mi­ła Desi znad biur­ka. – Roz­po­czy­nam prze­sył.

 Wszyst­ko po­szło bez za­rzu­tu.

 

 Za­cią­gał się pa­pie­ro­sem w pu­stym miesz­ka­niu. W szkla­nej po­piel­nicz­ce spo­czy­wa­ło już kilka nie­do­pał­ków. Dużo my­ślał. Zde­cy­do­wa­nie za dużo. Z gło­śni­ków przy­gry­wał jakiś synth-pop, któ­re­go nijak nie po­tra­fił osa­dzić w cza­sie i prze­strze­ni. Utwór rów­nie do­brze mógł li­czyć kilka dekad, co uka­zać się wczo­raj. Nie pierw­szy raz łapał się na dziw­nym prze­świad­cze­niu, że po­pkul­tu­ro­we widma wy­dar­ły się z od­mę­tów prze­szło­ści, by na­wie­dzać te­raź­niej­szość. Któż spo­dzie­wał­by się, że na końcu hi­sto­rii czeka za­pę­tlo­na gra­mo­fo­no­wa płyta? Ostat­ni czło­wiek pła­wią­cy się w ka­ko­fo­nii wy­zie­wów kul­tu­ry. 

– Czy je­stem do­brym czło­wie­kiem, Sal?

 – Dobro to po­ję­cie względ­ne, panie Szrot – od­parł asy­stent.

 Sko­mer­cja­li­zo­wa­na escha­to­lo­gia ofe­ru­je je­dy­nie uciecz­kę do wnę­trza. Przy­kry­cie skom­pli­ko­wa­nej pa­ję­czy­ny po­wią­zań ilu­zją jed­nost­ko­wo­ści. Ka­ko­fo­nię spi­ra­li he­do­ni­zmu. Skraj­ny in­dy­wi­du­alizm za­cie­ra zna­cze­nie pojęć. To coś wię­cej niż re­la­ty­wizm. W świe­cie fan­ta­zma­tów abs­trak­cją staje się sama rze­czy­wi­stość.

 

 Otrzy­mał wy­po­wie­dze­nie ze skut­kiem na­tych­mia­sto­wym. Firma prze­cho­dzi­ła mały do­wn­si­zing, a Szrot nie zna­lazł się na li­ście kry­tycz­nych pra­cow­ni­ków. Nie wie­dział, czy za­stą­pi­li go kimś innym, czy też po pro­stu ob­cię­li tę kon­kret­ną gałąź dzia­łal­no­ści. Tak na­praw­dę nie miało to więk­sze­go zna­cze­nia. Może kie­dyś by z tego po­wo­du roz­pa­czał. Za­rzu­cał sobie, że jest nie­wy­star­cza­ją­cy. Pró­bo­wał wy­punk­to­wać w for­mie listy wszyst­ko to, co mógł zro­bić le­piej. Ale takie są prawa rynku. Mógł być zu­peł­nie do­brym pra­cow­ni­kiem i nie za­cho­wać stoł­ka. 

Rynek za­my­ka jedne drogi tylko po to, by otwo­rzyć inne. Trze­ba po pro­stu za­ka­sać rę­ka­wy i ru­szyć tam, gdzie jest praca. Wni­kli­wie czy­tał ogło­sze­nia za­miesz­cza­ne na in­ter­ne­to­wych ser­wi­sach. Nie był wy­bred­ny przy se­lek­cji tych, na które prze­słał od­po­wiedź. Odbył nawet kilka roz­mów, na któ­rych wy­padł, jak mu się zda­wa­ło, cał­kiem nie­źle. Nie­wie­le jed­nak z tego wy­ni­kło. A gdy drugi mie­siąc z rzędu Szro­to­wi przy­szło opła­cić wy­na­jem miesz­ka­nia z i tak wą­tłych oszczęd­no­ści, po­sta­no­wił zmie­nić nieco tak­ty­kę.

 Al­go­ryt­my ser­wi­sów spo­łecz­no­ścio­wych nie­źle ra­dzi­ły sobie z fil­tro­wa­niem tre­ści. Spraw­nie fla­go­wa­ły i blo­ko­wa­ły posty ła­mią­ce re­gu­la­min jesz­cze przed ich pu­bli­ka­cją. I to nie tylko posty w for­mie tek­sto­wej, ale rów­nież ob­ra­zu czy filmu. Cza­sem jed­nak zda­rza­ły się ha­lu­cy­na­cje, błęd­ne wer­dyk­ty, tu­dzież po­mył­ki, które po pro­stu mu­sia­ły mieć miej­sce przy prze­mia­le tak ogrom­nej ilo­ści da­nych. I dla­te­go użyt­kow­ni­kom przy­słu­gi­wa­ło od­wo­ła­nie się od zauto­ma­ty­zo­wa­ne­go po­sta­no­wie­nia. Tu wkra­cza­li ze­wnętrz­ni mo­de­ra­to­rzy tre­ści. 

 Za­ło­żyw­szy jed­no­oso­bo­wą dzia­łal­ność go­spo­dar­czą, Szrot pod­pi­sał umowę B2B z jedną z więk­szych plat­form. Niby nie miał szefa i sam mógł wy­zna­czać sobie go­dzi­ny pracy. W prak­ty­ce jed­nak li­ta­nia bo­nu­sów i kar, o jaką opar­to jego wy­na­gro­dze­nie, zmu­sza­ła do ślę­cze­nia nad kom­pu­te­rem po kil­ka­na­ście go­dzin dzien­nie, sześć dni w ty­go­dniu. I niby ro­zu­miał, na czym po­le­gać miała jego praca. Ale prak­ty­ka i tak oka­za­ła się być nieco przy­tła­cza­ją­ca.

 Nie cho­dzi­ło nawet o licz­bę go­dzin, ni­skie za­rob­ki czy fakt, że był je­dy­nie zle­ce­nio­bior­cą. Z tym wszyst­kim li­czył się wcze­śniej. Cho­dzi­ło ra­czej o samą spe­cy­fi­kę we­ry­fi­ko­wa­nych tre­ści. Ow­szem, cza­sem zda­rza­ły się ja­kieś fał­szy­we alar­my. Pa­ro­dia wy­po­wie­dzi me­dial­nych oso­bo­wo­ści, za­wi­łe kon­struk­cyj­nie wpisy, ja­kieś zdję­cie z wa­ka­cji. Czę­ściej jed­nak, a może ra­czej nie­mal za­wsze, Szrot miał przed oczy­ma zde­cy­do­wa­nie mniej nie­win­ne ob­raz­ki.

 Dzie­cię­ca por­no­gra­fia, na­gra­nia sa­mo­są­dów is­lam­skich bo­jó­wek, uję­cia tor­tur do­ko­ny­wa­nych z rąk mek­sy­kań­skich kar­te­li, fil­mi­ki z za­ma­chów na mniej­szo­ściach et­nicz­nych i tak dalej. Do wszyst­kie­go da się przy­zwy­cza­ić. Wszyst­ko z cza­sem po­wsze­dnie­je. Ale w dużym na­tę­że­niu, a jesz­cze więk­szej czę­sto­tli­wo­ści, ma­ka­brycz­ne kadry zle­wa­ją się ze sobą w ka­lej­do­sko­picz­ny sy­gnał, od któ­re­go nie spo­sób się odłą­czyć. 

 

Na­cjo­na­lizm sta­no­wił je­dy­ną na­miast­kę ko­lek­ty­wi­zmu, jaką miała do za­ofe­ro­wa­nia współ­cze­sność. Czy było coś dziw­ne­go w tym, że im bar­dziej zbio­ro­wa świa­do­mość za­pa­da­ła się w biz­ne­so­wej on­to­lo­gii, tym sil­niej osa­dza­ła się w niej fa­szy­stow­ska re­to­ry­ka? Fa­szyzm od za­ra­nia swego ist­nie­nia sta­no­wił prze­cież próbę ukie­run­ko­wa­nia zbio­ro­wej fru­stra­cji. Na ekra­nie te­le­wi­zo­ra wid­nia­ła gęba fa­wo­ry­ta nad­cho­dzą­cych wy­bo­rów pre­zy­denc­kich. Sie­dział w ja­kimś stu­diu i wpy­chał sobie do ust czip­sy z miski ob­kle­jo­nej lo­go­ty­pa­mi róż­nych marek, sprze­da­jąc swoje re­cep­ty na nie­ist­nie­ją­ce pro­ble­my:

 – Uwa­żam, że w zu­peł­no­ści za­sad­nym po­stu­la­tem na­sze­go ruchu jest pry­wa­ty­za­cja armii, edu­ka­cji czy służ­by zdro­wia. Wolny rynek naj­le­piej zaj­mie się tymi nie­ren­tow­ny­mi ga­łę­zia­mi go­spo­dar­ki. 

 – Oczy­wi­ście, to zu­peł­nie sen­sow­ne i zro­zu­mia­łe – zgo­dził się re­dak­tor. – Ale czy na­praw­dę uważa pan, że nasze pań­stwo po­win­no za­in­we­sto­wać w bu­do­wę obo­zów kon­cen­tra­cyj­nych?

 – Pol­skie mia­sta nie są już bez­piecz­ne – od­parł kan­dy­dat. – Je­dy­nie usu­wa­jąc z nich osoby o ciem­nej kar­na­cji skóry oraz ra­dy­kal­ną le­wi­cę, mo­że­my za­pew­nić sobie spo­kój. Więk­szość z tych pa­so­ży­tów i tak tylko że­ru­je na pań­stwie. Przed­sta­wio­ne prze­ze mnie pro­jek­ty obo­zów pracy po­zwo­lą uczy­nić ich eg­zy­sten­cję pro­duk­tyw­ną. 

 – Tak, to dość lo­gicz­ne – re­dak­tor po­ki­wał głową. – Nasi wi­dzo­wie w an­kie­cie wy­bra­li naj­waż­niej­sze py­ta­nie nad­cho­dzą­cych wy­bo­rów, które za­da­je­my wszyst­kim kan­dy­da­tom, ile pana zda­niem jest płci?

Szrot z re­zy­gna­cją wy­łą­czył wy­wiad. Po­kru­szo­ne kartą krysz­tał­ki me­ta­fe­dro­nu uło­żył w linię, którą wcią­gnął z ta­le­rza za po­mo­cą pa­pie­ro­wej słom­ki. Tłu­ma­czył sobie kosz­tow­ną fa­na­be­rię he­do­ni­zmem. Ludz­kie życie pod­po­rząd­ko­wa­ne jest prze­cież wy­łącz­nie szu­ka­niu przy­jem­no­ści. Sa­mo­oszu­ki­wa­niem się jest zatem wy­łu­ski­wa­nie zeń ja­kie­goś głęb­sze­go sensu. Czas me­ta­nar­ra­cji czy wiel­kich idei skoń­czył się bez­pow­rot­nie. Wszyst­ko spło­nę­ło w nie­koń­czą­cej się spi­ra­li au­to­ek­splo­ata­cji.