Tajemnica babiego lata

 

 

 

1

Tajemnica końca wakacji wisiała w powietrzu jak tłusta mucha upasiona przed nadejściem jesieni. Mały zdawał się słyszeć jej bzyczenie, ale – jak to z bzyczeniem między szeleszczącymi liśćmi jabłonki bywa – nie umiał powiedzieć, skąd dochodzi. Kręcił się po gospodarstwie i między grządkami marchwi, buszował w stodole, na strychu oraz pośród starych zdjęć w albumie. Niczego nie znalazł, ale niekiedy – mógłby przysiąc – prawie czuł na policzkach drżenie przekrwionych skrzydełek.

– Tata, tata – krzyknął malec. – Patrz, żołnierze jadą.

Chłopiec bawił się na podwórku w cieniu domu dziadków. Było południe, a słońce późnego sierpnia wciąż rozsiewało ostatki letniej spiekoty. Panowała leniwa cisza i niemalże dało się słyszeć, jak pękają pęczniejące od soku porzeczki.

– Daj mi spokój – odparł mężczyzna, odpalając papierosa. Niedopałek poprzedniego wgniótł w ziemię butem. – I nie drzyj się, matka śpi.

Ojciec był podenerwowany od czasu, kiedy mama wróciła z Warszawy i nie mogła przestać płakać. Wyrwała sobie garść włosów, a potem zamknęła się w pokoju i nie wychodziła. Wszystko zaczęło się mniej więcej wtedy, pomyślał chłopiec, gdy przestali w telewizji puszczać dobranockę. Podejrzewał jednak, że te dwa fakty nie są do końca ze sobą powiązane.

Szosą, wzdłuż której leżała wieś, jechały wojskowe ciężarówki. Mały z podziwem patrzył na zacięte twarze żołnierzy, ciemne mundury i karabiny. Któryś z mężczyzn mu odmachał. Po chwili pojazdy znikły za zakrętem.

– Tata! – krzyknął. – A gdzie oni –

Wewnątrz domu coś z hukiem pękło. Rozległ się kobiecy wrzask. Na drewnianej podłodze zadudniły kroki. Szyby wibrowały od płaczu. Ojciec zerwał się z ławeczki i rzucił papierosa.

– Kurwa! Mówiłem ci, gówniarzu, żebyś się nie darł – ryknął, wbiegając do domu. – Potem się z tobą policzę.

Chłopcu zaszkliły się oczy, więc zostawił zabawki i uciekł do ogrodu.

 

 

2

Dziadek wracał polną drogą. Na ramieniu niósł kosę. Ostrze umazane było sokiem trawy. Za plecami miał czerwieniejące słońce, a przed sobą długi cień. Poprawił kaszkiet i pomachał chłopcu.

Mały siedział pod akacją w rogu ogrodu. Przyglądał się z zaciekawieniem cieniutkim białym nitkom, które poprzyklejały się do liści i kolców drzewa. Pajączki, które się zaczepiły, przędły kolejne i odlatywały.

– Jak się czuje mama?– spytał mężczyzna.

– Chyba niedobrze.

Dziadek zdjął czapkę. Po ogorzałych policzkach ściekały krople potu. W końcu spytał:

– Chcesz iść do sklepu?

– Tak.

– Poczekaj chwilę. Muszę porozmawiać z rodzicami – odparł dziadek. – Nie wychodź sam na szosę.

– Ale –

– Chłopcze, droga jest niebezpieczna.

– Dobrze, dziadku.

Mały chciał powiedzieć, że przecież tego dnia na drodze były tylko trzy pojazdy, a wczoraj żadnego nie zauważył. Jedynie we wtorek – wtedy, gdy mama wróciła – było ich tak dużo, że aż się pogubił w rachunkach. Miał wrażenie, że oglądał dziki wyścig. Lubił liczyć przejeżdżające samochody. Miał specjalny zeszyt, gdzie wieczorem zapisywał, jakie marki zobaczył.

W domu uspokoiło się. Mama przestała płakać, tata wrócił na ławeczkę palić papierosy, a babcia podreptała na kółko różańcowe. Przyszedł także dziadek.

– Idziemy?

– Idziemy – odparł chłopiec.

Wyszli we dwóch na szosę.

 

3

Przez okno do sklepu wpadały promienie zachodzącego słońca. Cienie rozsypały się po pomieszczeniu jak kredki z dziurawego pudełka. Lepy na muchy zwisały z sufitu jak smutne girlandy.

– Dlaczego tu nikogo nie ma?

– Stara Jankowa wyjechała, jej synowie też – powiedział dziadek. – Ale pozwoliła wszystkim korzystać ze sklepu.

– Naprawdę?

– Tak.

Chłopiec nie zastanawiał się długo i podszedł do stoiska z gazetami wziąć Kaczora Donalda i jakiś dziennik. Tata lubił czytać wiadomości i z pewnością by się ucieszył. Mały znalazł tylko Wyborczą sprzed paru dni. Zgarnął oba czasopisma i rozejrzał się za chrupkami, bo zamrażarka była wyłączona i lody się rozpuściły.

– Dziadku – powiedział, gdy wyszli na zewnątrz. – Myślę, że rodzice chowają przede mną jakąś – podekscytowany, wziął głęboki oddech – tajemnicę.

– Tajemnicę?

– Tak. Jest gdzieś ukryta, ale ja ją znajdę.

Mężczyzna ze smutkiem popatrzył na chłopca i odparł:

– Nie powinieneś jej szukać.

– Dlaczego?

– Myślę, że ta tajemnica i tak sama cię znajdzie.

Mały, pomimo słów dziadka, podskoczył kilka razy z radości.

 

4

Noc była ciemna. Okno wyglądało tak, jakby ktoś je zalał atramentem. Jedynie blady blask księżyca odkrywał kawałeczek podwórka.

Coś skrobało w szybę. Mały, co prawda, wiedział, że to tylko gałąź wiśni – dziadek mu kiedyś pokazał – ale i tak czuł się nieswojo. Od kiedy wyłączyli prąd, wszystko stało się głośniejsze i bardziej niepokojące.

Za jedną ścianą słychać było skrzypienie i ciche jęki. Szelest wykrochmalonej pościeli. Za drugą szepty paciorków. Chłopiec przykrył głowę poduszką i spróbował zasnąć.

 

5

Tajemnica, tajemnica – mały myślał, siedząc pod stołem – już koniec sierpnia, a nikt jeszcze nie wspomniał o pakowaniu i powrocie do domu do Warszawy. Od samego rana przeglądał swój zeszyt i liczył dni do końca wakacji. Zostało ich pięć. Dzisiaj powinien już z rodzicami wsiadać do pociągu, bo przecież trzeba kupić nowe buty, piórnik, kredki, podpisać książki i uprać plecak, żeby być gotowym na rozpoczęcie szkoły. Przynajmniej zawsze tak było.

– Po co – spytała babcia po wyjściu z pokoju mamy – ją w nocy męczyłeś?

Nie zauważyli chłopca.

– A jak myślisz – odparł ojciec. – Bo to moja żona.

– Jest taka słaba – powiedziała babcia, nastawiając na piecu czajnik z wodą. – Gdybyś jej nie wysyłał do Warszawy tydzień temu.

– A jaki ja miałem wpływ –

– Gdybyś to ty pojechał!

– I tak pewnie za parę dni będzie po nas wszystkich.

– Ale to nie ona by teraz leżała i się męczyła.

– Przestańcie. – Przez drzwi przedarł się kobiecy krzyk.

– To twoja wina – szepnęła babcia, wracając do pokoju mamy.

Tata rzucił w jej stronę gazetą.

Mały tymczasem wygramolił się spod stołu. Miał rozdziawione usta. W dłoni bezradnie trzymał stępioną kredkę.

Ojciec spojrzał na syna.

– Szlag by was wszystkich trafił – powiedział, chwytając paczkę papierosów, i wyszedł.

Mały słyszał nieustający jęk mamy. Chciał się do niej przytulić, ale bał się wejść do pokoju. Podniósł gazetę i przyjrzał się obrazkom. Na zdjęciach zobaczył żołnierzy, smutnego pana, który groźnie machał ręką z mównicy, i spalone ruiny miasta. Odcyfrował podpis. Warszawa.

Chłopiec uświadomił sobie, że tajemnica wcale nie musi być tłustą muchą, którą można złapać na nitkę, ale potrafiącą użądlić osą.

 

6

Z szosy dochodził śpiew. Wysokie, jazgotliwe wycie starych kobiet rozdzierało powietrze jak kartkę papieru. Małemu przypomniał się pogrzeb prababci.

– Od powietrza, głodu… – Słowa kołysały się niczym płomienie zniczy. – Wybaw nas, Panie!

Otworzyły się drzwi pokoju mamy. Babcia wybiegła z chustą w jednej i różańcem w drugiej dłoni. Przeżegnała się, widząc chłopca.

– Mamo – krzyczała leżąca na łóżku kobieta.

– Od nagłej – głos babci przyłączył się do śpiewu – i niespodziewanej śmierci…

Była blada i zupełnie łysa. Włosy niby nici babiego lata rozsypały się po pościeli. Powietrze przesycił zapach wymiocin i czegoś paskudnego jak gotowane kości. Uniosła głowę – jej nos był umazany krwią, wokół ust wystąpiły wybroczyny – i wyciągnęła rękę w kierunku syna.

– … wybaw nas, Panie.

– Mamo – krzyknął chłopiec i przerażony wybiegł z domu.

 

7

Na czele procesji szło kilku mężczyzn w mundurach. Nie wyglądali już na żołnierzy. Nie mieli broni. Nie mieli włosów. Podpierali się jeden o drugiego i potykali o własne nogi.

Za nimi podążał ksiądz. W dłoniach niósł monstrancję. Odbijające się od złoceń słońce boleśnie raniło oczy.

Dalej był korowód ludzi. Szli miarowo, krok za krokiem, niby w rytm grobowej pieśni. Nad pochodem powiewały kościelne sztandary. Na ramionach mężczyzn spoczął drewniany Jezus, inni nieśli drzwi z ciężkim ciałem zmarłego żołnierza.

Chłopiec płakał, ale nikt na niego nie zwrócił uwagi.

– Banda starych kurew – rzucił ojciec, otwierając puszkę z piwem. – Głośniej wyjcie, to może was tam na górze usłyszą.

Ze stodoły na drugim końcu podwórza wyszedł dziadek. W dłoniach niósł gwoździe i młotek. Upuścił je, zobaczywszy procesję i chłopca. Ruszył biegiem w stronę domu. Utulił małego i zasłonił mu oczy.

– Wszystko będzie dobrze – szepnął.

Tymczasem niebo nad horyzontem zrobiło się szare, a po oknie pokoju mamy ściekało kilka kropel krwi.

 

8

Podniósł się delikatny wiatr. Niósł ze sobą szarość. W powietrzu wirowały płatki popiołu. Podmuchy czesały cieniutkie jak włosy niteczki pajęczyny. Babie lato pokrywało świat lepkim całunem.

– O kurwa – zakrzyknął ojciec i wbiegł do domu.

Ludzie stali jak słupy soli. Po chwili figura Jezusa z łoskotem upadła na asfalt. Niektórzy padli na kolana, inni na ziemię, owijali twarze chustami i koszulami. Księdzu zadrżały ręce, ale nie upuścił monstrancji. Wziął głęboki wdech i zaczął dalej śpiewać:

– Dobry Jezu…

Pochód znów ruszył.

Żołnierze – nie oglądając się na kolegę, który przewrócił się i zastygł w bezruchu – dreptali przed siebie.

Dziadek w pierwszej chwili rzucił wnuka na trawę i osłonił go własnym ciałem. Potem wziął chłopca w ramiona i uciekł do domu. Wpadli w sieni na ojca.

Matka pluskała się w kałuży własnej krwi jak ryba rzucona na brzeg. Z rozciętej tętnicy sączył się leniwy strumyk. Ręce biły w ścianę, a pięty starły się o deski podłogi. Jej oczy były śnięte.

Ojciec w milczeniu odpalił papierosa i wyszedł.

Chłopiec już nawet nie płakał.

 

9

Szli we dwóch polną drogą. Po jednej i po drugiej stronie na cienkich łodygach kołysały się opasłe kłosy żyta i pszenicy. Łupinki pękały z cichym trzaskiem, a ziarno spadało w piach. Słońce stało wysoko, ale było wyblakłe.

Stary zastanawiał się, skąd nadszedł pył. Spalona stolica, zwęglone stocznie Gdańska, kościoły Krakowa, czy może Kaliningrad albo Grodno. Co, jeżeli przemieszały się jedne z drugimi gdzieś nad polami lucerny? Nie sposób rozpoznać po zapachu. A popioły którego miasta jutro przywlecze wiatr?

Mężczyzna czuł w zmęczonych kościach, że już dzisiaj przyjdzie ochłodzenie. Popatrzył smętnie na pojedyncze nitki, zwisające z krzaków komosy. Pajączki próbowały uciekać, ale tak naprawdę to nie miały gdzie uciec.

 

10

Dziadek zabrał małego nad rzekę. Usiedli w cieniu kępy starych olch przy zarośniętym trzciną zakolu. Wiatr szeleścił schnącymi liśćmi. Prószył drobinami popiołu.

Mężczyzna ucałował wnuka i utulił go do snu. Długo tulił. Potem oparł się o drzewo, czekając, aż powiew babiego lata i jego utuli.

 

fin